Fróðskaparrit - 01.01.1959, Page 91

Strandarrætturin í Føroyum
97
tey, at tað eisini í øðrum førum hevur verið felagsskapur
bygdanna millum, helst við tað at tann eina bygdin er
niðursetubygd frá hinari.
Við niðursetubygdunum mugu viðurskiftini ætlast at vera
tey, at hin gamla bygdin framvegis hevur strandarlunnindi
í niðursetubygdini, til fullur skilnaður verður framdur milh
um ta gomlu bygdina og niðursetubygdina, soleiðis at henda
fær egnan haga, sum við tíðini missir sambandið við bøin
í teirri gomlu bygdini, t. v. s. stutt og greitt soleiðis, at
niðursetubygdin fær egið markatal.1) í tílíkum føri kann
viðhvørt vera ivi um, hvat ið sigast kann vera ein bygd.2)
Frammanfyri er kannað eftir, í fyrsta lagi á hvørjum øki
vera so, at strandfelagsskapur hevur verið í eldri tíð millum bygdirnar
Strendur og Skála; kortini man hann vera hildin uppat um hetta mundið.
Bygdirnar Sund og Hoyvík høvdu upprunaliga felags haga, men
felagsskapurin varð avtikin við býtissáttmála frá 4. juni 1819, tó so at
strandfelagsskapurin varð varðveittur.
*) Ein tílíkur fullfíggjaður skilnaður er ikki framdur fyri Sandvíkar
bygd. Bøurin til hagar hennara er enn í Hvalba, og verður tað tí av
rættum hildið í søkini, sum nevnd er í viðmk. 1, s. 95, at strandars
rætturin framvegis tilkemur markatalinum í Hvalba.
Skopunar bygd hevur so við og við flngið sín egna haga, men
bøurin til hansara er enn heima á Sandi. Av eini virðismetan vegna
ognartøku til havnargerðina (borg. s. nr. 23/1916) sæst, at samsýning
er latin fyri strond, men ikki sæst, hvør ið fekk hesa samsýning; um
tað var markatalið á Sandi ella (traða) eigararnir í Skopun.
Bygdin á Hvítanesi er niðursetubygd úr Hoyvík, men í sáttmála
frá 22. november 1852 eru nærri reglur gjørdar, hvussu rekaviður
skuldi býtast millum Hvítanes, Hoyvík og Sund. Kortini tykist tað so,
at Hvítanes hevur bara fingið lut í rekaviðinum vegna tað arbeiðið,
ið stóðst av at bjarga rekanum.
Argir og Sandagerði eru helst gamlar niðursetubygdir frá Kirkjubø
og eru settar í egið (innangarðs) markatal og hava strandarrætt.
2) Uppsalir, Gerðar, Vágur og Biskupsstøð sýnast soleiðis at vera
sjálvstøðugar bygdir eftir strandarrættinum at døma, sbr. um rekatara
Tax. B. s. 62—63 og um jarðarhval sáttmála frá 20. mai 1875, tinglisin
21. s. m. fol. 199.
Nú er við dómi frá 2. 2. 1960 (borg. s. nr. 479/1959) skipað fyri,
at teir ymisku býlingarnir í Kollafirði, tá talan er um strandarrætt,
eru ein bygd.
7