Bjarki - 18.04.1902, Blaðsíða 1

I
V11J4
Eitt blað á viku. Verð árg.
borgist fyrir i. júlí, (erlendis
borgist fyrirframi.
Uppsögn skrifleg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir i. okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus við blaðið.
1902.
Vegavinna.
Þeir, sem kunna að vilja fá vega-
vinnu í sumar, gefi sig fram hjer á
skrifstofunni. Kaup gott, borgast í
peningum. Vinnan stendur yfir fram
á haust.
Skrífstofa Norður-Múlasýslu, 15.
aprii 1902.
Jóh Jóhannesson.
Auglysing.
. i
Laugardaginn þ. 26. apríl kl. 12. á hádegi j
fara skiftin fram á timbrinu úr íshúsunum, og 1
eru því hluthafar aðvaraðir um að gæta rjett- |
ar síns við skiftin.
Seyðisfirði 15 apríl 1902.
Stjórnin i
Alþingiskosningar.
— o—
Með þeirri fyrirsögn er löng grein í 11 nr. ,
Austra þ. á.
Höf. lætur fyrst í Ijósi gleði sína yfir boð- ;
skap konungsins út af stjórnarskrárbreytingunni j
og þá von, að þjóðin gangi að væntanlegu |
frv. stjórnarinnar og málið nái heppilegum
úrslitum á næsta þingi. Um þetta eru víst
flestir samdóma höf., en svo þykir mjer ólík-
legt, að skynberandi menn sem ofurlitla nasa-
sjón hafa af gángi þessa máls og afstöðu þess
nú, geti verið höf. samdóma um fleiri atriði
greinarinnar.
Það sem fyrst vakar fyrir höf. er það, að
málið geti orðið »fleygað«, o; eitthvað sett
inn í það sem gæti orðið því að falli. En
hverjir eru líkastir til að smíða þessa »fleyga« f
Ofurlítið rjettsýnni manni en höf. væri stór
freisting til að ætla, að þeir sem flesta hafa
smíðað »fleygana« í þessu máli, mundu nú ef
til vill eiga einn eftir í fórum sínum til að
setja í það í sumar.
En höf. kemst að gagnstæðri niðurstöðu;
hann telur allar líkur á, enda sjálfsagt, að
framfaraflokkurinn, sem kendur hefur verið við
dr. Valtý, muni gjöra það. Hann sje svo sem
vís til þess; það sje svo sem eftir öðru af
hans hendi! Og hann skilur svo stefnu flokks-
ins, að það sje ætlun hans, að taka upp frv.
síðasta alþingis, ef hann befur bolmagn til
þess, og! þannig sje að skilja orð síra Jens,
Pálssonar, að það sje fiokknum að þakka,
»ð stjórnarskfárbaráttan vari ári skemur. Og
með vanalcgum skilningsskarpleik undirstrykar
ritstjóri Austra þessa speki og þykist góður
af. En ekkert getur verið fráleitari skiln-
ingur, eða skilningsleysi, á aðgjörðum flokksins og
sögu málsins en þetta. Stefna framfaraflokks-
ins og dr. Valtýs hefur frá uppafi verið og
er enn sú í þessu máli: að taka það mesta,
sem fáanlegt var í svipinn, en láta allar
ótímabærar kröfur, hversu rjettmætar og sann-
gjarnar sem þær kynnu að vera, bíða byrjar
og betri hentugleika.
Meðan því rjett vorn var að sækja í hendur
afturhaldssamrar hægrimannastjórnar, þá hlutu
kröfurnar nokkuð að sníðast eftir því. A
síðasta þingi stóð svo á, að undir þinglok kom
fyrst fregn um ráðaneytisskiftin í Danmörku,
en það var alls eigi víst, hve langt nýja stjórnin
vildi ganga til samkomulags við okkur.
Það hefur oft verið sagt, og hver hefur tuggið
það eftir öðrum, að það hafi verið pólitískur
glæpur,að samþykkja frv. þegar svona stóð á,
frv. sem vitanlega eigi var fullkomin uppfylling
óska vorra. En jeg er sannfærður um það, að
hvernig sem þjóðinni kunna að verða villtar
sjónir nú um stund, dæmir sagan það á sínum
tíma sem eitt af merkustu atvikunum málinu
til framgangs. Og til þess liggja þau rök
meðal annars:
1. Það að frv. innihjelt afar-þýð-
ingarmiklar rjettarbætur. Páll Breim
amtm. hefur leitt rök að því í blaðinu Norðurl.
að frv. auk annara rjettarbóta tryggði okkur
þ j ó ð r æ ð i; því hefur ekki verið mótmælt og það
því síður hrakið. Og það er mikilsverðasta
atr. þessa máls.
2. Eftir frv. átti ráðgjafinn og
stjórnardeildin að vera kostuð af
ríkisfje Dana. Og þó að þau útgjöld sjeu
ekki mikil á mælikvf rða Dana, þá eru þau
þess eðlis, að þau fara fremnr vaxandi, cn minnk-
andi; er því þetta svo verulegt atriði að Ijóst
er, að það hafi haft talsverð áhrif á að greiða
fyrir samningum um málið, að þetta lá fyrir
samþykkt af þingsins hálfu. Með þau
hlunnindi í höndunum gátum vjer eigi tekið
öðru en góðum tilboðum frá stjórninni. Að
hin frjálslynda vinstrimannastjórn mundi ekki að
minnsta kosti fara jafnlangt og hægrimanna-
stjórnin var óhugsandi.
3. Eins og málinu var komið fyrir á þinginu,
þá voru engar lfkur til að menn gætu þar sam-
einað sig þar um nokkurt sameigin-
legt »program«. Andstæðingarnir höfðu
komið með 10-manna frv. Þeir lýstu þar yfir
hátíðlega, að þarna væri þcirra »program;«
en varla var þingi slitið þá er þeir voru horfnir
frá því. Sýnir það lángbest, hve lífvænlegt
það var, og hvert það var pólitisk dauðasök
fyrir hinn flokkinn, að hafna eigi sínu eigin
frv. fyrir þess sakir. Nei. Að fella frv. á
þinginu hefði verið sama sem að koma málinu,
á fullkomna ringulreið hjá þjóðinni og kippa
grundvelli undan samningum við stjórnina.
4. Var það Ijóst, að með því að samþykkja
frv. var stjórnarskrárbaráttan stytt
um eitt ár, að minnsta kosti. Og frá
hverju sjónarmiði sem það er skoðað, þá
er ómögulegt annað, en að telja það stórt
happ, sem framfaraflokkurinn á skyldar þakkir
fyrir, en ekki hnjóð. Þetta kann höf. að virðast
óttalegt. En síðar skal jeg sýna, að því er
svo varið, svo ljóst, að höt., ef hann er skynsemi
gædd vera, skilji það, og jafnvel ritstjóri
Austra hljóti að sjá að hann hefur ófyrirsynju
eytt svertunni í feita letrið.
5. Var, eins og áður er á drepið, alls ó v ís t
hvernig stjórnin nýja mundi líta á málið.
Ef hún vildi ekki ganga lengra, en hægrimanna-
stjórnin eða biði eingar aðgengilegar breytingar,
þá var flokkurinn ráðinn í því að hcfja ekki
nýtt þras við hana, en sætta sig við það í
bráðina. Og jeg er viss um að mikill meiri-
hluti þjóðarinnar hefði þá orðið á því máli.
En vildi hún gánga leingra og byði aðgeingi-
legar breytingar, þá var það sjálfsagt og sam-
kvæmt stefnu flokksins að taka þeim. Hvort
sem uppi yrði á teningnum, sparaði það tím-
ann að samþykkja frv., auk þess, sem frv. var
hinn heppilegasti grundvöllur samninga við
stjórnina, eins og áður er á vikið.
Þetta' finnst mjer fyl’ilega rjettlæta sipnþykkt
frv. í sumar, og sýna að hún gefi ekki minnstu
heimild til köpuryrða þeirra, er dunið hafa
yfir fiokkinn síðan, nje til þeirra getsaka sem
Austragrein þessi er full af.
Þá er sú önnur vantraustsgetsökin hjá höf.
að flokkur Valtýs felldi þingsályktunartillögu
I.árusar Bjarnasonar.
Höf. veit sjálfsagt, að til eru tveir vegir
fyrir þingið, til að láta í Ijósí vilja sinn, fyrir
utan frumvarpsveginn, ogeru þeireru þingsálykt-
an og ávörp til konúngs. Glæpurinn, sem
fiokkur dr. Valtýs gerði sig sekan í og 6em
höf. byggir þetta á, er þá sá, að hann valdi
síðari leiðina, hann vildi, að neðri deild sendi
konúngi ávarp, eins og efri deild gerði.
Þegar frv. lá fyrir samþykkt á þinginu, og
vel gat farið svo, að við yrðum að gera okkur
ánægða með það, virðist liggja í augum uppi,
að þingsályktun, sem gaf það í skyn, að frv.
væri undir öilum kringumstæðum óalanjli, vera
mjög óheppileg og ómiguleg til samþykktar
af þeim, sem álitu frv. rjettarbót og höfðu
gefið því atkvæði sitt.
Hin Iciðin, ávarpsleiðin, er þar að auki miklu
samkvæmnari þingvcnjunni, hefur oft verið
farin af þingunum, þegar líkt hefur staðið á
og í þessu máli, og reynslan frá síðasta þing
sýnir að hún geti verið mjög happasæl.
Það hefur víst farið frrm hjá höf., að bæði
konúngsboðskapurinn og greinin í »Darnebrog«
nefna einmitt ávarp efri deildar sem aðalhvöt