Bjarki - 18.04.1902, Blaðsíða 2

2
þess, að stjórnin býður oss nú »fullveðja heima-
stjórnj. Og hverjir sömdu það ávarp? Ekki
voru það »heimastjórnarmennirnir«: sem svo
kalla sig. Nei, það voru Valtýingar, sem það
sömdu og samþykktu. Það voru sömu menn-
irnir sem mest hrakyrðin hafa orðið að þo!a
af andstæðingum sínum, »pólitísku glæpamcnn-
irnir.c Og er nokkur heil brú af skynsemí í
því, að láta flokkinn gjalda þess, að andstæð-
ingarnir gátu ekki komið sjer saman við þá í
neðri deild um að samþykkja áþekkt ávarp?
Jeg hvet ekki til þess, að neinir sjeu látnir gjalda
geinginna brota, því að þegar flestir góðir menn
eru orðnir sammála, þá ætti það best við að
rjetta hvor öðrum bróðurhönd og hjálparhönd.
En stóra freisting fyrir mannlegan breskleika
játa . jeg það vera, að minnast þess nú við
kosningarnar í vor, að það voru »heimastjórnar-
mennirnirc, sem svo kalla sig, sem felldu í neðri
dcild tillögu um, að sú deild ljeti í Ijósi í
ávarpi til konúngs hinar sönnu óskir vorar og
kröfur í þessu máli.
l’á vitnar höf. í umræður þær, sem urðu í
danska stúdentafjelaginu á eftir fyri rlestri
prófessors Finns. Og byggir hann á þeim
umræðum, að dr. Valtýr sje mótmæltur búsetu
ráðgjafans í raun og veru og að annað, sem
látið sje í veðri vaka, sje bara kosningabrella.
Að öllum líkinduro byggir höf. þessi ummæli
sín á því ágripi af umræðunum, sem birtist
í Austra og Þjóðólfj, en ekki þarf nema heil-
brigða skynsemi til að sjá, að það er flokks-
hátur, ef ekki persónuleg óviid, sem stýrt
hcfr.r penna frjettaritaians. f'ær frjettir vcrða
því mjög veikur grundvöllur til að byggja á
harðan áfellisdóm um nokkurn rnann, hvað þá
heiian flokk. Ennfremur hc fur höí. ekki gætt
þc-ss, að þær umræður snúast um allt annað
cn það scm nú er í boði. I’að er tiilaga hr.
Scaveniusar, eða það scm kallað hefur verið :
»undirty!luráðgjafinn«, sem þar er um að ræða.
Hann hcfur flokkur vor aldrei viljað hylla. Og
af því að ekki var ginið við þeirri flugu af
framfaraflokknum, en henri mótmælt svo kröft-
uglegasem orðið gat, bæði af flokksstjórninni
og ýmsum málsmetandi mönnum í ræðu og
riti, þá eigum vjer nú kost. á »fullveðja hcima-
stjórn*. l’að er annars nokkuð skrítið, að
sum blöðin (þar á meðal Austri), sem hæst
hjeldu á lofti mcr'ki undirtyiluráðgjafans, vilja
nú klóra yfir það og þykjast aldrei .hafa verið
við hann kennd Fyr má nú vera iðrun og
afturhvarf! Sjálfsagt á framfaraflokkurinn að
njóta þess, en ekki gjalda, við næstu kosing-
ar, að hann hefur afstýrt því óheillaráði.
Að sama brunni bcr, þegar athugað er brjefið
frá stjórnarnefnd flokksins 6. des. f. á. til ráð-
gjafa íslands. Undarlegt hijfuð má vera á
þeim manni sem dregur þá ályktun út af því,
að flokkurinn sje mótfallinn búsetu ráðgjatans
og búi yfir svikráðum. Mönnum var vel
kunnggt um, að til boða mundi standa, ekki
frjálsleg heimastjórn, eins og höf. kemst að
orði, heldur búsettur ráðgjafi, sem stæði undir
einhverjum danska ráðgjafanum. ÖIl blöð and-
Valtýinga voru full af lofdýrð um þennan^ ráð-
gjafa um það leyti. Getur verið, að höf. hafi
þótt það »frjálsleg heimastjórn«, en framfara-
flokknum þótti það ekki. 1 brjefi flokksnefnd-
arinnar er sjálfstjórnarmerkinu haldið svo hátt,
sem því hefur nokkru sinni verið haldið. Og
þar standa þessi eftirtektaverðu orð:
»Sje lagastaðfestingarvaldið og hið æðsta
framkvæmdarvald ekki fært inn í landið, þá
Ieggjum vjer mikla áherslu á, að þann veg sje
til hagað, að það sje sami maðurinn, er semur
við alþingi rreð ráðgjafavaldi og máiin ber
fram til allrahæsta úrslita.«
| Þessi ovð hefur höf. v(st ekki lesið.
I Boðskapur stjórnarinnar er í svo fulln samræmi
j við þessi orð sc-m framast má verða. Og það
má enda telja víst, að brjef þetta hafi lagt
sinn skerf til að konúngsboðskapurinn varð cins
góður og raun er á orðin.
f’að cr því svo algjörlega ástæðulaust að ætla
j að tíraga það út úr þessu brjefi, að framfara-
j flokkurinn muni svíkja »program« sitt, að það
■ þvert á móti er sterk sönnun hins gagnstæða
og ætti að vera sterk meðmæli með honum við
kosningarnar næstu, því það sýnir eins og svo
margt annað, að þeir eru hinir s ö n n n heima-
stjórnarmenn.
Höf. er nú svo sem ekki af baki dottinn.
Ilann er hræddur um að eitthvað kunni að
vera veilt við þenr.a lestur sinn, og þykist jeg
liaía sýnt fram á, að sá grunur hans sjc fylli-
lega rjettur. En þá vill svo til, að hann hefur
meira en »líkur« íy*ir því. Hann hefur íulía
sönnun fyrir þvf. Og sönnunin er þessi: Síra
Jens Pálssou, eínn af stjórnarnefndarmönnum
flokksins heíur sagt/að samþykkt frv. frá í
sumar stytti vonandi stjórnarskrárbaráttuna
um eitt ár. Og þetta gerir hann í blaði
mcðstjórnarmanns síns, Isatold Og ritstjóri
Isafoldar — ja, þar skaust honum þó skýr
þyki — hann tekur ekkert eftir þessu. Hann
lætur prófastinn í Görðum hlaujja með þetta
í hjartans einfeldni og koma upp öllu þcssu rác'ía-
bruggi flokksins. því það sje svo sem áreiðan-
legt, að þetta geti með eingu móti öðru orðið,
en að frumvarpið frá síðasta þingi verði samþykkt
á aukaþinginu á komanda sumri. Og svo
prentar Skafti þetta með feitu letri, til þess
að það standi þarna óafmáanlegt flokkstjórn-
inni og flokknum til maklegrar svívirðingar og
skammar meðan land er byggt.
En þetta er, því miður, fyrir höf. og rit-
stjórann alit of einfalt má!, svo einfalt, að það
var varla von, að þeir gætu verið að leggja
sín lærðu höfuð í bleyti yfir því. Og þessvegna
skal jeg með ánægju útlista það.
Ihaldsflokkurinn hjelt því fram á síðasta
þingi, að íella skyldi stjórnarskrárbreytingafrv.
það er þá lá fyrir, en skora á stjórnina, að
leggja frv. fyrir næsta alþing. Ef að því hefði
verið fylgt, þá hefði málinu ekkert þokað
áfram fyr en á þingi 1903. Þangað til hefði
bara verið rifist, ekkertgjört. Setjum nú svo,
að svo heppilega hefði viljað til, að frv. hefði
náð samþykkt þá. En þá er þess að minnast,
að við eigum gimstein í gömiu stjórnarskránni,
sem heitir 61 gr. Eftir henni hefði ekki
orðið komist hjá að halda aukaþing 1904,
til þess að leggja fullnaðarúrslit á málið. Eftir
því gat það varla knmist til framkvæmda fyr
en um áramót 1905.
En af samþykkt frv. á síðasta þingi leiðir
samkv. 61. gr. stjórnaskr. nýjar kosningar og
aukaþing í sumar 1902. Nú má telja víst, að
frv. frá síðasta þingi verður fellt, en eins víst
er hitt, að nýtt frv. verður samþykkt. Svo
verður að efna til nýrra kosninga 1903 og
þingið, sem þá verður haldið, leggur fullnaðar-
úrslit á málið. Og eftir því ætti frv., sem
samþykkt verður í sumat, að geta komið til
framkvæmda um áramót 1904. Eða ári fyr
en ella. Svona er vonandi að það gangi. Og
jeg sje ekki betur, en að orð sjera Jens standi
óhögguð, að samþykkt frv. síðasta þíngs »stytti
um eitt ár« stjórnarskrárþrefið.
Og jeg sje heldur ekki betur, en að fram-
sóknarflokkurinn eigi pakkir, en eigi óþakkir,
skyldar fyrir það. Því verða allir fegnir —
nálega hvc-rt einasta mannsbarn á landinu —
allir nema biöðin, sem tifa af ríg og fiokkadrætti
í þessu máli ; þau hafa ekki ástæðu til að
gleðjast, því þau deyja ári fyr fyrir bragðið.
En bótin er að þau verða fáurn harmdauð.
I’að þarf varla að taka það fram, að allt
fjas höf. um óþarft aukaþing og óþarfan
kostnað er sami marklausi vaðallinn. Auka-
þingið í sumar kemur í staðinn fyrir auka-
þingið, sem hefði verið háó 1904, cí ínalds-
flokkurinn hefði ráðið.
Mikið hefur verið um það deilt, hverjum
stjórnarboðskapurinn væri að þakka. Þetta er
eðlilegt. Stjórnarboðskapurinn þykir góður, og
heiður, að geta þakkað sjcr eða smum flokki
hann að einhverju leyti. Jcg vil sem ' minnst
blanda mjer í þá deilu. Jeg álít hana varla
sæmilega, þegar menn þykjast ætla að taka
höndum saman til að vinna í bróðerni að
framgángi málsins. Jeg vil gjarnari reyna að
telja mjer trú um þaö, að íhaldsfloKkurinn, sem
verið hefur í þessu máli, eigi einhvern hlut í
farsællegum úrslitum þess, þrátt fyrir »pró-
gram»-leysi sitt og flökkt frá einni stefnt til
annarar. En alveg fráleit er sú kenning, að
framsóknarflokkurinn eigi þar eingan hlut að
máli, því meðal annars er það nonum að
þakka,
a ð rnálið fór ekki á ringulreið á síðasta al-
þíngi, og
a ð oss er boðin óháð eða það, sem höf.
greinarinnar í Austra kallar, »fullveðja heima-
stjórn«.
Stærstu atriðin í þessu máli eru óneitanlega
ávöxtur af starfi og þrautseigju þcss flokks,
°g dyigjur og getsakir um að hann muni
j svíkja »prógram« sitt nú eftir næstu kosningar
! hljóta annaðhvort að vera sprottnar af heimsku
! eða iligirni, nema af bvortutveggja sje.
Hofteigi 9. april 1902.
EINAR ÞÓRDARSON.
Kvoldvaka.
Utiverkum er lokið og vakan byrjuð. Hún
er nú orðin stutt og okkar helsta hvíid, sem
glímum vió hríðarnar og gripahirðinguna. Jeg
ætla í þetla sinn að nota hana til að svara
fyrirspurnum nokkurra samsýslúnga minna og
annara góðkunningja um það, hvort jeg muni
bjóða mig fram við kosningar þær sem í hönd
fara. Um leið leyfi jeg mjer að fara dálítið
út fyrir efnið, og minnast stuttlega á kosning-
arnar.
Allur undirbúningur þeirra fer hljótt, ekkert
í blöðum rætt, aðeins skotspónafregnir um
pólitiskt pukur uppi á sveitum. Bjarka bið jeg
svo fyrir línurnar.
Að því leyti sem fyrirspurnirnar fela í sjer
traustsyfirlýsíngu til mín, þá finn jeg mjer skylt
að þakka þær, en svarið er þetta: Jeg mun
vart bjóða mig fram að þessu sinni og veldur
því annríki heima fyrir, ónógt fylgi hjá kjós-
endum og óbeit mín á lausakaupmennsku þeirri
sem kallast agitation. Jeg mun þó láta mjer
annt um úrslit kosninganna, án þess að við
hafa hina auðvirðilegu atkvæðasmölun, sem nú