Fróðskaparrit - 01.01.1959, Qupperneq 89

Strandarrætturin i Føroyum
95
rak upp á hagastrondina, hóast hann segði frá sær rættin
til allan annan rekavið.1) Spurningurin var eisini frammi
í eini søk um sandtøku, har teir, sum hagarnar eiga í Sancb
vík hevdaðu einkarrætt til sandin á strond teirra, meðan
Hvalbingar søgdu seg at eiga henda rætt. Ymisk ummæli
lýsa spurningin í søkini, men nøkur endalig avgerð varð
ikki tikin.2)
Aðaldømið í hesum føri er tó ein dómur frá 22. juli 1942,
har sagt verður, at »Retten til Sandet i Saltevig tilhører
hele Bygden Sands indengaards Marketal«.3) Sama úrslit
■) Presthagi ynskti einkarrætt ti! rekavið í Leynarósa, meðan reka=
viður áður hevði verið felags fyri allar hagar, um hann so rak upp í
áðurnevnda stað ella í Kvívíkar urð ella í Nesið. Presthagi vildi frá*
siga sær viðin, ið rak upp har móti at fáa einkarrættin til rekavið í
Leynarósa, men hinir hagarnir settu seg ímóti tí, og amtið helt seg
ikki kunna gera nakra broyting í hesum, við tað at hinir hagarnir
»fra ældgammel Tid stedse have nydt denne Rettighed.« (Sbr. amtsskriv
frá 2. 11. 1824, 29. 1. 1825 og 21. 2. 1825. Avritabók E, nr. 19, 60 og 66).
Her sýnist vissuliga at vera talan um felag haganna millum, men
tað verunliga í søkini var tó tað, at tað var alt bygdarfelagið, ið rættin
hevði til rekavið. Annars kemur tað fyri í fleiri bygdum, at tað eru
hagarnir, ið fáa lut í felags strandarlunnindum bygdarinnar eftir marka*
tali, helst tí tað er høgligari at hava skil á lunnindunum á henda hátt,
um eingin serligur bygdarkassi er.
2) Amtsj 1922 nr. 47, sum viðvíkti einum mótmæli móti eini
grannastevnuviðtøku frá 10. januar 1922 um val av monnum »til at
varetage Bygderne Kvalbø med Sandvigs Interesser med Hensyn til Salg
af Sand fra Bygdens Forstrand«. Nakrir eigarar í hagapartinum norðan
Skarð, Sandvík, mótmæltu gildi viðtøkunnar og hildu fast við, at flóðs
fría fjøran fram við haga teirra hoyrdi teimum til. í amtsskrivi frá 27.
mars 1922 verður sagt, »at det antages som den almindelige Rege! i
de færøske Bygder, at Stranden . . . betragtes som et Fællig for Bøens
Marketal,« men »Spørgsmaalet om Retten til Stranden og om, i hvilket
Forhold Bygdens forskellige Jordejere er berettigede til Stranden, hen«
hører under Domstolenes Afgørelse«.
3) Søkin (borg. s. nr. 205/1941) var framhald av teirri við yvirs
rættardómi 4. januar 1941 avgjørdu søk um sandtøku í Søltuvík, við
tað at eigararnir nú settu fram endurgjaldskrav vegna sandtøkuna.
Saksøkjararnir hildu fram, at sandurin lá øllum markatalinum í bygd»
ini til. í hesum fingu teir viðhald í dóminum.