Alþýðublaðið - 11.08.1926, Blaðsíða 2

2 ' ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Skoðanir Jons» Þorlákssonar
á
norska bankahneyksllniie
Fyrir nokkru stóð sú frétt í
blöðunum, að norska pingið hefði
ákveðið að stefna Berge, fyrver-
andi forseta íhaldsstjórnarinnar
norsku, og öllum ráðherrum hans,
fyrir landsdóm.
Tildrög málsins eru pessi:
Norskur banki — Handelsban-
ken — komst í fjárpröng 1923.
Berge forsætisráðherra og íhalds-
ráðherrar hans voru pó ekki í-
haldssamari i fjármálunum en
pað, að peir lánuðu bankanum 25
milljónir króna úr ríkissjóði.
Þetta gerðu peir í algerðu leyf-
isleysi; en af pví að peir tóku
fé petta í léyfisleysi, hiutu peir
jafnframt að háfa að nokkru leyíi
pjófaaðferð við að taka pað úr
ríkissjóðnum, og að halda pessu
leyndu fyrir pingi og pjóð.
En pessar 25 milljónir nægðu
ekki bankanum. Árið eftir var
hann aftur í pröng, en ekki
treysti íhaldsstjórnin sér pá 'til
pess að lána bankanum aftur
leynilega, heldur fór pess á leit
við pingið, að bankanum yrðu
lánaðar 15 milljónir króna. Varð
pingið við peirri beiðni, en stjórn-
in hélt pví leyndu, sem fyr, að
hún hefði lánað bankanum 25
millj. króna árinu áður, enda ó-
víst hvort pessar 15 milljónir
héfðu fengist, ef hið rétta hefði
komið i ljós.
En pessar 15 komu ekki að
haldi, og að lokum komst bank-
5nn! í mát, og var pá ekki lengur
hægt að leyna 25 milljónunum,
sem íhaldsstjórnin hafði lánað
honum heimildarlaust úr rikis-
sjóði.
Blaðið „Vörður" flutti ritstjórn-
argrein um petta Berges-mál 30.
júlí s. 1. Eru ummæli peirrar
greinar mjög eftirtektarverð, par
eð kunnugt er, að oft hafa birst
naínlausar ritstjómargreinar 1
pví blaði, sem eignaðar hafa
verið Jóni Þorlákssyni forsætis-
ráðherra, og gæti grein pessi pví
verið beinlínis skrifuð af honum.
Eri jafnvel pó pað sé ekki, pá er
víst, að skoðanir pær, sem koma
fram í benni, eru í fylsta sam-
ræmi við skoðanir Jóns Þorláks-
sonar, pví að framan á hverju
blaði stendur, að miðstjórn I-
haldsflokksins sé útgefandi blaðs-
ins.
Þessi ummæli eru pá fyrst pau,
að ákvörðunin um að stefna i-
(haJdsráðherrunum fyrir lands-
dóm, fyrir að hafa brotið stjórn-
arskrána og í laumi tekið 25
milljónir í leyfisleysi úr ríkis-
sjóði, pyki „mjög orka tvímælis“,
pví pó að „allir viðurkenni, að
Berge hafi brotið stjórnarskrána“,
pá muni „hann hafa brotið hana
af brýnni nauðsyn, en nauðsyn
brýtur lög“. Hafi Berge „sýnt
hinn mesta manndóm" í pví að
fremja verknað pennan „pvert of-
an í lög og reglur“.
Er pessi litli útdráttur úr
„Varðar“-greininni nóg til pess að
sýna, að Jón Þorláksson ætli sér
ekki að hika við að brjóta stjórn-
arskrána, hvenær sem honum
finst „brýn nauðsyn“. Má segja,
að hér sé útkoman dálítið önnur
en hjá ihaldsblöðunum og ihalds-
liðinu, með öllu ópinu út af smá-
vegis lagabrotum í sambandi við
vinnudeilur. Kemur hér í ljós
pað, sem reyndar var augljóst
áður, að auðvaldið hefir lögin
sem klafa á alpýðuna, en sjálft
heldur pað pau ekki, nema peg-
ar pau eru í samræmi við hags-
muni pess.
Allir vita, að íhaldsmaðurinn
Berge hafði ekki frekar leyfi til
pess að taka 25 millj. krónur úr
ríkissjóðnum, en ráðsmaður Jóns
Þorlákssonar, ef hann hefði tek-
ið 250 sementspoka af birgðum
Jóns, í leyfisleysi og í laumi, og
látið einhverja kunningja sína
hafa pá, sem væru að byggja, en
væru orðnir sementslausir og fé-
lausir. Hætt er við, að pegar Jón
Þorláksson hefði frétt petta,
mundi hann hafa viðhaft einhver
önnur orð en pau, að ráðsmaður-
inn hefði „sýnt hinn mesta mann-
dóm í pessu máli“, eins og kora-
ist er að orði um Berge í „Varð-
ar“-greininni, og pað eins pó að
ráðsmaðurinn hefði haldið „sér-
stakan reikning yfir lán pessi“,
og ekki mundi pað hafa bætt
málstað ráðsmannsiris neitt hjá
Jóni, pó að hann hefði sagst hafa
gert petta til pess að auka ekki
„eymd og atvinnuleysi“.
Þess ber að gætai að hugsan-
Iegt væri, að í jafnósamstæðum
flokki og íhaldsflokknum gætu
komið fram skoðanir, sem ekki
væru fyllilega í samræmi við
skoðanir íhaldsstjórnarinnar. En
ef slíkt kæmi fyrir, mundi stjórn-
in pegar í næsta blaði leiðrétta
pað, sem rangt hefði verið eða
lýsa yfir sinni skoðun. En par
sem hin umgetna grein kom 30.
júlí, og eitt blað er komið til síð-
an aí „Verði“, getur ekki verið
um pað að villast, að pað erá
skoðanir Jóns Þorlákssonar, sem
lýst er í greininni. Stjórnarskrána
og annað er nefnist „lög og regl-
Ur“ ætlar hann að sýna „mann-
dóm“ í að brjóta, pegar hann
allramildilegast álítur „brýna
nauðsyn". En ef íhaldið yrði ein-
hvern tíma í meiri hluta, ætlá
peir að setja upp ríkislögreglu
til pess að berja á verkalýðnum,
ef hann ekki heldur pau lög, er
auðvaldið setur honum.
Það er víst petta, sem Jón kall-
ar „frjálslyndi íhaldsins“. 1
Ólafur Fridriksson.
Vlðtal við Rasnms Sasmussen,
leikhússtjóra frá Noregi.
Þessi maður, sem pektur er
landshornanna á milli í Noregi
fyrir leik sinn og söng, er nú
kominn hingað.
Alpbl. hitti hann hjá kunningja
sínum.
„Hvernig stendur á hingaðkomu
yðar ?“
„Ég ætla að syngja hér norsk
pjóðlög. Mig hafði alt af langað
til að kynnast hér landi og pjóð.
Og pegar ég kyntist íslenzkum
pjóðlögum og sá, hve mikill svip-
ur er með peim og norsku pjóð-
lögunum, póttist ég viss um, að
íslendingar myndu hafa gaman af
peim, og nú er ég kominn hing-
að.“
„Fáist pér pá ekki við leik leng-
ur?“
„Jú, jú, ég léik alt af við og
við í pjóðleikhúsunum í Osló og