Bjarki - 11.02.1902, Síða 1
VII, 5.
Eitt blað 4 viku. Verð árg. 3 kr.
borgist fyrir 1. júlí, (erlendis 4 kr
borgist fyrirframi.
Seyðisfirði, 11. febr.
Uppsögn skrifleg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir i.okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus við blaðið.
1902.
Yfirsetukona.
Níunda yfirsctukvennaumdæmi Norður-Múla-
sýslu (Iiofteigssókn frá Hofteigi og Hnefilsdal,
svo og Brúarsókn) verður laust I. maí næst-
kotnandi.
pæc yfirsetukonur, sem óska að verða skip-
aðar í umdæmi þetta, snúi sjer til oddvita
sýslunefndar Norður-Múlasýslu innan 15. apríl
næstkomandi.
Skrifstofu Norður-Múlasýslu 31. janúar 1902
Jöh. Jóhannesson.
ÖOOOOo^^oOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO o~5
NOBELSVERÐLAUNIN.
IO' des. síðastl. var í fyrsta sinn útbýtt
verðlaunum úr Nobelsjóðnum. En gjafasjóður
Nobels er svo merkilegur og einkennilegur í
sinni röð, að hjer skal fyrst skýra frá ætlunar-
verki hansog fyrirkomuiagi með nokkrum orð-
um.
Alfred Nobel, hinn heimsfrægi uppfundninga-
maður að dýnamitinu, ljet eftir sig 33 millj.
Rr. Nobel átti einga afkorrendur, og kona
hans var dáin á undan honum. Auðnum ráð-
*tafaði hann, í óvenjulega stuttorðu erfðaskjali,
svo: Deilið rentunum af þessum milljónum í
fimm hluta og gefið þeim fimm mönnum, sem
næstliðið ár hafa unnið mannkyninu mest gagn
með verkum, sem snerta eðlisfræði, efnafræði,
'^knisfræði, skáldskap og friðarmálið. Annað
skrifaði Nobel ekki í erfðaskjal sitt 27. növ.
1895 í París, nema upptalninga á stofnunum
þeim, sem útbýta skyldu verðlaununum. Aldrei
hefur hjer í álfu jafn-stórkostlcg gjöf verið
gefin f þjónustn vísindanna og listanna. En
þótt crfðaskjalið sje stuttort, þá eru reglurnar,
sem nú hafa verið settar fyrir útbýting verð-
launanna, heil bók.
Alfrcð Nobel átti tvo bræður, og voru þeir
b4ðir dánir á undan honum. Annar þeirra hjet
Lúðvíg og höfuðmaður þeirrar kvíslar af ætt-
inm, sem frá honum er komin, er Emanuet
Nobel, eigandi atórra olfunáma í Rússlandi.
Hann var Vel ánægður með gjafabrjef föður-
bróður síns 0g kvaðst ekki taka móti nokkr-
um arfi, þótt þv( yrði hrundið. En erfingjar
hins bióðursins, Emanuels, gerðu kröfur til
þcss, að gjafabrjefið væri dæmt ólögmætt.
l’eir bjuggust til málssöknar, en hættu þó við
hana gegn því að fá 1 millj. króna af sjóðn-
Urn- Nú, þegar fyrsta verðlaunaveitingin fet
fram, hefur málafærslumaður í Stockhólmi, sem
þá var vjj málin riðinn, risið upp með máls-
sókn á hendur verðlaunanefndinni og heimtar
20,000 kr. fyrir starf sitt. Flestir lögfræðingar
áifta, að ef Emanuel Nobcl hefði ekki tekið í
málið eins og hann gerði, þá hetði gjafabrjef-
inu orðið hrundið,til hagnaðar fyrir erfingjana,
vegna þess, hve formlaust það var. Emanuel
Nobel hefur því ráðið miklu um allar reglur
og fyrirskipanir, sem síðar hafa verið settar
viðvíkjandi verðlaunaveitingunni. Þeirri ákvörð-
un gjafabrjefsins hefur t. d. verið breytt, að
verðlaunin skyldu bundin við verk, sem unnið
hefði verið næstliðið ár á undan. Þá var
ákveðið, þótt ekkert væri að því vikið í gjafa-
brjefinu, að reisa 5 vísindastofnanir, eina í
hverri af þeim vísindagreinum fyrir sig, sem
ncfndar cru í brjefinu. Til þessa voru teknar
af sjóðnum 2 milljónir. Einnig feingu þessar
stofnanir allar rentur af höfuðstólnum fyrsta
árið. Sjóðurinn var þá orðinn 30 milljónir.
Ársrenta af því fje er rúm millj. og á nú ár-
lega að skifta þeim peningum í fimm staði til
verðlauna samkvæmt fyrirmælum gjafabrjcfsins.
það yrðu þá rúmar 200,000 í hvern stað. En
50,000 kr. eru ætlaðar til ársútgjalda hverrar
fyrir sig af hinum fimm stofnunum ; verða þá
hver verðlaun árlega 150,000 kr. Þó þau sjeu
á þennan hátt orðin nokkuð lægri, en annars
hefði orðið, þá taka þau lángt fram öllu því,
sem til er af sama tægi.
Auk þess, sem verðlaunin ’gera hvern þann,
sem einu sinni hreppir þau, sæmilega efnaðan,
þ* má nærri geta, að það þykir ekki lítill
heiður að hljóta þau, þar sem menn af öllum
þjóðum hafa jafnan rjett til þeirra. Vciting
þriggja verðlaunanna, í eðlistræði, efnaíræði og
læknisfræði, er í höndum hins vísindalega aka-
demís í Stockhólmi, veiting skáldskaparverð-
launanna í höndum sænska akademísins og
veiting friðarmálaverðlaunanna í höndum stór-
þingsins norska. Nefnd manna er kosin til að
undirbúa vcrðlaunaveitinguna í hverri' grein um
sig. Sú nefnd á að skrifast á við helstu vís-
indastofnanir, vísindamenn og rithöfunda um
allan heim og fá tillögur þeirra og leiðbein-
ingar.
] þetta sinn, eða fyrir árið 1901, hafa þessir
menn feingið verðlaunin:
í eðlistræði Vilhelm Konrad Röntgen, upp-
fundingamaður X-geislana; hann er 56 ára
gamall, fæddur 27. mars 1845, og nú kennari
í eðlisfræði við háskólann í Wvrsburg.
1 efnafræði van’t Hoff kennari við háskólann
í Berlin, f. 30 ág. 1852.
I læknisfræði Emil Adolt Behring hásköla-
kennari í Marburg, f. 1854.
I skáldskap René Francois Armand Sully-
Prudhomme. Hann er ljóðskáld, 61 árs að
aldri og á síðan 1881 sæti í franska Akademí-
inu.
Friðarmálsverðlaununum hefur verið skift
milli tveggja: Frédéric Passy, sem er einn af
elstu formælcndum þess máis, og nú áttræður,
f. 19. maí 1822, og Henry Dunant, stofnanda
fjelagsins »Rauði krossinn*. Hann er nær 74
ára, f. 28. maí 1828.
Þrír hinir fyrstnefndu eru þýskir, hinn fjórði
og fimmti franskir og hinn síðastneíndi sviss-
neskur.
Verðlaunaveítíngin fór fram með mikilli við-
höfn í Stokkhólmi og voru þeir fjórir sem
verðlaunin nöfðu verið dæmd þar boðnir þang-
að. Prudhomme var sjúkur og gat ekki kom-
ið; hinir þrfr komu.
Skáldskaparverðlaunaveitingin hefur vakið
töluverðar þrætur eftir á Og þykir ekki hafa
tekist sem best. Ekki svo að skilja, að allir,
sem til þekkja, játi ekki að Prudhomme sje
merkilegt skáld. En hann er lítt kunnur utan
Frakklands og það þykir ekki koma vel hei»n
við hugmynd Nobels um þann mann, sem hefði
»unnið mannkyninu mest gang« o. s. frv. Eft-
ir þvf hefði valið heldur átt að koma á ein-
hvern almennt lesinn og heimsfrægan rithöf-
utid, t. d. eins ogx Tolstoi. Nobel hafýíi verið
mjög frjálslyndur maður, jafnvel byltingamaður
í skoðunum. Eftir bókasafni hans að dæma
hafa þeir Björnson og Ibsen verið uppáhalds-
skáld hans. En sænska Akademíið, sem hann
hefur falið að ákveða skálck kaparvcrðlaunin, er
mjög afturhaldssamt og binir ráðandi menn í
því allir gamlir og orðnir utanvið allar and-
legar lífshreyfíngar frá síðustu tímum. Pegar
einhver af meðlimum þess fellur frá, velur það
sjálft mann í skarðið. í haust valdi það alv.eg
óþekktan mann í sæti Gunnars Wennerbergs.
En lángfrægasta skáld Svía, August Strindberg,
þykir óhæfur til að eiga þar sæti. Ut af
þessari verðlaunaveilingu hafa ýmsir af ýngri
rithöfundum Svfa og eins ýms afhinum frjáls-
lyndu blöðum á Norðurlöndum gert liarðar á-
rásir á sænska Akademíið.
BANNLÖG GEGN ÁFEINGI.
— o—
V.
St. Th. Jónsson:
Þó jeg standi nú upp til að tala fáein orð
í þessu máli, þá er jeg al!s eigi undir það
búinn, því jcg hafoi ekki hugsað mjer að biðja
um orðið í kvöld. Jeg skal samt strax lýsa
því yfir, að jeg get ekki verið þeim hinum
heiðruðu ræðumönnum samdóma,er ^íðast töl-
uðu, nema kaup. S g. Johansen, semjegskoða
mín megin. Meðan jeg var í bindindisfjelag-
inu var jeg alltaf og er enn á móti algerðu
innfiutningsbanni á áfeingi, því í fyrsta lagi
virðist mjer það óframkvæmanlegt, og í öðru
lagi mundi það ekki hafa heppileg áhrif á
þjóðina.
Frá mínu sjónarmiði er það bein atturför,
það er siðspiltandi og ómannúðlegt að taka
þannig fram fyrir hendur manna, og ástæður
fyrir þessháttar banni geta ekki orðið aðrar