Alþýðublaðið - 25.09.1926, Blaðsíða 2

2
I
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
i
/
] ALÞÝÐUBLAÐIÐ |
< (tertmr iit á liverjuin v.rkurn degi. r
i Afgreiðsla i Alþýðuhúsinu við |
; Hyeriisgötu 8 opin frá kl, 9 árd. ►
! til kl. 7 síðd.
; Skrifstofa á sama stað opin kl. [
' 9i/a"— 10V/a árd. og kl. 8 — 9 síðd. t
; Slmar: 988 (aígreióslan) og 1294 ►
: (skriístofan). í
; Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á É
I mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 >
; hver mm. eindálka. ►
! Prentsmiðja: AlÞýðuprentsrniðjan í
; (i santa húsi, sömu símar). ►
v»'«- vvvrv <r»»w»TTVvvv»v'»»»»'rv'rvr
Töp bankanna.
í skeyti, sem íhaldsblaðið „Is-
léndingur" á Akureyri sendi
Fréttastofunni, segir, að Björn
Líndal hafi á landsmálafundi á
' Akureyri harðlega mótmælt tuga-
rniiljóna-tapi bankanna á skiftum
við útgerðarménn og kaupmenn.
Mve mikii töpiri hafa verið alls,
skal hér ekki um sagt, en vænt-
anlega man þó B. L. eftir Cop-
iand (sem ekki greiðir nokkurif
eyri í tekju- hé eigna-skatt í ár
fremur en ,,Kveldúlfur“) og töp-
um þeim, sem Landsbanka-útibú-
ið á ísafirði varð fyrir, meðan
Jón Auðunn Jónsson stjórnaði
því, svo að nefnd scu dæmi. Eða
mun hann geta ábyrgst, að trygg-
ing sé gegn því, að bankarnir
eigi eftir a.ð fá „stórskelli" á ná-
lægunt tímum yegna útgeröarfc-
iaga''' Kalli hanri hins vegar, að
ekki sé um raunverulégt tap að
ræða, ef þeir geti náð því upp
aMur, • þá er sennilegt, að kjós-
endurnir veröi flestir á öðru máli,
og mörgum þylti harf að þurfa
að borga geisiháa lánsvexti sök-
um þess, að töpin falla á þeirra
bök, sem ekki ollu þeim, aö
margir smáir verða að gjalda
íárra umveitinga.
Samfélagshætta.
Meginágreiningurinn milli bur-
gcisa og alþýöu, auðvaídssinha og
jafnaðarmanna, liggur t því, að
burgeisarnir mioa alt við sjálfa
sig, hvern um sig, og þá sér-
stakiega þá, sem péninga eiga.
Þeir heimlá, að sérstakiega sé tek-
ið til'it til hagsmuna einstaklings-
ins, og hagsmunir þjöðfélagsins
víki, þegar þessir hagsmunir rek-
ast á. Stefna auðvaldsins í stjórn-
málum er þannig grundvölluð á
bláberri eigingirni, rétti hins fé-
sterkasta, og því fjandsamieg eigi
að eins ailri kristilega siölegri
'menningu, heldur yfirleitt allri
menningar-viðleitni nútímans. Af-
íeiðingin af þessari stefnu er
miskunnarlaus kúgun á öllum,
sem eru máttariitlir ög févana,
til þess að geta látið þá vinna
burgeisum áuð og yélsæld.
Jafnaðarmenn hins vegar miða
yfirleitt við samfélagið. Þeir
vilja, að þcgar hagsmunir ein-
staidinga og samfélagsins rekast
á, víki hagsmunir einstaklinganna
vegna þess, að með því er ekki
að eins tryggður hagur þess,
heldur einstakliifganria líka, og þá
eliki einurigis fárra meðal þeirra,
heldur allra. Þess vegna krefj-
ast þeir sameignar á framleiðslú-
tækjunum og samvinnu um hag-
nýting framléiðsiunnar, þjóðnýt-
ingar framleiðsíu og viöskifta, svo
að lífsþörfum allra sé fui 1 nægt,
enginn .verði afskiítur, sem ekki
vinnur beint á móti þessu og vill
ekki véllíðan allra manna. Jafn-
aðarmenn vilja því, að innan sam-
féiagsins sé tekið fult tillit til
þeirra, sem vegna annríkis af nyt-
sömum framleiðslustörfum verða
afskiftir þar, sem hver> rífur það
til sín, sem hann nær í með ein-
hverju móti, eins og nú tíðkast,
og því halda jafnaðarmenn sér-
staklega uppi rétti 'aiþýðu, hinna
vinnancþ stétta, til mótvægis við
hinar rænandi stéttir, burgeisa.
Stefna jafnaðarmanna er þannig í
samræmi við æðstu hugsjónir
beztu manna mannkynsins og alla
sæmilega menningarviðleitni nú-
tímans, sem stefnir að bróðurlegu
samféiagi rnannanna.
Af þessu. sést, að jafnaðarmenn
eru hinir eiginlegu verndarar fé-
' lagslyndis meðal mannanna, enda
er féiagslyndi á frakkneska tungu
táknað með hinu útlenda nafni
jafnaðarstefnunnar, „socialisme'.
Þar af leiðir þó ekki, að jafnaðar-
menn séu fylgjandi hverju því
■skipulagi, sem sett er á samfé-
lagið. Þeir geta vitanlega ekki
gengið til varnar því skipuiagi,
sem auðvaldið hefir troðið upp
á samfélagið til ])e.ss að eiga
hægara meö að féfletta hinar
vinnandi stéttir, heldur vilja þeir
breyta þvi svo, að samfélagið
njótii sín betur, og jafnframt
hlynna.að öllu, sem veit í áttina
til þeirrar breytingar til bóta, svo
sem eru allar opinberar stofnan-
ír, sem samfélagið stofnar og
viðheldur sjálfu sér og einstak-
iingum sínum til hagsbóta. Bur-
geisum er hins vegar meinilla við
allar siíkar stofnanir, því að þeir
sjá, að þær eru vísar til sam-
félagsskipulags jafnaðarinanna.
Þarf ekki annað en minna á hin-
ar látlausu árásir, sem burgeisar
hér hafa jafnan gert á landsverzl-
unina og jafnvel starfsmenn henn-
ár til að finna þessum ummælum
stað. Einkennilega er þeim illa
við, ef jafnaðarmenn vinna við
átjórn slíkra fyrirtækja, því að þá
sjá þeir fram á, að reynt muni að
sjá um, að þau veröi að tilæti-
uðum notutn fyrir samfélagið og
einstaklinga þess. Þaö er segin
saga, að slíkum stofnunum vilja
burgeisar ná að öllu leyti undir
sín yfirráð, íii þess að geta látiö
stjórn og rekstur þeirra fara í
ólagi því til stuðnings, að alt slíkt
verði að vera í höndum einstak-
linga, ef vel eigi að fara, og tak-
mark þeirra er og hefir verið að
afnema þær.
Þaö er ljóst af þessum hugleið-
ingum, að samfélaginu og eignum
pess og stofnunum stafar bein
hætta af skoðunum og steEnu bur-
geisa, og.það er sjálfgefið, að ef
samfélags-tilfinningin væri nógu
rík með þjóðinni, myndi samfé-
lagiö banna slík afskifti þeirra
svo sem hættuleg því. Þetta vita
líka burgeisar og skilja, og þess
vegna beita þeir fjárvaldi sínu til
að ná yíirráðum yfir samfélagiiiu
og öllu, sem þess er. Þessi yfir-
ráö' sín kalla þeir ríkið, á sinn
hátt eins og þeir kalla atvinnu-
rekendur atvinrluvegi, og láta sem
það sé sama og samfélagið. En
þetta er eintömur yfirdrepsskaþur
og ekkert annað og gert að eins
til að geta komið sér betur við
tii þess að „deila og drottna",
svo að arðurinn af vinnu aljrýð-
unnar renni sem tregöulausast 1
vasa þeirra.
En þjóöin, sámfélagið, og þá
sérstakíega meiri hluti hennar, ai-
þýðan, má ekki eiga það á hættu,
að éignir hennar og öryggi séu
í höndum manna, sem af ásettu
ráði yilja sundra samfélaginu sér