Fróðskaparrit - 01.01.1959, Síða 64

70
Strandarrætturin í Føroyum
skipan nr. 130 frá 27. apríl 1959 og løgtingslóg nr. 13 frá
28. í s. m.1)
1 eldri tíð varð hildið — við læru Bynkershoeks í huga
— at ríkini høvdu ein rættuligan ognarrætt (dominium) til
sjóøkið,2) men nú er henda uppfatan slept, og hin vanliga
áskoðanin er tann, at ríkini bert hava heimavald yvir sjó=
økinum (imperium). Hetta yvirvald førir tað við sær, at
ríkini kunnu vissa bert teirra egnu borgarum rættin til veiði
og fiskiskap á sjóøkinum,3) at teir kunnu hava tolleftirlit,4)
og at teir yvirhøvur hava lógsøgn á sjóøkinum.5) Vanliga
hava ríkini har aftur ímóti ikki kannað sær nakran einkar*
rætt til sigling á sjóøkinum,6) tó vissa ríkini ofta sínum
egnu borgarum rættin til strandferðasigling.7)
Tá nevnt hevur verið frammanfyri um ríkisins ella ríkjanna
rætt yvir sjóøkinum, verður hetta fyri Føroyar at skilja við
teirri tillaging, at rættindini verða útinnt av landsstýrinum
■) Nevndu fyriskipanir viðvíkja bert fiskirættinum. í oðrum førum
er helst enn galdandi tað við kongsbrævi frá 22. februar 1812 ásetta
sjóøkið upp á 4 sjómíl (fjórðingar), sbr. Berlin I, s. 75 f.
2) Hetta kemur kanska týðiligast til orða í fyriskipan frá 2. januar
1740, har tað um Límfjørðin verður sagt, at hann »ligesom alle andre
Strande udi vore Riger og Lande almindeligen Os alene og ingen anden
tilhører og af Alders Tid tilhørt haver«. Sbr. eisini I. E. Larsen II, 1,
s. 427-28.
3) Sbr. Áðurnevndu viðtøkur um fiskiskapin, og veiði viðvíkjandi
løgtingslóg nr. 27 frá 9. september 1954 § 1.
4) Hetta kann vera hildið sbr. løgtingslóg nr. 23 frá 11. februar 1950
§ 20, stk. 4.
s) Sbr. § 6 nr. 1 í revsingarlógini, samanborin við § 6, stk. 2.
6) Hildið verður í fólkarættinum, at fremmand skip hava rætt til
»passage inoffensif« (friðarferð) á sjóøkinum. Hetta er tó ikki galdandi
innansyndis á sjóøkinum, tí sonevnda »heimasjógvi« (flógvum, fjørðum,
sundum o. t ). Tó verður yvirhøvur tolt, at fremmand handilsskip eisini
sigla í heimasjógvi, men har aftur ímóti verður ofta bannað herskipum
at sigla tílíkan sjógv, sbr. fyri Føroyar fyriskipan nr. 356 frá 25. juli
1951 § 3.
7) Sbr. lóg frá 21. mars 1855 um avtøku kgl. einahandilsins § 3, og
lóg fyri Føroyar nr. 124 frá 15. mars 1939 um strandferðarsigling.