Alþýðublaðið - 28.08.1926, Blaðsíða 3

28. ágúst 1926.
er svo komið, aö svo að segja
aliir verkamenn váð handverk eða
stóriðnað eru í verkalýðsfélögum,
og þau ráða nú afarmiklu um
skipulag vinnukjaranna. En ein-
mitt af því, að verkamenn nú
setja eigin fulltrúa sina í mörg
embætti og opinberar stöður í
ríki og sveitum, og einmitt af
því, að stærð hlutverkanna og
ábyrgðin, sem peim fylgir, eykst
og verður auðsærri því hær sem
menn færast þeim, — peim mun
skiljaniegra er líka, að öll verka-
mannahreyfingin sjái gildi stað-
góðrar fræðslu, sem ekki að eins
kemur einstaklingum að hakli,
heldur gerir komandi kynslóð
færa um að gerkanna viðfangs-
efnin, og undirbýr hana undir hið
mikla verk, sem bíður hennar, að
'koma hugmyndum verkalýðs-
hreyfingarinnar í framkvæmd, og
koma nýju og betra jrjóðfélagi á
laggirnar.
Grænlenzku fiskimiðin
og íslendingar.
Viðtal við Jón Dúason.
(Jón Dúason hagfræðingur er
vafalaust sá Islendingur, sem bezt
er að sér í öllu, er viðvíkur
Grænlandi. Er pví fróðlegt að
heyra álit hans um fiskveiðar við
Grænland og réttindi íslendinga
til þeirra. Birtist hér vdðtal við
hann um mál þessi.)
„Hver er orsök þess, að danska
stjórnin nú býður Islendingum að
hafa bækistöð á Stóru-Hraínsey
við Grænland?" spyr ég.
„Það er misskilningur,“ svarar
Jón Dúason, „að íslendingum sé
boðið Jretta sérstaklega, heldur er
petta boðið jafnt öllum, Dönum,
Islendingum og Færeyingum. Og
pað má segja, aö pað sé Fær-
eyingum að þakka, ef það væri
nokkurs vert, það, sem fengið er.
Færeyingar hafa af miklum dugn-
aði heimtað, að Grænland verði
opnað,- sérstaklega hefir þingmað-
ur þeirra, Effersöe, gengið vel
fifani í því máli.“
„Álítið þér mikið fengiö með
þessum ívilnunum, sem gefnar
.hafa verið?“
„Nei; það er síður en svo.
«.L?Vi-uíít,Aí;íi/
Stóra-Hrafnsey er í fyrsta lagi of
langt frá beztu miðunum, eins og
Mikkelsen Grænlandsfari, sem hér
var um daginn, benti á. En auk
þess er höfnin þar bæði lítil og
vond og innsiglingin hættuleg.
Svo er þarna erfitt um vatn. Byggð
er engin og allar samgöngur við
meginlandið stranglega bannaðar,
svo að alt verkafólkið þarf að
flytja þangað frá Islandi. Við
þetta bætist svo það, að það þarf
árlega að sækja urn nýtt leyfi, og
ef rnenn eru ekki auðsveipir og
undirgefnir við einokunarstjórn-
.ina, eiga þéir á hættu að verða
neitað um framhaldsleyfi, en þá
tapa menn eignarréttinum á
mannvirkjunum, sem gerð háfa
verið, svo að það er beinlínis
fásinna að byggja hús eða
bryggjur á Grænlandi upp á
þessi kjör.“
„En hvaö álítið þér um Bræðra-
höfn, sem Mikkeisen bendir á?“
„Hún er að sönnu skárri,“ segir
Jón Dúason, „en hún er líka
gallagripur. Hún er of lítil, og
það er engin byggð þar. En það
er bezt að «egja það strax, að
okkur nægir engin ein höfn
í Grænlandi,
heldur verða íslenzk skip að eiga
aðgang að minsta kosti að fjórum
höfnum, og vil ég þar til nefna
Holsteinsborg og Sykurtoppinn,
sem báðar eru í Greiþum, en þar
út af eru flyðrumiðin frægu, en
fyrir þorskmiðin Góðvon í Vestri-
Byggð og Fiskines, senr er á milli
Eystri- og Vestri-Byggðar. En auk
þess þurfa Islendingar að setja
upp stöðvar inni í fjörðunum, því
að allir þessir staðir liggja í
þokubeltinu, og fiskþurkur verður
þar langtum erfiðari en inni í
fjörðunum, því að þar eru á
sumrin sífeld sólskin og þurkar."
>,Getur munurinn verið svo
rnikill ?“
„Já, hann er svo ótrúlega mik-
ill, að þeir, sem ekki þekkja til,
eiga erfitt með að gera sér það
S hugarlund. Það er kann ske
þoka og súld dag eftir dag og
viku eftir viku úti við fjarðar-
mynnin, en á sama tima sólskin
og blíðviðri, eftir að komið er
svona 3—4 mílur irin í íirðina.
En að svo komnu v'erður ekkert
um það sagt, hvort heppilegra
verður, að skipin leggi upp að
öllu leyti inni á fjörðunum, eða
hvort þar eigi að eins að hafa
fiskþurkunarstöðvar.“
Kolin.
„Eru grænlenzku kolalögin
langt frá, þar sem fiskihafriirnar
eru ?“
„Nei. Kolin eru mest og bezt á
Eisunesi (svo nefndu eftir kola-
eldum Islendinga þar í fornöld),
enn fremur á Bjarney, Króksfjarð-
grheiði, Æðanesi og yfirleitt í
sunnanverðu Opernivíkur-héraði.
Kolalögiri á Eisunesi einu ná yfir
álíka stórt svæði og allir Vest-
firðir. Lögin eru víða 2 metra
þykk, og þar eru sjálfgerðar
hafnir, svo að auðvelt er að skipa
þeim út. Efnarannsóknarstofan
hér rannsakaði þessi kol 1919 og
komst að sömu niðurstöðu og út-
Iendar rannsóknarstofur, að þau
væru heldur hitaminni en New-.
castle-kol, en þó góð gufuvéla-
kol. Öll skip einokunarverzlunar-
innar kynda þessum lcolum. Frá
Holsteinsborg til kolalaganna er
álíka langt og frá Reykjavík til
Akureyrar.“
i„Álítið þér, að íslendingar geti
ekki rekið fiskveiðar við Græn-
land án þess að hafa stöðv'ar í
landi ?“
„Jú, það geta þeir. Það má
hafa seglskip fyrir fljótandi
stöðvar, því að veðursældin er
svo einstök á þessum grænlenzku
fiskimiðum, að óþarft er fyrir
fiskiskipin að krækja inn á hafn-
ir til þess að skifta um farm, og
flutningaskipin geta legið fyrir
akkerum á 15 til 30 faðma dýpiþ
því að meira er dýpið ekki þarna
á miðunum, og eru þau þó langt
undan landi. Slripin, sem notuð
væru sem fljótandi stöðvar, gætu
svo siglt aflanum heim, og yrði
flutningur á þann hátt ekki dýr,
því að nóg er nú af ódýrurn
skipum.
Flyðrumiðin
eru aðallega vestur af Greipung
dýptin 15—30 faðmar; botninn er
möl. og sandur. Ef til vill eru
einstaka klappir, þar sem snar-
dýpkar niður í djúpa ála, en það
er álit jarðfræðinga, að þær
klappir hljóti að vera ávalar eins
og þær klappir, sem eru ofan-
sjávar við Grænlandsströnd, sem
allar eru ávalar eftir skriðjökl-