Alþýðublaðið - 01.12.1926, Blaðsíða 2

2
ALÞVÐUBLAÐIÐ
J
ALÞÝÐU6LAÐIÐ
kemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við
Hverfisgötu 8 opin frá kl,9árd.
til kl. 7 siðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl.
9Va— 10V2 árd. og kl. 8—9 síðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverö kr. 0,15
hver mm. eindáika.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(i sama húsi,-sömu simar).
Fnllveldið
09
|afnaðarstefnan.
í dag er fullveldinu fagnað. Um
pað hafa staðið orrustur bæði íyrr
og seinna.
Þeirri hnútu hefir oft verið
kastað til jafnaðarmanna, að þeir
væru litlir þjóðernissinnar og
slakir sjálfstæðismenn. En ásök-
un þessi stafar ýmist af fáfræði
eða öðru enn verra.
Jaínaðarstefnan er sjálfstæðis-
stefna. Um öll lönd leggja jafn-
aðarmenn kapp á að rétta hlut
hinna undirokuðu þjóða. Þeir
berjast gegn kúgun og yfirdrottn-
un stórþjóÖanna, en uppörva á-
nauðugar þjóðir og styrkja þær
í frelsisbaráttunni. Og það mun
engin tilviljun vera, að fslending-
ar fengu sjálfstæði sitt viðurkent,
þegar frjálslynd stjórn sat að
völdum í Danmörku, studd af
jafnaðarmSnnum. fhaldsflokkarnir
dönsku höfðu þá um langt skeið
seíið yfir sjálfstæði voru og illa
tekið i allar málaleitanir.
Fn jafnaðarmenn eru lausir við
þjóðernishroka og rembing. Þess
vegna er það eitt af stefnuskrár-
atriðum Alþýðuflokksins að „efla
vinsamlega samvinnu og viðskifti
við aðrar þjóðir, en sporna af
alefii við ásælni og yfirgangi er-
lends valds, auðs eða yfirdroítn-
unar“.
Jafnaðarmönnum er það ljóst,
„að mennimir eru bræður og eiga
að starfa sem samverkamenn, en
ekki sem keppinautar". Jafnaðar-
menn vilja því hafa góða sam-
vinnu og samstarí við Dani jafnt
sem Norðmenn, Þjóðverja sem
Englendinga.
Um leið og jafnaðarstefnan vili
vernda rétt og sjálfstæði kúgaðra
þjóða vill hún spoma við missætti
og baráttu þjóðu í mil i. „Alþjóða-
samband verkamanna og jafnað-
armanna" (Labour and Sodalist
Iniemational) hefir meðal annars
sett það að stefnumarki sínu að
útrýma orrusíum milli þjóða og
landa og láta skera úr ágreiningi
með gerðardómstólum. Allar
þjóðir í Evrópu eiga nú fulltrúa
í Jæssu alþjóðasambandi nema Is-
lendingar einir.
En þó jafnaðarmenn vilji bæði
sjálfstæði og s'á'fiákvörðunarrétí
smáþjóðanna og bæta og efla
samvinnu milli allra þjóða, þá
er þeim það þó fyllilega ljóst, að
stjórnarfarslegt sjálfstæði og góð
samvinna þjóðanna er ekki allra
meina bót. Á meðan mikill meiri
hluti þegnanna er háður kúgun og
oki auðvaldsins, — á meðan mik-
ill hluti þjóðarinnar „veit ei mat
til næsta máls“, — á meðan stórir
hópar verkamanna og kvenna
bjóða fram vinnu sína, en fá ekki
að vinna þrátt fyrir það, þó flest
sé óunnið hér á landi, — á meðan
er ekki hægt að tala um sjálf-
stæði islenzkrar þjóðar.
Jafnaðarmenn vilja því einnig
auka og efla sjálfstæði þjóðar-
innar í ’fjárhagslegum efnum. Þeir
vilja því afnema það þjóðskipu-
lag, er þrælbindur fjölda fólks
undir ánauðarok fárra manna.
Þeir vilja gefa öllum jafnt tæki-
færi til þess að lifa lífinu án
sultar og seyru, gefa öllum tæki-
færi tii þess að mentast og mann-
ast. Þeir vilja afnema það ástand,
er veitir fáum mönnum rétt til
þess að lifa á vinnu þeirra manna,
er naumast hafa í sig og á. Þeir
vilja afnema auðvaldsskipulagið,
alla þá kúgun og yfirdrottnun, á-
nauð og þjáningu, sem því fylgir.
Þess vegna eru jafnaðarmenn-
irnir hinir sönnu sjálfstæðismenn
og jafnaðarstefnan hin sanna
sjálfstæðisstefna.
St. J, St.
20® ára afmsell
Eggerts álafssonar.
KomiÖ er í dag á markaðinn
minningarrit um Eggert eftir Vil-
hjálm Þ. Gíslason magister. Er
ritið hið myndarlegasta á að sjá,
440 bis. að stærð, myndum prýtt
og prentað á ágætan pappír, sem
fátítt er um íslenzkar bækur. Er
efni bókarinnar þetta: Eggert og
endurreisnin, ætt og uppvöxtur,
háskólaárin í Höfn, sakir og
sektamenn (stúdentafélagsskapur í
Höfn), ferðalagsárin, búfræði í
Sauðlauksdal, málfræði og fom-
fræði, „um vegleik og vanda
skáldskaparins", „alþjóðleg
kvæði“, Búnaðarbálkur, ferðabók-
in, náttúrufræðin, þjóðareðli og
þjóðarhagur, Iögmannsdæmið og
landsmálin, brúðkaup og brúð-
kaupssiðir. „Allir tala um Eggerts
skip —“, — Það er ágætt að fá
svcna rit um einstök atriði úr
sögu landsins (monographiur);
þær þurfa að koma; fyrr er ekki
hægt að rita heildarsögu, svo að
neinu gagni sé. Vilhjálmur á skil-
ið þakkir fyrir verki'ð; hann er af-
kasíamaður, en sýnist þó kunna
að stilla afköstunum betur viö
hóf en sumir aðrir, og ættu verk-
in ekki að versna á bvi. Ritið
kostar 10 kr.
Af öðru, sem gert vérður í
minningu dagsins, má geta þess,
að stúdentaráðið efnir til skemt-
unar í Nýja bíó kl. 4 í dag, og
rennur ágóðinn í Eggertssjóð. í
stúdentablaðinu, sem selt verður
í dag, er og grein um Eggert
eftir Pál E. Ólason prófessor, og
seld verða einnig Eggerts-póstkort
og Eggerts-merki á götunum i
dag til ágóða fyrir sjóðinn.
Esperan to pl ngið*
Eftir Ól. Þ. Kristjánsson.
(Frh.)
17. Gjaldþrot.
Ég gat þess í 14. kafla, að ég
myndi eigi hirða að segja frá
,.fjármálastússi“ Walters skálds
Scotts. En ég hefi séð mig um
hönd, og hér kemur árangur aft-
urhvarfsins í ljós.
Scott fékk ekki mikið fé að
erfðum eftir foreldra sína. Var
hann og enginn auðmaður á fyrri
hluta æfi sinnar. En er hann tók
að rita bækur, þá græddist honum
skjótt fé. Hann var og talsvert
riðinn við ýms fjárgTÓðafyrirtæki.
Þannig átti hann mikinn hlut i
félagi einu, sem gaf út bækur
hans og seldi bæði þær og aðrar.
Það gaf út öll rit Scotts og
græddi drjúgum. Ekkert yar látið
uppi um samband hans við það,
því að það þótti varla eða ekki
sæma slíku skáldi að fást við
þau fyrirtæki, er rekin voru í
gróðaskyni.
Ekki lagði Scott stund á að
saína auði að eins vegna hans
sjálfs. En hann var kominn af
að!i að langfeðgatali og fýsti
mjög að vinna sér og Ætt sinni
þá nafnbót áð nýju. Og þá gat
honum ekki dulist, að rikur maður
stóð fátækum betur að vigi til að
ná þeirri upphefð að öðru jöfnu.
Þar kom að lokum, að Scott
var gerður að baróni og gefið
tignarnafnið Sir (sör, herra).
Keypti hann þá landflæmi mikið
og reisti þar kastala í íniðaldastí1.
Liiði hann þar að hætti forfeðra
sinna, Mæra-aðalsins, og barst
talsvert á. Var það hvort tveggja,
að mikið kostaði að byggja kast-
alann og að mikið fór í súginn á
ýmsan hátt, enda fór því fjarri, að
búskaj urinn bæri sig. En Sir Wal-
íer hugði fjárhag sinn standa föst-
um fótum.
Þá varð bókafélag það, er hann
átti hluta í, a'it í einu gjaldþrota.
Ollu því ýms óhöpp, sem og
fjártjón sumra helztu viðskiiía-
vina þess. Komst þá alt upp um
mök Scotls við félagið. Sá hluti
skuldanna, sem stóð í samræmi
við eign hans í fyrirtækinu, var
að uophæð 13 ! þúsundir :te lings-
punda. Þetta var í ársbyrjun 1826.
Sir Waiter Scott lýsti því jaín-
skjótt yfir, að hann tæki að sér
að greiða sinn hluta skuldanna,
og á næstu tveimur árum galt
hann 40 þúsundir punda. En inn-
an sex ára hafði hann lokið
greiðsiunni að fullu.
Þetta var ekki gert með sitjandi
sældinni. Scctt vann afarmikið á
þessum árum. Hvert ágætisritið
rak annað. Það er óttúlegt, hve
miklu hann afkastaði. Sem dæmis
má geta þess, að Woodstock —
löng skáldsaga — er rituð á 2’
mánuðum. Hún seldist fyrir 8000
pund.
En hann gekk fram af sér með
þessu. Heilsan bilaði, og 1832 dó
hann, að eins 61 árs gamáll. En
skuldin var greidd að fullu.
Það er fróðlegt að bera háttalag
íslenzkra fjársýslumanna saman
við þetta, sem nú hefir verið sagt
af Sir Walter Scott. Og þá mun
svo reynast, að þeir standi eins
og ívið lægra í siðferði heldur en.
hann.
Ekki er það tiltökumál, að flest
fyrirtæki — einkum hin stærri —
eru rekin fyrir fé alþýðunnar án
þess, að hún fái því á nokkum veg
ráðið, hvernig því ér varið, og
hún fær ekki ágóðann, þó að vel
gangi." En ef óhöpp koma fyrir„
fær hún að borga brúsann.
Það virðist vera ríkjandi venja,,
að þegar eitthvert fyrirtæki verður
gjaldþrota, þá ganga eigendur
þess frá með svo og svo miklar
eignir. Og þeir byrja jafnskjótt
aftur á einhverju fyrirtæki, en
það er rekið undir nýju nafni.
Síðan verður það gjaldþrota, og
svo koll af kolli.
Ekki er það síður venja, að
eigendumir flækja svo reikning-
ana áður en gjaldþroti er lýstP
að lítt eða ekki er mögulegt að
botna í þeim. Sjálfir ganga þeir
svo frá með hundmð eða þúsund-
ir króna. Auðvitað er þetta hreinn
og beinn fjárdráttur, þjófnaður,
og það er sú tegund óráðvendni,
sem lítilmótlegust er og svívirði-
legust, þjófnaður úr sjálfs síns
hendi.
Sú skoðun er orðin talsvert rikP
að einhver vissasti vegurinn til
að græða fé sé að byrja á ein-
hverju fyrirtæki — verzlun eða
útgerð — og verða gjaldþrota.
En hafa menn gert sér hitt ljóst,.
hvað hér liggur bak við?
Sjá menn ekki, að svona fjár-
gróði felur í sér þetta þrent: lygi,.
svik og þjófnað?
Er siðferðistilíinning íslenzku
þjóðarinnar orðin svo lasburða og
sljó, að hún finni ekki til sársauka
af því, að þetta athæfi skuli vera
eins algengt og raun ber vitni
um ? (Frh.)
Erlend sfimskeytl.
Khöfn, FB„ 30. nóv.
Vinátta Breta við ítali.
Frá París er símað, að út af
væntanlegu tilboði Englendinga
um að veita Itölum yfirráðin yfir
Kenya-nýlendunni segi Rómaborg-
arfregnir tilgang Chamberlains
þann að styrkja vináttuna á milli
ítala og Breta, en það vaki einnig
fyrir honum að beina atnygli ítala
frá nýlendum Frakka í Afríku
norðanverðri og koma með því
til leiðar, að vinskapur haldist
á milli Frakka og ítala.