Bjarki - 25.02.1902, Síða 1

i Eitt blað á viku. Verð árg.
VIL 7.1 borgist fyrir i. júlí, (erieori's.
borgist fvrirframj.
kr.
kr
Seyðisfirði, 25. febr.
Uppsögn skr ifleg, ógiid n ema komin
| sje til útg. fyrir r.okt. og kaupandi
sje þú skuidiaus við biaðið.
1902.

Enn um banníögfn.
— o-—
I undanfarandi blöðum hefur Bjarki flutt
greinar með og móti banniögum gegn áfeingi.
Af formælendum málsins hafa verið færðar fram
ýmsar ástæður með bannlögunum, sem jeg á
eingan hátt get fallist á.
í’cgar um laganýtnæli er að ræða, þá cr
spurningin í fyrsta lagi: Hvað getur gott af |
lögunnm Icitt og hverjum eru þau gagnleg ?
1 öðru lagi: Eru lögin rjettlát ?
Fyrri spurningin lýtur að hagsmunum þeirra
sem lögin eiga að vernda. Síðari spurningin j
lýtur að því, hvort þau komi ekki óhæfilega í !
bága við rjettindi, hagsmuna eða frelsi annara.
Og hvernig er nú þessu tvenuu varið að
jiví er snertir lög þau sem hjer er um að
ræða ?
Gagnvart þeim standa menn í þrem fylking-
um; eina skipa bindindismennirnir, aðra hóf-
semdarmennirnir, þriðju ofdrykkjumennirnir og
fjölskyldur þeirra. En ofdrykkjumenn kalla
jeg þá eina sem auðsjáanlega hafa bakað sjer
tjón með drykkjuskap, annaðhvort efnalega,
eða Jtá á heilsu sinni, og þá sem vínnautnin
hefur þau áhrif á, að þeir jafnaðarlega verða
valdir að enhverju óhöppum, ef þeir verða
ölvaðir.
Fyrir þennan síðastnefnda flokk yrðu nú lög
t'n gefin, ef til þess kæmi, og fyrir hann ein-
an. Bindindismönnunum etu þau ekki gagn-
leg, hófdrykkjumönnunum ekki heldur. En Iát-
um svo vera, að þau sjeu þriðja flokkinum
gagnleg. Píve fjölmennur er nú sá flokkur? Um
það verða án efa mjög deildar skoðanir. En
víst er um það, að hann er aðeir.s lítill minni- 1
hluti.
Pá er þess að gæta, að ofdrykkjumennirnir j
sjálfir standa einkennilega að vígi gagnvart j
þessum lögum. Einmitt þeir, mennirnir sem
þau eiga fyrst og frerost að verða að gagni,
geta verið mótstöðumenn þeirra, einmitt þeim
getur virst þau strátigasta órjettlæti. Í’ví þeir
sent einu sinni eru orðnir ofdrykkjumenn eiga
erfiðast með að vera án vínsins. Lögin yrðu
ekki gefin til þess að vernda nokkurn rjett
eða hagsmuni þessara manna gagnvart öðrum,
heldur til þess, ef svo mætti segja, að vernda
hagsmuni þeirra gagnvart sjálfurn þeim, koma
í veg fyrir, að þeim veittist tækifæri tii að
vinna sjálfum sjer tjón. Vegna þessa yrðu
bannlögin gegn áícingi annars eðiis en nær
öll önnur liig, sem gefin eru, og dæmin, sem
tekin hafa verið fram af foimælendum þeirra
hjer í blaðinu, t. d. um bann gegn æðarfugla-
og hrcindýra-drápi, bann gegn giæpum: mann-
drápum, þjófnaði o. s, frv. ciga hjer alls ekki
við.
Tilgángur þessara laga yrði sá, að koma i
veg fyrir að ofdrykkjumeimirnir vinni sjálfum
sjer tjón með drykkjuskap og, að vernda hags
ntuni fjöiskyldna þeirra.
Með þessu tef jeg fyrri spurningunni svarað.
En þá kemur hitt til álita, hvort lögin sjeu
! rjettlát gagnvart öilum hinum. Það er síðari
spurningin.
Og hver er nú sá mælikvarði sem við höf-
um tii að meta þctta ? Annar af formælend-
um banniaganna hjer í blaðinu kom fram með
kenningu J. St. Miils utn þetta efni til styrk-
ingar sínum málstað, en skilur hana auðsjáan-
lega f sambandi við þetta mál þveröfugt við
það sem höf. ætlast tii. J. St. Mill kcnn-
ir :
Sannarlegt og rjettmætt frelsi er í því fólg-
ið, að hver einstaklingnr megi óbindraður gera
hvað sem hann vill, ef hann ckki með því vinn-
; ur öðrum tjón, þ. e. með öðrum orðum: Hjá
; sannfrjálsri þjóð hefur Iöggjöfin þá fyrst rjett
til að taka t taumana við einstaklinginn og
i hefta freisi hans, þegar hann mcð breytni sinni
bakar öðrum tjón.
l'að er mikið efamál, hvort löggjöfin hefur,
samkvæmt kenningu J. St. Mills, rjett til að
taka áfeingíð með valdi frá ofdrykkjumannin- j
um, hvernig svo sem á stendur, þótt ailirjáti j
að honum sje það stórskaðiegt; það er jafn- j
. vel efamál, hvort leyfilegt sje, samkvæmt þess- j
ari kenningu, að banria almenna sölu á bráð-
drepandi citri handa þeim sem ef til vill vildu
nota það til að fyrirfara sjer. Það er vafa-
samt, hvort menn hefðu leyfi til að hindra
j sjálfsmorð, þótt það væri frami^ fyrir augum
þeirra. Svo rnikils metur J. St. Mill einstak-
lingsfrelsið. En það er alls ckkert efamál, að
eftir kenningu fians ætti löggjöfin ails eingan
rjett að hafa til að svifta hófdrykkjumanninn
áfeinginu. J. St. Mill mundi ckki hafa talið
þjóð, sem byggi við slt'k lög, frjálsa þjóð.
Eftir hans kenningu hefur sannfrjásleg lög-
gjöf rjett til að fcanna þjer að vega mann, af
því að með því verður að álíta að þú vinnir
tjó.n þeim scm þú drepur, — að banna þjer
að stela, af því að með þ\7í vinnur þú tjón
þeim sem þu stelur frá, —wð lianna þjer að
drepa æðarfugia, með þeirri skýringu, að hver
æðarfugl sjc einstats manns eign, — að banna
þjer að skjóta hreindýr, af því að hreindýra-
veiðarnar sjeu atvinnuvegur, sem allir hafi jafn-
an rjctt tii, en með því að gefa þjer ótak-
markaðan rjett til að drepa svo mikið af þeim
sem verkast vill, eyðileggir þú þennan atvinnu-
veg fyrir öðrum. En hún hefur naumast rjett
til að hindra þig frá að drekka sjálfan þig i
hel, þótt þú svo viidir. Og þvf síður hefur
löggjöfin rjett til að banna hófscntdarmönnun-
um áfeingið, sem hvorki nota það sjálfum sjer
nje öðrum til tjóns.
»í’egar hegðun manns er skaðvæn högum ann-
ara nær valdhringur matmfjeiagsins yfir hana,
og þá kemur það til áiita, hvort það sje al-
menningsheill tií eflingar að mannfjelagið sker-
ist í leikinn.
i’cssa setningu eftir J, St. Miil tekur annar
formælandi banniaganna, D Ostlund, upp sín-
um málstað tii stuðnings. En hann misskilur
hana svo herfilega að furðu gegnir. Hann seg-
ir : »Nú cr það einmitt »komið til álita«, að
það »muni almenningsheill til eflingar« að
banna aðflutning og sölu áfeingra drykkja.*
Hugsunarvillan er svo augljós að naumast þarf
að benda á hana.
Fyrst og‘ fremst verður hann að sýna og
sanna, að sá sem neytir áfeingis skaði með
því aðra en sjáifan sig, ef hann á annað borð
gerir það. Síðar. »kemur það tii álita«, hvort
það muni aimenningsheill til eflingar að mann-
fjelagið skerist í leikinn. Og þá kemui það
líka til álita, á hvern hátt mannfjelagið hafi
rjett til að skerast í ieikinn.
lJað nær nú eingri átt, að halda því fram,
að ailir sern áfeingis neyta skaðí með því bæði
sjáifa sig og aðra. En látum svo vera að segja
megí, að auk þcss sem ofdrykkjumaðurinn vinni
sjálíum sjer beinlínis tjón rneð víndrykkjunni,
þá geti har.n einnig óbejnlínis unnið öðrum
tjón með henni, þ. e. konu sinni, börnum o.
s. frv. Hjer »kemur það þá til álita«, hvort
mannfjelagið eigi að »skerast í *Ieikimo«. En
riieð því er eingan veginn játað, að það megi
gera þetta á hvern hátt sem verkast vill.
Löggjafarvftldið getur »skorist í leikinn* á
ýmsan hátt. Það gæti t. d. svilt ofdrykkju-
manninn fjárforræði; það gæti bannað að veita
houum eða selja honum vín, eins og þetta nu
er bannað að því er snertir þá menn sem
feingið hafa »dilirium«. Annars skal jeg ekk-
ert út í það fara, að dæma um, hve lángt
löggjöfin ætti að gánga í þessu efni. Hitt
virðist mjer augljóst, að eingin frjálslynd lög-
gjöf geti »skorist í leikinn» á bann hátt, að
banna aðflutning áfeingis, því að með þessu
svifti bún tugí manna (hófdrykkjumennina) per-
sónulegu frelsi vegna hvers cinstaks ofdrykkju-
manns. Þessi bannlög yrðu svo ófrjálsleg
gagnvart hófdrykkjumönnunum, að þau væru
þeirra vegna n.eð öllu óhafandi.
Setjum sem dæmi, að D. Östlund. misbrúk-
aði að einhvcrju leyti prentfrelsisrjettinn, færi
t. d. að gefa út svæsin guðlcysisrit. Þetta
kemur án efa aidtei fyrir, en samt sem áður
er hægt að hugsa sjer það. Mannfjeiagið yrði
að skerast í leikinn. En væri nú skynsamlegt
eða rjettlátt að það gerði þetta á þann hátt,
að banna alla bókiprentun í landinu og inn-
flutning á prentvjelum, prentsvertu og letri, vegna
þess að þessi eini maður hefði misbrúkað
þessa hluti?
Formælendum bannlaganna er verst við hóf-