Bjarki - 23.05.1902, Síða 2

2
yfirlýsing hinna færustu bánkafræðinga ríkisins
um það, að cina ráðið til þess að bæta úr
peningavandræðum í landinu sje stofnun hluta-
fjelagsbánka, — þá verður ekki sjeð hvað þeir
menn hafa til saka unnið, sem hafa viljað að-
hyllast þetta ráð.
Hin sanna afstaða þjóðarinnar til þessa máls
er vafalaust sú yfirleitt, að henni væri kærara
að landsbánkinn væri efldur svo, að hann gæti
fullnægt þörfunum — ef mögulegt væri —
heldur en að hlutafjelagsbánki væri stofnaður.
Hins vegar má ætla, að menn hafi ekki, ísam-
bandi við þetta mál, gert sjer ljósa grein fyrir
þeirri staðreynd, að landssjóður, landsbánki eða
aðrir almannasjóðir eru og hljóta að vera
ógreiðari aðgöngu til styrktar ýmsum fyrir-
tækjum og atvinnuvegunum í heild sinni, heldur
en sá bánki, sem væri einstakra manna eign.
Lítum á eitt dæmi, sem bendir á þessa stað-
reynd: Sýslunefnd Eyjafjarðarsýslu og bæjar-
stjórnin á Akureyri eiga tóvjeiarnar á Oddeyri.
Stofnun þessi hefur borið sig vel, og áiit
hennar og aðsókn að vjelunum fer stöðugt
vaxandi. Samt sem áður vilja eigendurnir nú
sclja verksmiðjuna og það jafnvel með mörg
hundruð króna skaða, til þess að koma henni
á hendur einstaks manns eða fjelags, sem þeir
telja hagvænlegra fyrir viðgáng stofnunarinnar.
»Almenningsálitið virðist vera með því«, segir
Stefnir, 23. apríl þ. á., »að selja stofnun þessa
í hendur einstökum manni og losa sýslufjelagið
við alla hættu af rekstri fyrirtækisins, sem og
frekari kröfum um stækkun þess.Byggistþettaáal-
mennri og viðurkenndri skoðun um það, að rekstut
iðnaðar og atvinnufyrirtœkja skuli eigi fram-
kvœma af hjeraðsstjórnum eða landsstjórnum.«
Að þetta sje rjett athugað, er óyggjandi
staðreynd. Og alveg á sama hátt hlýtur lands-
bánki eða þjóðbánki að reynast óvænlegri og
óhagfelldari til stuðnings iðnaði og atvinnu-
fyrirtækjum f landinu, heldur en bánki, sem
væri eign einstakra manna eða hlutafjelags.
Öllum skynsömum og hugsandi mönnum ætti
að vera það ljóst, hve fyrirlitlegar aðrar eins
blekkingar eru, e;ins og þær, sem hjer hefur
verið minnst á. Og ástæða er til að vænta
þess af öllum góðum dreingjum, að þeir sýni
það í verkinu við kosningarnar í næsta mán-
uði, að þeir í stað þess að láta blekkingarnar
hafa áhrif á sig, hafi reyn,t að skilja tildrög
og gáng áhugamála okkar og sjá, hverjir lík-
legastir eru til að vinna af alefli að hag kjör-
dæma sinna og þjóðarinnar í heild sinni.
Á.J.
Lítil athugasemd
— o—
Fyrir nokkru sendi jeg Bjarka nokkrar þýdd-
ar smágreinar um trúmál, flestar eftir merka
höfunda. Sökum þess að greinar þessar voru
oft aðeins þýðingar að mestu leyti, ef ekki
öllu, þá setti jeg ekki nafn mitt undir þær.
Annars hefði jeg gjört það. Ritstj. Bjarka
hcfur gefið þeim fyrirsögn sem bendir til að
þær sjeu frumsamdar af mjer, en svo er
eigi.
Ritstj. D. Ostlund hefur gert greinar þessar
að umtalseftírí »Frækornum« og gjört við þær
ýmsar athugasemdir. Sumar þeirra eru mið-
aðar við að gremarnar sjeu frumsamdar, og er
þeim því svarað með því sem hjer er sagt.
Þó ritháttur D. 0stlunds sje kurteis og góðra
gjalda vcrður, og þó jeg sje honum eingan
veginn samdóma eða álíti mótbárur hans á góð-
um rökum byggðar, þá sje jeg þó eigi fært að
halda út í ritdeilu um þetta. Jeg hef til þess
tvær ástæður: Fyrsta er sú, að jeg vil ekki
skuldbinda mig til að þýða það eitt, sem jeg
er allskostar samdóma; önnur sú, að deilan
hlyti fljótlega að berast út yfir það litla svæði,
sem alþýða getur fylgst með á, út í flóknari
heimspekilegar hugieiðingar. Þó skömm sje i
frá að segja, er mjög erfitt að tala um slíka
hluti á þessu landi, sem eingar heimspekilegar
bókmenntir á, nema ef telja skyldi — barna-
lærdómskverið.
Nú verða mcnn að lesa athugasemdir D.
Ostlunds sem góða viðbót við pistlana og láta
svo skynsemina segja sjer, hvort rjettara sje.
Jeg hef ekkert við það að athuga, og auðvitað
er ekki nema sjálfsagt og eðlilegt, þó D. 0.
haldi fram sinni saunfæringu og verjí hana.
Fyrir mitt Ieyti þakka jeg honum fyrir, að
það, sem jeg hef sjeð af athugasemdum hans,
er ofstopalaust og kurteist. Það er meira en
sagt verður um flestar íslenskar ritdeilur nú
síðustu árin. Dr. X.
Þingmannaefni
—-o —
Eftir síðustu frjettum eru þessir menn á
boðstólum við næstu kosningar sem þingmanna-
efni:
I Norðurþingeyjarsýslu síra Arni Jónsson á
Skútustöðum, en í Suðurþingeyjarsýslu Pjetur
Jónsson á Gautlöndum. Fleiri kvað ekki vera
þar um boðið.
I Eyjafirði bjóða sig fram hinir fyrri þing-
mcnn, Kl. Jónsson sýslumaður og Stefán í
Fagraskógi og auk þeirra Guðm. Guðmundsson
bóndi á Þúfnavöllum.
I Skagafirði fyrri þingmennirnir báðir, Ólaf-
ur Briem og Stefán kennari á Möðruvöllum, en
auk þeirra Jón Jakobsson bókavörður í Rvík.
I Ilúnavatnssýslu anriar fyrv. þingm. Her-
mann búfræðingur á Þingeyrum, þá Páll Briem
amtmaður, Björn Sigfússon á Kornsá og Júlíus
læknir Halldórsson.
í Strandasýslu Guðjón Guðlaugsson á Ljúfu-
stöðum, fyrv. þingm. kjördæmisins. Búist er
þó et til vill við framboði á móti frá Jósef
bónda á Melum í Hrútafirði.
í ísafjarðarsýslu verða fjórir í kjöri: Skúli
Thoroddsen, síra Sigurður í Vigur, Hannes
Hafstein sýslumaður og Matth. Olafsson kaupm.
í Haukadal.
í Dalasýslu sfra Jens Pálsson á Utskálum
og Björn sýslumaður. Sírajensnú talinn eiga
kosningu vísa.
í Barðastrandasýslu síra Sigurður Jensson
og síra Guðmundur Guðmundsson í Gufudal.
í Strandasýslu er einginn frambjóðandi til
nefndur annar en Lárus sýslumaður.
í Mýrasýslu Magnús Andrjesson prófastur
og Jóhann Eyjóltsson í Sveinatúngu.
í Borgarfjarðarsýslu Björn búfræðingur í
Gröf og síra Þorh. Bjarnarson.
í Reykjavík Tryggvi Gunnarsson bánkastjóri,
Jón Jensson og Jón Olafsson. Hann hefur nú
kallað aftur framboð sitt í Suðurmúlasýslu.
í Gullbringusýslu fyrri þingmenn þess kjör-
dæmis, Þórður Thoroddsen læknir og Björn
Kristjár.sson kaupmaður.
I Árnessýslu síra Ólafur í Arnarbæli, Eggert
Benediktsson í Laugardælum, Hannes Þorsteins-
son ritstjóri og Pjetur Guðmundsson kennari
á Eyrarbakka.
1 Vestmannaeyjum dr. Valtýr Guðmundsson
og Jón Magnússon landritari.
I Rángárvallasýslu Magnús sýslum. Torfason,
Þórður í Hala og síra Eggert Pálsson.
I Vestur-Skaftafellssýslu Guðlaugur sýslum.
I Austur-Skaftafellssýslu Þorgrímur Þórðar-
son læknir á Borgum, Jón Jónsson prófastur
í Stafafelli og ef til vill hinn þriðji, Þorleifur
Jónsson hreppstjóri á Hólum. Þorgrímur lækn-
ir kvað eiga vísa kosningu.
I Suðurmúlasýslu Axel Tulinius sýslumaður,
Guttormur Vigfússon, Jón Bergsson og Ari
Brynjólfsson. Hinir, sem þar hefur verið um
talað til þingmennsku, verða ekki í kjöri.
I Norðurmúlasýslu Jóhannes sýslumaður, síra
Einar í Hofteigi, Jón frá Sleðbrjót, síra Einar
á Ivirkjubæ og Olafur Davíðsson.
Rángárfundurínn.
— ■■ —
Það varð fremur litið úr honum, einsog vænta
mátti. Þó komu þar öll þingmannaefnin, sem
lýst hefðu yfir framboði hjer í kjördæminu,
netna Jón læknir Jónsson; hann skrifaði fund-
inum og lýsti skoðunum sínum, en kvaðst ekki
leggja tíl hólmgaungunnar á Fossvöllum nema
með vissu fylgi hjeraðsmanna. En af fund-
inum mun hann hafa feingið þær frjettir, að
fylgi nefði hann lítið á Hjeraði, og mun hann
því taka framboð sitt aftur.
PrófkosningatillagaVojinfirðinganna hafði nær
eingan byr feingið, einsog áður er tekið fram
hjer í blaðinu. Þó mætti Ólafur Davíðsson
með um 50 skriflega bundin atkvæði úr Vopna-
firði. Eitthvert fundakák í þessa átt hafði og
verið í Fljótsdal, í Túngu og á Ströndum, en
aðeins nokkur hluti kjósenda á hverjum staðn-
um telcið þátt í þeim. Aðaltilgángur fundarboð-
cndanna með þessu fundarhaldi varð því aðeingu.
Auk þingmannaefnanna og kosinnna fulltrúa
úr fáum hreppum mættu aðeins örfáir menn
á fundinum.
Til umræðu komu þrjú mál, stjórnarskrár-
málið, bánkamálið og kosningalagamálið.
í stjórnarskrármálinu lýstu frambjóðendur
allir yfir sömu skoðun: Að taka bæri hinu
væntanlega frumvarpi stjórnarinnar, einsog
konúngsboðskapurinn og grein ráðgjafans í
»Dannebrog« 12. jan. gefur von um að það
muni verða og, að varast skyldi, að setja
nokkurt j að atriði inn ( frumvarpið, er leitt
gæti til þess að stjórnin synjaði því staðfestfngu.
Umræður höfði orðið nokkrar um skilninginn
á orðinu »heimastjórnarmenn« og Jóhannes
sýslumaður sýnt fram á, að það einkunnarorð
ættiekki síður við franjsóknarmenneníhaldsmenn.
Fundinum hafði borist fregn um, að bánka--
lagafrumvarp síðasta þings mundi verða sam-
þykkt og þeir Arntzen og Warburg gángi að
þeim kostum, sem þar eru settir. Fundurinn
tjáði sig með aukning landsbánkans, ef hægt
væri að koma henni fram, en móti hlutafjelags-
bánkanum. Um þetta voru þó skift atkvæði.