Alþýðublaðið - 15.09.1926, Blaðsíða 3
15. sept. 1926.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
3
Byrjið í dag, en ekki á morgun!
Hreysti, fegura og gleði eru kjör-
orð æskunnar.
Ipróttavinur.
Tímarlt
Þjóðræknisfélags íslendinga.
VII. ár.
Þjóðræknisfélag Vestur-íslend-
ipga er nú sjö ára gamalt og
kornið svo vel á legg, að varla
þarf að óttast, að barnasjúkdóm-
ar verði því að aldurtila héðan af.
Forseti þess kvað meira að segja
svo sterkt að orði á sjötta árs-
þingi þess í fyrra, að „það lifir
nú með svo styrku lífi, að það
myndi taka okkur töluverðan
tíma að drepa það, þótt við Jegð-
umst allir á eitt“. Félagar þess
voru í fyrra hátt á áttunda hund-
rað, langflestir i Canada.
Tímarit félagsins ber og lífs-
þrótti þess vitni. Það er í mjög
stóru átta blaða broti, og er þessi
árgangur 146 og 36 blaðsíður,
prentaðar á stríðgljáandi paftpír
og í litprentaðri kápu. Fyrsta síða
hennar er skrautiega dregin af
skáldinu og listamanninum Þ. Þ.
Þ. Efni ritsins er mikið og fjöl-
breytt. Hefst það á tveim kvæð-
um eftir Stephan G. Stephansson.
. Mæla þau með sér sjálf. Þá eru
hugleiðingar um Nýja Island, er
nefnast „Aftur og fram“ og eru
eftir Eggert Jóhannsson. Eru þær
vel ritaðar', og konia þar fram
hugmyndir og tillögur til viðhalds
byggð í sveitum, sem slíkar er
óvanalegt að heyra frá manni,
sem rifjað getur upp fimmtíu ára
minningar. Kvæði og smásaga eru
þar eftir Guðmund Friðjónsson.
Kvæðið' er gott, en sagan hlægi-
legur samsetningur, þótt ekkert sé
ldægilegt í sögunni. „Gamalt og
gott — og ilt“ heitir endalaus
grein eftir Steingrím Matthíasson,
sem skemtilegt er að lesa, ekki
sízt fyrir það, hve margar skoð-
anir og það hverja annari and-
stæða höfundi tekst að hafa í
greininni. Vísur og kvæði og stök-
ur eru í ritinu eftir Pál heitinn
Ólafsson skáld, lipurkvæðasta
skáld íslendinga á síðari tímum,
og eru þau ekki áður prentuð í
ljóðasafni hans að því, er ritstjóri
„Tímaritsins", séra Rögnvaldur
Pétursson, hyggur. Ein af stök-
unum er þessi um „Nýjar Ijóða-
bækur“:
„Það ég sannast segja vil
um sumra manna kvæði:
Þar sem engin æð er til,
ekki er von að blæði."
Sigurður Skúlason skrifar fróð-
lega grein um Þjórsárdal, og er
þar í reynt að rekja örlög Gauks
hins frækna Trandilssonar, er Ás-
grímur vó, fóstbróðir hans, Ell-
iða-Grímsson. Æfintýri, „Góður
sonur“, og saga, „Majór Sigur-
ney“, eru í ritinu eftir J. Magnús
Bjarnason, söguskáldið kunna,
höfund „Eiríks Hanssonar“, og
sjónleikur, „Svarti stóllinn“, eftir
Jóhannes J. Pálsson, alláfengur.
Páll Bjarnason kennari skrifar
tvær greinar um málfræðileg efni
frá svo rækilega íslenzku sjónar-
miði, að trúlegt er, að flesíum
íslenzkufræðingum verði nóg boð-
ið. Er önnur um „Orðakver" Finns
Jónssonar, og er þar allóvægilega
deilt á prófessorinn og vafalaust
fullharðlega, þótt sumt sé á nokk-
urum rökum bygt. Hin greinin er
um orðtakið „þriggja sýna austr“,
og fer Páll sennilega með rétt
um, af hvaða orði „sýna" sé beyg-
ingarfall, þótt skýring hans sé að
öðru leyti hvorki ljós né senni-
leg. „Alþýðumentun á fslandi“
heitir grein eftir Jónas J. Hún-
fjörð, og lýsir hún allvel mentun-
ar-skilyrðum og -ástandi alþýðu á
öndverðum síðara helmingi síðast
liðinnar aldar. „Sitt af hverju frá
landnámsárunum“ er næst aftast
í ritinu, og eru þar ýmsar heim-
ildir í skýrslu- og Ijóða-formi um
Marklands-nýlenduna íslenzku í
Nýja Skotlandi, er undir lok leið
bráðlega, en lestina rekur frásögn
af sjötta ársþingi Þjóðræknisfé-
lagsins eftir fundarbók þess 1925.
Af þessu yfirliti má sjá, að all-
margt mjög læsilegt er í riti
þ.essu, og er líklegt, að margan
fýsi að njóta þess af eiginni sjón.
Það er sjálfgefíð líka, að hver sá,
sem kaupir ritið, styrkir með því
Einar ská'aglam: Húsið við Norðurá.
er að segja, ef misskilningnum hefði ekki
verið haldið uppi viljandi. Það var það; —
misskilningnum hlaut í einhverjum ókunn-
,um tilgangi að hafa verið haldið uppi vilj-
andi! Og af hverjum ? Auðvitað af Owen
sjálfum! Nú, en þá Maxwell þjónn, hinn
rétti, skósveinn Owens höfuðsmanns, — var
hann þá yfir höfuð fallinn? Eða var hann á
lífi og í vitorði með' höfuðsmanni sínum? Og
hver var tilgangurinn ? Hver gat verið mein-
ingin? Var hún glæpsamleg? Og hvernig
hafði leikurinn borist til tslands, upp í Borg-
arfjörð, þessa brosandi sveit, þar sem varla
hafði verið drepinn maður síðan Snorri
Sturluson tólf hundruð fjörutíu og þar um
bii.
Svo sló það hann alt í einu, að það hafði
komið flatt upp á alla, þegar hann, sýndi
þeim myndina af líki „Maxwells", — það
er að segja Owens höfuðsmanns. Alla hafði
rekið í rogastariz — Mrs. Maxwell og ,com-
modore1 Owen — yfir því, að hann skyldi
væra með mynd af líki Owens, — og það af
því, að það hafði ekki fundist. Allir höfðu
orðið hissa nema Miss Cornish. Hún hafði
neitað að þekkja myndina — sem hún auð-
vitað hafði þekt —, en brugðið hafði henni
ekki. Hún hlaut eftir þeim bókum að hafa
átt von á því, að til gæti verið inynd af líki
Owens. Hún hlaut því líka að hafa vitað, að
Owen féll ekki við Dinant.
Auðvdtað hafði henni verið kunnugt um
það; það sannaði bréfið, sem hún hafði
fengið úr Borgarnesi. Eða hafði það verið
frá Smith majór? Eða hafði hann ekkert
verið flæktur við þetta mál, og var það til-
viljun ein, að morðið á majórsgarminum og
Owensflækjan blöstu við af sama leiti? Og
því hafði Owen ekki eftir ófrið farið til
unnustu sinni og kvongast henni, eins og
alinent þó er gert?
Og því — ? Og hvers vegna —? Og
hvernig —?