Alþýðublaðið - 24.12.1926, Blaðsíða 5

ALEÝÐUBLAÐIÐ
5
Vetrarferðir
i.
Mikill hluti af íbúum höfuðstað-
arins býr í híbýlum, sem eru
langt neðan við kröfur heilbrigð-
isfræðinnar.
Hvernig eigum við að kippa því
í lag, og hvenær verðum við bún-
ir að því?
Allir vita, að við eigum þar
langt í land, því að áður en þar
komist lag á, þarf almenningur
að skilja, hver háski er hér á
ferðum. En til þess að sá skiln-
ingur öðlist, þarf mikið fræðslu-
starf að inna af hendi, — fræðslu-
starf, sem læknarnir okkar enn
þá að mestu hafa látið undir höf-
uð leggjast.
En svo mikið er víst, að haldi
alt áfram eins og nú, verður sú
kynslóð, sem kemur, ekki fær um
að stunda sjóinn á togurunum, —
jafn öfær til þess eins og lýð-
(urinn í Róma til þess að stunda
hermensku, eftir að heimsveldis-
tímabil hennar hófst. Var þó her-
menskan hvorki eins erfið at-
vlnnugrein né hættuleg eins og
sjómenskan okkar og þó ólíkt bet-
ur borguð, þegar vel gekk.
Það er að koma upp hér í
Reykjavík, það, sem margir mundu
nefna „glæpalýð“. Mér eru per-
sónulega kunnugir ýmsir ungir
menn, sem eru búnír að komast
hvað eftir annað í tæri við lögin,
og ég hika ekki við að segja, að
flestir þeirra eru að eðlisfari
hvorki verri eða betri en ég eða
þú, sem nú ert að Iesa þetta. Það
er, að þeir eru upp og ofan, eins
og fólk gerist, og að þeir mundu
hafa orðið eins og við hinir, hefðu
þeir alist upp og búið í sveit
eða fæðst hér fyrir fjörutíu ár-
urn. En þó það sé ekki nema
Itíill hluti allra unglinga, sem svo
djúpt lenda í óláninu, sem hér
hefir sagt verið, þá sýnir þetta
samt, að almenna stefnan er nið-
iúr á við. Hé,r er ekki um batn-
andi þjóð að ræða.
Þó vitanlega valdi hér fleira en
eitt, þá er hitt víst, að hin afar-
slæmu húsakynni eiga hér drjúg-
an þátt. Þeir, sem ekki þekkja til
erlendis, eiga erfitt með að átta
sig á því, að svo sé, en svona
er það nú samt. Og auðvelt er að
skilja, að þar sem híbýlin eru
svo þröng, að börnin geta ekki
hreyft sig án þess að verða fyrir
þeim fullorðnu, — þar geíur lít-
lö heimilislíf orðið fyrir börnin,
hvað góður vilji sem er hjá for-
eldrunum.
Við fslendingar erum á mikils-
varðandi tímamótum menningar-
lega séð. Við erum bændaþjóð,
sem erum að breytast í borgar-
lýð. Við erum búnir að sleppa
bændamenningunni, en ekki bún-
Ir að fá aðra í staðinn. Við erum
í deiglunni og erum því illa farnir,
því að meðan við komumst ekki
lengra, hótar framtíðin okkur úr-
kynjun og ómensku.
til fjallanna.
Að hér er ekki þegar orðin úr-
kynjun, er því að þakka, að at-
vinnuvegir vorir eru flestir stund-
aðir undir beru lofti, og svo því,
að þörf er fyrir unglinga á sumr-
(in i sveit. Væri unnið hér í lok-
uðum, loftlitlum verksmiðjum, eins
og víða erlendis, værum við illa
farnir.
Það er tvent, sem gæti gert
furðuverk gegn úrkynjun þeirri,
sem vofir yfir okkur, bæði þeirri,
sem stafar af illum bíbýlum, og
hinni, sem af almenna ástandinu
getur leitt.
Þetta tvent eru VETRAR-ÚTI-
LEIKIR og SUNDHÖLL med
laugavatni i midri borginni. En
þannig stendur á um þetta tvent,
að við þyrftum að koma því á
alveg eins fyrir því, þó húsnæði
almennings væri eins og það á
að vera, svo að það þarf svo sem
að hugsa um þetta hvort sem er.
Þetta tvent vinnur á móti því,
sem kalla mætti sígarettu- og
silkisokka-menninguna. Ég hefi
ekki á móti erlendri menningu á
íslandi, og mér liggur' við að
hlægja að þeim, sem halda, að
við Islendingar getum án hennar
verið. En ég vil ekki, að við tök-
um það úr heimsmenningunni,
sem sízt á við hér, og leggjum
sérstaka rækt á það. Þó ég ekki
reyki sjálfur, er ég alls ekki mót-
fallinn því, að aðrir geri það. En
ég er á móti sljófu andlitsdrátt-
unum, sem mér virðast þeir ungl-
ingar fá, sem alt af eru með
vindlinginn milli tannanna. Ég er
heldur ekki á móti silkisokkun-
um. Mér þykja þeir fallegir, þeg-
ar veðrið eða tækifærið er við-
eigandi. En mér finst frámuna-
lega leiðinlegt að sjá þá úti í
vetrarkuldanum, og ég minnist
þess, að eigi alls fyrir löngu
mælti svo einn leikfimiskennari
hér í borginni, áð þar eð stúlk-
urnar segðu, að þeim væri ekki
kalt í silkisokkunum, mundi það
rétt, að þær héldu það. En væru
þær í þykkum sokkum, mundi
hin almenna vellíðan þeirra vera
ólíkt betri, þó þær viti ekki nú,
hvað þeirn Iíður ílla.
Verklega séð er tiltölulega auð-
velt að veita laugavatninu til
borgarinnar, og víst er það, að
það fyrirtæki myndi borga sig vel,
fenda í ráði að gera það, — nota
vatnshitann til þess að hita upp
með barnaskólann nýja og fleiri
byggingar. En ekki er hægt að
nota hita vatnsins svo vel á þenn-
an hátt, að ekki verði samt svo
mikill hiti eftir í því, að nögu
heitt sé til sundhallar. Það getur
því ekki hjá því farið, að sund-
höll komi hér í Reykjavík, en að
sinní skal ekki nánara rætt um
þann heilsubrunn, — nóg að
segja, að hann myndi hafa langt-
um víðtækari áhrif en allar íþrótt-
ir til samans, er stundaðar hafa
verið hér fram að þessu.
II.
Skíðabrautin, sem ungt og fram-
takssamt fólk bjó til í Reykja-
vík hér um árið, hefir aldrei ver-
ið notuð, af því að það er ekki
nógur snjór hér til þess. Það er
ótrúlegt, að ekki skuli vera næg-
ur snjór í höfuðborg landsins,
sem Hrafna-Flóki skírði /sland. en
Naddoddur áleit réttnefnt Snœ-
land, en svona er það nú samt,
og mikið hefir það undrað okkur,
sem erum af Austurlandi eða
Norðurlandi, hvað snjörinn er lít-
ill hér í Reykjavík, því að þó
einstaka vetur kunni að koma
með svo mikinn snjó, að hér megi
stunda skíðaferðir, þá verða slík-
ir vetrar að eins undantekningar.
Það virðist því í fljótu bragði,
sem snjó-íþróttir eigi litla framtíð
hér á fjölbygðasta landshominu,
en þegar betur er horft í kring
um sig, verður niðurstaðan önnur.
Eitt vor, er ég gekk suður með
kirkjugarði og dáðist að frum-
burðum fíflanna, er skinu gulir
í grænu, kafloðnu grasinu, þar
sem hallaÖi mót suðri, varð mér
liíið austur til fjallanna, þangað
sem ég held að heiti Heidin há
og Bláfjöll.
Þar var enn þá snjór, afarmikill
snjór. Hugur minn hvarflaði til
hreindýranna, er þarna eiga
heima, — reika um á Reykja-
nessf jallgarði —, og svo datt mér
í hug, að þarna uppi milli fjall-
anna væri enn þá vetur, þó hér
niðri í borginni væri komið sum-
ar, og svo fór ég að byggja loft-
kastala. Sú iðja er alt af skemti-
leg og góð til þess að verjast
þreytu og lúa, — oft líka nyt-
söm. En loftkastalaframleiðslan
er því miður sömu lögum háð og
síldin, — fellur í verði, þegar
mikið er framleitt, — getur jafn-
vel orðið með öllu verðlaus.
En lofthallirnar, sem ég bjó til
x þetta sinn, voru verulegar hallir,
— vetrarhallir eða hótel þarna í
fjölíunum, þar sem snjórinn var
nægur allan veturinn til skíða-
ferða, og •þarna sá ég í huganum
barnabörnin okkar vera í hundr-
aðatali á virkum dögum og í þús-
undatali um helgar.
Ég hélt þá, að þetta væru al-
gerðir loftkastalar, en fáum árum
síðar sá ég, að þetta var ekki eins
mikið í loftinu og ég hélt. Það
sá ég, þegar menn alt í einu
fóru að stunda hér snjó-íþróttir í
fjöllunum.
Það voru Norðmenn, sem bentu
á leiðina, eins og það voru þeir,
sem kendu okkur að veiða síld-
ina, — fyrst fjarðasildina og síð-
ar hafsíldina fyrir Norðurlandi,
því að það voru Norðmenn, sem
höfðu forgönguna við þessar
skíða- og sleða-ferðir, sem farnar
Voru upp í fjöllin. En það voru
ekki Bláfjöll eða Heiðin há, sem
farið var í; þangað liggur eng-
dnn vegur — ekki enn —, heldur
var farið upp að Kolviðarhóli.
Einn veturinn fóru um fjörutíu
manns, sunnudag eftir sunnudag,
og að það var sama fólkiö, sem
fór, er góðs viti, því að það sýnir,
að það skemti sér, jafnframt því*
að það jók heilsu sína, — lengdi
líf sitt.
Kolviðarhóll liggur við akbraut-
ina austur yfir Hellisheiði, — að-
alleiðina og næstum einu leiðina
úr Reykjavik austur á Suðurlág-
lendið. Mikinn hluta vetrar er
brautin ófær bifreiðum sökum
snjöa. En það getur vart liðið
á löngu, áður en farið verður að
halda henni akfærri á vetrinn líka.
En þó það verði ekki alveg strax,
þá er hægt að halda henni akfærri;
upp að Kolviðarhóli, og það er
meira að segja tiltölulega auðvelt,
því ab það er ekki nema á fáum
stöðum, að það fennir yfir hana,
svo að moka þurfi.
En þarna uppi við Kolviðarhóí
eru nægar skíða- og sleða-brekk-
ur, og þar upp frá verður hálf
Reykjavík á sunnudögum á vetr-
inn, þegar stundir liða.
Kolviðarhóll verður þó senni-
lega ekki nema áfangi. Þegar far-
ið er upp Öxnaskarð frá Hólnum,
þar sem gamli vegurinn lá —
farið skamt frá Búasteini, þar sem
segir í Kjalnesingasögu að Kol-
fiður hafi setið fyrir Búa, en Búi
haft betur —, og síðan
haldið áfrarn til austurs, kemur
maður upp í Hengladali. Þeir
liggja nokkuð hærra en Kolviðar-
hóll, og þar eru sagðar enn betri
skíða- og sleða-brekkur, og þar
eru hverir.
Þar þykir mér sennilegt að
reisíir verði gistiskálar og hitaðir;
með hverahita.
Það verður þá farið á laugar-
dagskvöldum í bifreiðum upp
að Kolviðarhóli. Þar gista þeir,
sem makráðari erú eða óvanir,
en hinir halda fram hjá, þar sem
Búi banaði Kolfiði, og gista í
skálanum í Hengladölum. Á
sunnudagsmorgnana bætast svo
við nýjar fólkssendingar úc
Reykjavík. Allan sunnudaginn
gleypa menn svo í sig fjallaloftið,
og það er meira en lítið, sem
þeir fá í sig af lífslofti, sem eru
heilan dag á skíðum eða sleða.
Á sunnudagskvöldum verður svo
haldið heim til borgarinnar í bif-
reiðum, og þá þarf margur að
syngja til þess að gefa loft eðli-
legri kæti sinni. En enginn þarf
„glas“ til þess að finna lífsgleði,
eins og svo oft virðist þurfa, þar
sem likamsrækt er á lágu stigi.
Ekki yrði mikil þörf fyrir and-
litsduft á þessu ferðalagi. Þær
myndu fljótt komast að því, stúlk-
urnar, að þarna færi eðlilegi lit-
urinn þeim bezt.
Það yrðu ekki allir, sem færu
heim á sunnudagskvöldin. í
Reykjavík er fjöldi ungra manna,
sem ekki hafa að starfa fyrri
hluta vetrar. Þeir myndu dvelja
lengur uppi í fjöllunum. Þeir
myndu fara skíðaferðir inn í ó-
byggðir og því lengra, sem árin
liðu og íslendingar lærðu betur
vetrarferðalög, eins og þau eru