Alþýðublaðið - 13.08.1926, Blaðsíða 2

2
ALPÝÐUBLAÐIÐ
íhaldsráðherrapRlr
Berge og Jón Þorláksson
sammála.
(Síðari grein.)
Það heíir ekki staðið á því, að
auðvaldsblöðin norsku reyndu að
fegra gerðir Berges forsætisráð-
herra og meðstjórnenda hans i
íhaldsráðuneytinu, sem brutu
stjórnarskrána og tóku leynilega
25 millj. kr. úr ríkissjóði og lán-
uðu þær gjaídþrota banka.
„Vörður" flytur þau ummæli
30. júlí eftir norska blaðinu „Tid-
ens Tegn“, að með verknaði Ber-
ges hafi „landinu verið bjargað
úr bráðum voða“, og ef hann
hefði ekki gert þetta, „hefðu
hörmungar dunið yfir". Enn frem-
ur, að Berge hefði fundist „meira
um vert að afstýra hruni atvinnu-
lífsins í landi sínu en að gefa
þinginu skýrslu".
íhaldsblaðinu „V'erði" þykir
þetta ekki vera nóg, og segir, að
þeir, þ. e. fylgismenn Berges, telji
„fullvíst, að alment hrun hefði
orðið í Noregi, eymd og atvinnu-
leysi, ef Berge hefði ekki farið
svo að, sem . hann gerði“.
Einkennilegt er að sjá aðalmál-
gagn íhaldsflokksins, sem gefið
er út á kostnað togaraeigendanna,
sem hafa haft skip sín aðgerða-
laus í sumar án þess að taka
nokkurt tiliit tii atvinnuleysis
þess, er þeir valda með því, vera
að fárast um atvinnuleysi og
eymd. En þaö getur verið, að þeir
finni ekki til erfiðra kjara verka-
lýðsins, nema hann sé úti i Nor-
egi eða þaðan af lengra burtu.
Nú er kunnugt, að ástandið
hefir verið afleitt í Noregi, ein-
mitt síðan Berge veitti Handels-
banken þetta 25 millj. króna lán,
enda er nú fullvíst, að það varð
á engan hátt til þess að koma í
veg fyrir slíkt ástand, heldar ad
eins til pess, ad nokkrir ríkustu
menn Noregs björguöu innieign-
um sínum úr bankanum, því að
þó láninu væri haldið leyndu fyr-
ir þinginu, þá fengu ýmsir vildar-
menn auðvaldsins vitneskju um
það, og varð það til þess, að
þeir tóku innstæðufé sitt út úr
bankanum. Það var því ekki land-
ið, sem var „bjargað úr bráðum
voða", heldur innstæðufé ríkustu
innstæðufjáreigandanna.
Þegar norska þingið hafði
hneykslismál þetta til meðferðar,
gerðu fulljtrúar verkamanna í
þinginu kröfu um, að öll skjöl og
skilríki í málinu yrðu birt, en
auðvaldið vildi af skiljanlegum
ástæðum halda öllu leyndu. Nú
hefir „Norges Kommunistblad"
birt útdrátt úr skjölunum við-
víkjandi þessu máli. Sézt þá, að
„stóru“ innstæðufjáreigendurnir,
þ. e. þeir, sem áttu yfir 25 þús.
kr. innieignir í bankanum, rifu fé
sitt út úr honum. Innieignir þess-
ár voru 1. jan. 1923 70 millj.
króna, en af þeim voru eigend-
urnir búnir að taka út 53 millj.
króna í október 1924. En af þeim
17 millj., sem eftir voru, var sum't
fé, sem ekki var hægt að taka út,
en hitt opinbert fé, að undantekn-
um einum 2 millj. króna. Þannig
voru eigendur stóru fnnstæðufjár-
upphæðanna búnir að bjarga fé
sínu á kostnað minni háttar inn-
stæðuf járeigenda og ríkissjóðs;
því nær helmingur af þessu fé
voru milljónirnar, sem íhaldsráð-
herrarnir tóku laumulega úr ríkis-
sjóðnum.
Meðal þeirra, sem vissu um
þetta leynilega lán, sem íhalds-
stjórnin veitti bankanum, og tóku
út peninga eftir að það var veitt,
var Sam. Eyde, sem tók 250 þús.
kr. og fyrir konu sína 50 þús. kr„
og Throne Holst, forstjóri súkku-
laðiverksmiðjunnar „Freyja“, er
tók út fyrir hana 450 þús. krón-
ur, en 70 þús. kr. fyrir konu sína.
Blaðið birtir ýms fleiri nöfn, og
hvað mikið þeir hafi tekið út, en
þó er langt frá, að öll nöfn séu
kunn enn þá.
Þetta mál ait sýnir hræsni auð-
valdsins og íhaldsins, og hvern-
ig það þykist vera að firra þjóð-
ina vandræðum, þegar það í raun
og veru er að láta efnuðustu
mennina bjarga sínu á ríkisins
kostnað. Nauðsynin, sem braut
lög, var hér það, að leyna kjörna
þingmenn þjóðarinnar því, sem
vildarmenn auðvaldsins fengu al
\ ita, svo að þeir gætu náð í sitt.
Það er bágt að vita þetta á-
stand í nágrannalandi okkar og
frændalandi, Noregi. En yfir tek-
ur, að hér í okkar eigin landi
skulum við fá svo að segja yfir-
lýsingu forsætisráðherrans Jóns
Þorlákssonar um, að hann álíti
gerðir Berges-stjórnarinnar fylli-
lega réttmætar, því að öðruvísi
en sem slíka yfirlýsingu getux
enginn álitið ritstjórnargrein
„Varðar“ 30. júlí.
Það væri ekki ósennilegt, að
jafnvel margir íhaldsinenn furð-
uðu sig á þessu, þó þeim, sem
er í fersku minni 6—7 hundruð
þúsund krónurnar, sem Jón ætl-
aði að láta Iandssjóð gefa togara-
eigendum, ætti ekki að blöskra.
Ólafur Fridriksson.
Um dagmn og vegima.
NæturlaekRÍr
er í nótt Qunnlaugur Einarsson,
Stýrimannastíg 7, sími 1693.
Sambandsstjórnarfundur
verður kl. 8V2 «i kvöld.
Söngskemtun
Rasmus Rasmussens í gsbrkveldi
var mjög vel tekið af áheyrendum,
en hún var ómaklega fásótt. R..R.
söng norsk þjóðlög við sálma, þjóð-
vísur og gamanvisur.
Skemtiför Templara
verður farin á sunnudag kl. 9
árdegis, ef veður leyfir. Farið verð-
ur að Kaldárseli, — sem er ágæt-
lega valinn staður. Aðgöngumiðar
verða afhentir í dag frd kl. 4—9
í G.-T.-húsinu. — Templarar! Fjöl-
mennið — og náið í aðgöngumiða
í tíma.
Vigsla sjúkrahússins
nýja i Hafnarfirði, — sem kaþólska
kirkjufélagið er að láta reisa þar,
— verður ekki á sunnudaginn kem-
ur, eins og áður var ætlað, en
hefir verið frestað.
Á isfiskveiðar
fór togarinn „Belgaum" i morgun.
Skipafréttir.
„Lyra“ fór utan í gærkveldi og
fisktökuskipin „Varild" og „Tom-
meliten" fóru einnig, en sements-
skipið „Sjöspröjt" fór í morgun.
Veðrið.
Hiti 12—7 stig. Átt norðlæg, hæg.