Alþýðublaðið - 10.12.1926, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
i
kemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við
Hveriisgötu 8 opin frá kl, 9 árd.
til kl. 7 síðd.
Skrifstofa á sama stað opin ki.
9Va—10 Va árd. og kl. 8—9 síðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu símar).
ÞjóðMting á togurunum
Og
kreppanog atvinnulepið.
Jóhann Eyjólfsson skrifaði í
sumar grein í „Mgbl.“ um pjóð-
nýtingu og fáraðist mjög um, hví-
líkur voði hún væri. Alt ætti að
taka af öllum. Bóndinn mætti ekki
eiga orfið, sjómaðurinn ekki
kænu, smiðurinn ekki hamar. Að
visu var petta ekki annað en hið
alvanalega og óhugsaða nöldur
auðvaldsblaðanna, og því mun
það hafa verið, að jafnaðarmenn
hér skiftu sér ekki af þessari
grein; hún stakk ekki í neinu 'i
stúf við annað. En fjarstaddari
mönnum blöskraði hún þó. „Jafn-
aðarmaðurinn" á Norðfirði svar-
aði henni, og var það svar tekið
úpp hér í blaðið. Maður í Dan-
mörku, sem sá þessa grein J. E.
í „Mgbl.“, gat ekki setið hjá
án þess að lýsa undrun sinni í
grein, er hann birti hér í blaÖinu.
J. E. birti síðan stutt svar í
„Mgbl.“, sem ávann honum vor-
kunn allra jafnaðarmanna. Svo
bert varö þar, að honum hafði
ekki tekist að átta sig á lq'arna
málsins, þótt hann sé svo auð-
skilinn, að hvert barnið ætti að
vera nógu þroskað til að gripa
hann.
í grein „Jafnaðarmannsins"
hafði verið bent á ummæli Ólafs
Friðrikssonar um þjóðnýtinguna
í , Eimreiðar“-grein hans um jafn-
aðarstefnuna, er voru á þá leið,
að þjóðnýtingarkrafan næði að
eins til þeirra framleiðslutækja,
sem rekstur þeirra væri ábata-
samari í stórum stíl en smáum.
Þetta skildi J. E. ekki og hugði
vera blekkingu, og það hefir
sennilega stafað af rótgrónum
hleypidómi hans um það, að jafn-
aðarstefnan hlyti að vera vitleysa,
og þess vegna gæti þar ekki verið
að ræða um jafn-eðlilegt mál og
þetta er, svo sem nú skal sýnt.
Ef einhleypur maður á fram-
leiðslugagn, sem hann getur sjálf-
ur hagnýtt sér án hjálpar annara
manna, varðar aðra ekkert um
tilhögun hans á atvinnu sinni,
meðan hann fer ekki svo vitleys-
islega að, að hann geri sig hand-
bendi annará manna. Ef hann sér
fyrir sér, þá á hann það við
sjálfan sig, hvort hann vinnur
lengi eða stutt, ætlar sér háan
arð eða lítinn. Þess vegna þarf
ekki að þjóðnýta framleiðslutæki
hans. Sama gildir um fjölskyldu-
mann, meðan fjölskyldan getur
starfrækt framleiðslugögnin án
launaðrar hjálpar. Þegar þar að
kemur, breytist aðsfaðan. Þá er
kominn til sögunnar maður, sem
leggur fram vinnu, er hann hefir
engin umráð yfir, maður, sem
vantar framleiðslutæki. Meðan
slíkt fyrirtæki er í smáum stíl,
vinnumaðurinn er t. d. heimilis-
maður, og atvinnurekandinn við-
urkennir þarfir haris og telur sér
skylt að sjá um, að þeim sé svo
vel fullnægt, sem kostur er á,
er ekki brýn þörf á þjóðnýtingu,
en þegar vinnumönnunum fjölg-
ar svo, að þeir komast ekki fyr-
ir á heimilinu, verða sjálfir að
halda heimili og sjá fyrir fjöl-
skyldu e. t. v., er komið á ann-
að stig félagslega. Þá er kom-
in til greina skifting í þjóðfélags-
stéttir, eignastétt og vinnustétt. Þá
fá atvinnurekandinn og verka-
maðurinn andstæða hagsmuni,
miðaða við arð eða kaup. Annar
veit einn alt um fyrirtækið, hinn
einn alt um heimilishag sinn. Þá
hætta þessir menn að skilja hvor-
ir aðra, því að þeir hafa ólíka
þekkingu. Samt sem áður er aug-
ljóst, að vinnumanninn varðar um,
hvernig fyrirtækið er rekið, ■—,
hvort hann getur haft nóg kaup
til að lifa á alt árið fyrir að vinna
alt árið, eða kaupið nægir að eins
tíu af tólf mánuðum, og hvort
hann getur reitt sig á að hafa
vinnuna, eða hann verður að
ganga vinnulaus og kauplaus og
kvelja fjölskyldu sína í hor. Hér
í félagsþróuninni er komið að
mönnum, sem vantar framleiðslu-
tæki, og sú vðntun getur orðið
þeim að fjörtjóni, ef ekki er bætt
úr henni. Heill þessara manna
krefst þess, að þeir fái að eiga
fyrirtækið, sem þeir vinna við,
saman með öðrum, — þjóðnýt-
ing í smáum stíl.
En sum fyrirtæki eru svo stór,
að rekstur þeirra hefir áhrif á
hag allrar þjóðarinnar. Þau eru
svo mikill liður í framleiðslustarfi
þjóðarheildarinnar, að alla þjóð-
ina varðar um rekstur þeirra.
Svo er um togarana. Af því að
það er á valdi fárra manna að
binda þá, þegar þeim sýnist, þá
ríkir nú í þessu landi afskapleg
óöld. Alt er í kreppu; alt stendur
fast: fiskveiðar, landbúnaður, iðn-
aður, verzlun og viðskifti, menn-
ingarmál, og líf almennings er
í bóndabeygju. Alt stafar þetta
af því, að sú stétt er fyrir þró-
un framleiðslu og félagslífs orð-
in afarfjölmenn, sem vantar fram-
leiðslutæki. Or því vill jafnaðar-
stefnan bæta með þjóðnýtingu —
togaranna fyrst og fremst.
Nú ætti það að vera svo Ijóst,
að enginn neiti nema þverhausar,
sem aldrei sannfærast, að þjóð-
nýting er ékki ad taka alt af öll-
um, heldur pvert ú móti ad fá
öllum framleidslugögn, að veita
eignarrétt á framleiðslulækjum, i
stað þess að afnema hann, á þann
hátt, að séreignarréttur sé á því,
sem einn -varðar um, sameignar-
réttur ‘á“ því, sem fleiri varðar
um, og þjóðareignarréttur á því,
sem þjóðina alla varðar um —
;þjóðnýting í stórum stíl.
Skilningur á þessu vex hröðum
skrefum. Smáatvinnurekendurnir,
sem eru viðskiftalausir, af því að
fiskframleiðslufólkið er atvinnu-
laust, sjá þegar, að skilyrði fyrir
því, að starf þeirra blómgist og
beri ávöxt, er það, að þjóðin ráði
yfir aðalatvinnunni. Þess vegna
er iíka vonandi, að J. E. skiljist
þetta nú, þótt það viröist því
iniður meinið hans að eiga jafn-
örðugt með að skilja jafnvel ein-
falda hluti, sem honum sé létt
um að tala og skrifa án þess að
hugsa og skilja. Er óskandi, að
það böl batni, ekki síður en hins
er óskandi, að þjóðinni auðnist að
fá tök á því að færa sér fram-
leiðslutæki sín í farsællega nyt.
Einars Þorgilssonar.
Það eru nú liðnir 10 dagar, síð-
an áskorunin frá mér til Einars
Þorgilssonar í Hafnarfirði birtist
í Alþýðublaðinu, og ekkert svar
hefir enn komið, þó Einar ætti
að gefa svarið innan fárra daga.
Grunur minn um þá ástæðu til
bannsin-, sem ég gat um, hefir
því reynst réttur, enda ekki um
aðrar ástæður eða ástæðu að
ræða. Með þögn sinni hyggur Ein-
ar, að hann geti skotið sér hjá
þeim dómi, sem almenningur hlýt-
ur að leggja á gerðir han's í þessu
máli. Ég ætla nú samt að segja
frá því, hve sanngjarnlega Einar
Þorgilsson útgerðarmaður getur
breytt við þá verkamenn, sem hjá
honum vinna eða hafa unnið.
Með þögn sinni hyggst Einar
geta dulið almenning þess mis-
réttar, sem hann nú hefir beitt
mig. Hefir honum víst ekki dottið
í hug, að ég myndi gerast svo
djarfur að segja opinberlega frá
okkar viðskiftum. En Einar má
vita það, að ég þori að sitja eða
standa öðruvísi en hann vill, enda
þótt ég við það falli í ónáð hjá
honum.
Til þess að menn geti enn bet-
ur áttað sig á málinu, þá verð
ég að segja söguna frá því, er
ég kom fyrst á „Surprise". Og
mun ég svo þar á eftir benda
á ástæðuna, sem Einar Þorgils-
son virðist hafa til þess að banna
að veita mér atvinnu á skipi sínu,
en jafnframt mun ég sýna fram
á, hve skammarleg ástæðan er.
Sagan er á þessa Ieið:
Vorið 1925 í maíbyrjun réðst
ég kyndari á togarann „Arinbjörn
hersi" héðan úr Reykavík. Er ég
hafði verið á honum tæpan mán-
uð, kom til mín bróðir minn, sem
verið hafði 2. vélstjóri á „Sur-
Píise“, og biður mig að gerast
kyndari á honum. Segír 'hann, að
nú vanti báða kyndarana á „Sur-
prise", og að það fáist enginn
vanur maður þangað, en hann
segist hugsa, að ég geti haldið
þar „dampi". (Mér var áður kunn-
ugt, að það hafði enginn óvanur
maður getað haldið út með að
kynda „Surprise" frá því, að hann
kom hingað til lands, að undan-
teknum einum manni.) Þegar ég
kom á „Arinbjörn", hafði ég aldr-
ei kyrit áður, en var nú farinn
að geta leyst starf mitt nokkurn
veginn af hendi. Endirinn varð
sá, að ég fór yfir á „Surprise"
í maílok 1925. Gekk mér tvent
til þess, það fyrst, að ég hélt, að
úr því að svona væri erfitt að
kynda „Surprise", þá myndi ég
þarna tryggja mér atvinnu, svo
framarlega sem ég gæti leyst starf
mitt af hendi sæmilega, — það
annað, að þarna var bróðir minn
2. vélstjóri, og þótti mér skemti-
legra að vera á skipi, sem hann
var á, heldur en að vera á skipi,
sem ég þekti engan á.
Alt gekk nú sæmilega. Ég gat
leyst starf miit óaðfinnanlega af
hendi, og leið fram tíminn, þar
lil á seinni hluta vetrarins, 1925=
26. Þá kom sá atburður fyrir, að
ég veiktist, og varð að fara af
skipinu og vera í landi eina fisk-
veiðiferð. Að þeirri ferð lokinnf
fór ég aftur á s'kipið. Ég gerði
útgerðinni reikning fyrir kostnaði
þeim, er ég hafði orðið að greiðá,.
meðan ég var veikur í landi, þó
ekki öllum kostnaðinum. Sá
kostnaður, sem ég krafðist að fá
greiddan, var fæði mitt í þá 10-
daga, sem ég var ekki á skip-
inu, og nam það 30 krónum.
Framkvæmdarstjórinn neitaðí
að greiða reikninginn, ekki að eins
éinu sinni, heldur og einnig eftir,
að ég hafði sýnt hann lögfræðingi
og fengið þær upplýsingar hjá
þonum, að það væri skylda út-
gerðarfélagsins að greiða reikn-
inginn.
Ég reiddist nú þessum smásál-
arskap og óréttlæti útgerðar-
mannsins, og fer öðru sinni til
lögfræðings og spyr hann, hvers
ég geti krafist af útgerðinni. Hann
gaf mér þær upplýsingar, að ég
myndi geta krafist að fá allan
kostnað greiddan, sem veikindi
mín hefðu orsakað, og einnig að
líkindum kaup, ef ég hefði ekki
verið afskráður, en það var ég
ékki, eins og sjóferðabók mín ber
með sér. Samkvæmt þessum upp-
lýsingum gerði éa svo kröfu á,
hendur Einari Þorgilssyni sem
eiganda skips þess, er ég yar á,
og fékk hana í hendur lögfræð-
ingi til innheimtu.
Skömmu síðar fór ég af skipinu
og hugðist fara þaðan alfarinn,
ætlaði mér að leggja stund á,
aðra atvinnu, en hún brást eftir
skamman tíma, og hefi ég síðan
verið að mestu atvinnulaus eða
síðan í byrjun september.
1 haust fór ég til Jóns Sigurðs-