Alþýðublaðið - 08.12.1926, Blaðsíða 2

2
ALÞ.ÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
3 kemur út á hverjum virkum degi.
] Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við
< Hveriisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
j til kl. 7 síðd.
< Skrifstofa á sama stað opin kl.
i 9>/s—lOVs árd. og kl. 8-9 siðd.
j Slmar: 988 (afgreiðslan) og 1294
1 (skrifstofan).
3 Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
] mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
< hver mm. eindálka.
] Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
i (í sama húsi, sömu símar).
Gamalmennahæli.
Bæjarstjórnin á isafirði hefir
látið reisa fullkomnasta spítalann
á landinu, en hinum gamla spítala
bæjarins hefir hún breytt í gamal-
mennahæli.
Ráðstöfun þessi hefir mælst
mjög vel fyrir, enda er nú feng-
in reynsla fyrir því, að hún gefst
vel. Líður gamalmennum þeim,
sem bærinn á fyrir að sjá, betur
á heimilinu en meðan þeim var
'komið fyrir hjá einstökum mönn-
um, að minsta kosti flestum, því
áð fáir einstakir menn eiga kost
á að láta vandalausum gamal-
mennum líða eins vel og þeim líð-
ur á elliheimilinu.
Þessi ráðstöfun ísfirzku bæjar-
stjórnarinnar var gerð til þess að
gamalmennum liði betur, en á-
rangurinn heíir jafnframt orðið sá
að spara bænum fé.
Bæjarstjóm Reykjavíkur ætti
hér sem fyrst að feta í fótspor
bæjarstjórnar ísafjarðar. Enginn
þarf að efa, að þetta yrði fram-
för í vellíðan fyrir allflest þau
gamalmenni, er bærinn nú sér fyr-
ir, og reynslan aö vestan er búin
að sýna, að þetta er svo sem ekki
að stofna fé bæjarins í voða —
þvert á móti.
Á síðasta bæjarstjórnarfundi
mintist ég á þetta mál; drap þá
einn ræðumaður á, að gamla fólk-
ið myndi ekki geta felt sig við
„agann“ á slíku heimili, og mint-
,5st á, að sum gamalmenni heíðu
af þeirri ástæðu farið af „Grund“.
Trúlegt er, að einn og einn kunni
betur við sig þar, sem vaninn er
búinn að rótiesta hann, en á öðr-
um stað, ólíkum þeim, sem hann
á að venjast, þótt aðbúnaður sé
þar í raun og veru bstri. En við-
víkjandi „aganum“ á elliheimil-
um, þá á hann enginn að vera,
því að ekki kalla ég það aga, þó
borðað sé á ákveðnum tima eða
ekki megi syngja eða hafa há-
‘reysti eftír að svefniími er kom-
inn. En hitt á.ekki við að fara að
öðru leyti að leggja gömlu og
lúnu fólki lífsreglu.nar. Það verð-
ur að fá að hafa það háttarlag,
sem hver og einn hefir tamið
sér viðvíkjandi fótaferð, háttatíma
o. s. frv. Ef það er ekki svo, er
álls ekki unr gamaim nnahæli að
ræða né elliheimi i, heldur verð-
ur það, sem átti að vera það,
eins konar gamahnennafangelsi.
Eru þá hausavíxl orðin, eins og
stundum vill verða; garnla fólk-
ið er þá fyrir hælið, en hælið ekki
fyrir fólkið. í þessu sambandi má
geta þess, að þaÖ ætti ekki við á
elliheimili, sem bærinn kæmi upp,
að skylda íbúana (beinlínis eða
óbeinlínis). til þess að hlýða á
húslestra. Þeir, sem óska að gera
það, geta látið lesa lestur í ein-
hverju herberginu eða stofunni,
ef það þykir betra en að hver
lesi fyrir sig.
Bærinn á 79 þús. kr. í sjóði til
gamalmennahælis, og tillaga ligg-
ur nú fyrir bæjarstjórn um að
veita á næsta ári 30 þús. kr. af
bæjarfé í þessu skyni.
Til mála hefir komið að kaupa
franska spítalann til þessarar
notkunar. Hann fæst nú fyrir 105
þús. kr. Þyrfti þá líklegast að taka
um 50 þús. kr. lán til viðgerðar
og annars kostnaðar við að koma
upp elliheimili þar. Líka gæti
komið til mála að gera spítala
þennan að farsóttaspítala, en nota
hús það, sem nú er haft til þess,
sem gamalmennahæli. Ef til vill
væri bezt, að bærinn byggði gam-
almennahæli. Gæti herbergjaskip-
un með því móti orðið sem heppi-
legast fyrir komið, og líka yrði
þá um dálitla atvinnu að ræða.
Gamalmenni, sem búin eru að
vera hér lengi eða kann ske að
ala hér allan aldur sinn, kunna
ekki við sig utan við bæinn. Það
ætti því að vera óþarfi að taka
fram hér, að elliheimili, sem bær-
inn setur upp, á að vera hér í
borginni, en ekki uppi í sveit,
eins og sumir hafa haft á orði.
Ólafur Friðriksson.
Mussolint qq fjárhapr ítala.
Það er nú liðið fast að því ár,
síðan Mussolini sagði það af svöl-
unum á Paiazzo Chigi, að 1926
skyldi verða Napoleons-ár fyrir
Italíu, og að þá myndi Rómaríki
hið forna rísa úr rústum og Mið-
jarðarhafið verða tjörn í róm-
verska ríkinu.
Nú er árið að fjara út, og Mið-
jarðarhafið er sama sem það var
í ársbyrjun. Frakkar og Englend-
ingar leyíðu Mussolini ekki að
leika Napoleon þar.
Það var og eitt, sem gerast átti
Napóleons-árið, að lírann átti að
verðfesta, og verzlun og iðnaður
skyldi blómgast.
En niðuritaðan var, að alt koðn-
aði niður í höndum Mussolinis og
svartliða.
Hann byrjaði geyst. Hann bann-
aði verkalýðsfélögin og sagði, að
þau spiltu fjárhag landsins. Og
íhaldið var í sjöunda himni.
En verkamönnum lofaði hann
að afnema atvinnuleysið og skip-
aði með það fyrir augum iðnrek-
endum að stækka verksmiðjurn-
ar og veita fleiri mönnum vinnu.
Og þegar heimtaðir voru pening-
ar til fyrirtækjanna, skipaði hann
bönkunum að selja ný hlutabréf
fyrir þau. Enginn gat þó keypt,
því að peninga á almenningur
ekki til, og fyrir bragðið sitja ít-
alskir bankar nú uppi með óselj-
anleg Mussolini-hlutabréf fyrir 9
milljarða líra. Atvinnuleysið er
því verra en fyrr og auðvitað
standast bankarnir þetta ekki og
fara á hausinn hrönnum saman.
En af líranum er það að segja,
að það átti að verðfesta hann við
50 centimes, en hann féll í stað
þess um lOOþo Napóleons-árið.
Það er von, að íslenzkir lág-
gengismenn hafi mætur á Mus-
solini. Þeir ættu að fá hann lán-
aðan hingað.
Dansk-isiandsk Kirkesag
heitir tímaritskorn, sem félag með
sama nafni gefur út, og myndi
Alþbl. ekki minnast á það, ef
það væri með sama efni, eins og
við væri af því að búast eftir
nafni félagsins, — hugvekjur og
hjálpræðisleiðbeiningar. Slíkt efni
er að vísu nokkuð í ritinu, en hitt
er þó aðalefni þess, að koma
þeirri hugsun inn hjá lesendum,
að viðurgerningur Dana við ís-
lendinga hafi alt af verið afsak-
anlegur, og að við stöndum í
eilífri þakklætisskuld við þá, og
að allar misfellur á stjórn Dana
á landinu hafi verið gerðar af
heilum hug o. s. frv. Það er
svo langt frá Alþbl., sem einmitt
öskar þess heitast af öllu, að allar
þjóðir vinni saman í bróðerni öllu
mannkyninu til gagns, vilji fara
að ala á nokkrum kala milli ís-
lendinga og Dana eða nokkurra
annara þjóða, en hér fer svo
klunnaleg tilraun til að ota að Is-
lendingum dönskum sjóndeildar-
hring, auðsjáanlega í pólitískum
íilgangi, að sjálfsagt er að átelja
það, og það því fremur, sem
nokkrir íslenzkir menn eru með
hjákátleg fleðulæti utan í Dani
í riti þessu. Og nóvemberheftið,
sem blaðinu hefir verið sent, gef-
ur sérstaklega tileíni til athugun-
ar. I heftinu segir meðal annars
ritdómur um „Prestafélagsriíið'1
1926 um nokkrar greinar þar, að
þær séu svo vel ritaðar, „að það
sé leitt, að þær séu ekki ritaðar
á dönsku“, alveg eins og það,
sem vel s;é ritað af íslenzkum
mönnum, fari lakara á vorri tungu
’en Dana. I dómi um rit Jóns
Helgasonar: „Þýðing Kaupmanna-
hafnarháskóla fyrir lsland“, sem
hefir orkað mikils tvímælis, segir,
að ritið lýsi „sambandi því milli
Danmerkur og Islands, sem um
liðnar aldir sótti kraftinn í nám
íslenzkra stúdenta við háskólann
í Höfn.“ Þetta er gullsatt, því að
í íslenzkri embættisstétt urðu þeir,
oem í Höfn höfðu numið, lífakkeri
danskra yfirráða hér, en auðvitað
á setningin í ritinu ekki við það.
En hins er ekki að dyljast, að
vér eigum á liðnum öldum þeim
mentamönnum mest að þakka um
varðveizlu íslenzkrar menningar,
sem ekki höfðu stundað nám við
Hafnarháskóla, og það eru ís-
lenzku prestarnir, sem langflestir
höfðu numið á Hólum og í Skál-
holti. Um þá getur þó hvorki Jón
í riti sínu né ritdómarinn í dóm-
inum. Enn fremur segir í þess-
um dómi: „Vonandi mun það þö
verða svo áfram, að íslenzkir stú-
dentar, sem leita til erlendra há-
skóla, laðist sérstaklega að Hafn-
arháskóla." Þetta er dálagleg von.
Okkur bráðliggur á að fá beztu
erlendu menningarstrauma hing-
að beina leið' þeir batna ekkert
frekar en útlendu vörurnar á þvf
að flytjast fyrst til Hafnar og
svo hingað. Við þurfum að kynn-
ast, öllum þjóðum, en ekki Dön-
um einum; þá þekkjum við. í
ritinu er og sagt frá því, að Jón
biskup Helgason hafi (með 200
kr. styrk frá „Dansk-islandsk
Kirkesag") verið við 1100 ára
minningarhátíðina um Ansgar í
Rípum og þar meðal annars sagt:
„Hið stjórnarfarslega samband f
meira en 500 ár veldur því, að
vér erum í meiri skuld við Dani
en nokkra aðra þjóð fyrir menn-
ingarverðmæti, sem oss hefir ver-
ið fengið. Því látum svo vera,
að sambandið hafi verið með
göllum, — það er ekki hægt að
stinga skóflu í jarðveg íslenzkr-
ar menningar án þess að finna.
þræði, sem tengja við Danmörku.“‘
Á næstu blaðsíðum á undan í
heftinu er þessu „menningarverð-
mæti“ lýst í ritdómi um danska
þýðingu á „Einokunarverzlun á
íslandi" eftir Jón Aðils á þennan
veg: „Danska einokunarverzlunin
á íslandi er svartur kafli í sögu;
danskrar stjórnar.“ „1 ritinu er
ekki reynt að dylja hina svívirði-
legu meðferð, sem íbúar íslands
stundum urðu fyrir.“ Einokunar-
verzlunin varð, þó hún auðvitað
væri hugsuð „sem vörn fyrir íbú-
ana,“ „að stóru ranglæti og alda-
langri plágu, sem gróðursetti
beiskju djúpt í hugi íslendinga.“
Þetta er helzt eitthvað að þakka.
En biskup sagði: „Það er meðal
gleðilegustu fyrirbrigða síðustu
ára, að þjóð mín hefir játað
þessu.“ Alþbl. vill vinfengi allra
þjóða milli, líka milli Dana og
Islendinga, reist á grunni jafn-
gildis allra manna og þjóða. En
svona rófudill kastar rýrð á bróð-
ernishugsjónina, og það ætlast
þeir, sem með þetta eru, víst
varla til.
Ávarp til esperantista*
Ól. Þ. Kristjánsson, fulltrúi fyrir
Universala Esperanto-Asocio, bið-
ur alla esperantista, sem þetta sjá
eða heyra, að senda sér hið allra
bráðasta nöfn sín og heimilisföng
og enn fremur aðrar upplýsingar
um esperanto í sinni sveit, ef
einhverjar eru (námskeið o. fl.).
— Gott væri líka að fá að vita,
hvort menn hafa lesið mikið eða
skriíað á málinu eða hvort þeir
eru að læra það. Sá er oisök þess-