Bjarki - 24.06.1902, Síða 1

BJARKI
Vlí? 25. Eitt blao a viku. Verð árg. 3 kr. borgist fyrir 1. júlí, (erlenöis 4 kr borgist fyrirframV Seyðisfirði, 24. júní. Uppsögn skrifleg, ógild nema komin sje til útg. fyrir i. okt. og kaupandi sie þá skuldlaus við blaðið. 1902.

Jriðarskjö/in.
Þegar skjalið með friðarsamning Breta og
Búa var lesinn upp í neðri málstofunni í þingi
Breta var þar troðfullt af áheyrendum ogþeim
Broderick, Chamberlain og Balfour var heilsað
með dynjandi fagnaðarópum. Balfour las upp
friðarsamninginn og hljóðar hann orðrjett svo:
»Allir þeir Búar sem enn eru undir vopn-
um skulu þegar leggja þau niður og' gefa upp
allar fallbyssur sínar, vopn og skotfæri, sem
þeir hafa undir höndum, og eigi framar sýna
mótþróa gegn drottinvaldi konúngsins, en við-
urkenna Játvarð konúng sem löglegan konúng
sinn og stjórnanda landsins. Allir Búar sem
í hernum eru utan landamæra Transwaals og
Oraníu og allir herfángar, sem nú eru utan
Suður-Afríku, en til Búa teljast, skulu fluttir
heim aftur, ef þeir viðurkenna það skipulag
sem nú verður sett og yfirráð Játvarðar kon-
úngs.
Þeir Búar er þannig gefast upp, eða verða
fluttir heim aftur, slculu hvorki sviftir persónu-
legu frelsi nje eignum.
Rjettarrannsókn skal ekki hafin fyrir þau verk
sem unnin hafa verið í sambandi við ófriðinn,
nema því að eins að þau stríði móti viður-
kendum hervenjum. En þau verk skulu dæmd
af herrjettinum.
Hollensk túnga skal kennd í hinum opinberu
skólum í Transvaal og Oraníu, ef foreldrar
nemendanna óska þess, og Ieyft er að nota
hana á opinberum stjórnar- og rjettar-skjölum
þar sem það er nauðsynlegt til framkvæmdar
á lögum og rjetti í landinu.
Þeim mönnum er Ieyft að eiga skotvopn er
þurfa þeirra til verndar sjer, ef þeir fá skrif-
legt leyfi hlutaðeigandi yfirvalda til að bera
vopn.
í stað herveldis þess sem nú er verður svo
fljótt sem auðið er borgaraleg stjórn sett á
fót í landinu, og undir eins og ástæður leyfa
stofnað þjóðþing, er síðan skal leiða til sjálf-
stjórnar. Ákvæði um atkvæðisrjett hinna inn-
fæddu manna skal þá fyrst tekið er sjálfstjórn-
in er sett á stofn.
Sjerstaka skatta til borgunar á herkostnað-
inum má ekki leggja á jarðeignir f Transwaal
og Oraníunýlendum.
Þegar ástæður leyfa skal skipa nefnd í hverju
hjeraði landsins fyrir sig, og hafi embættis-
maður þar forsætið, en fbúar hjeraðanna
velji sjer fulltrúa til hennar. Ætlunaverk þeirra
nefnda sje, að hjálpa Búum þeim er heim snúa
um fæði, húsaskjól, útsæði og annað, sem nauð-
synlegt er, meðan þeir eru að koma sjer fyrir.
Breska stjórnin er fús til að veita 3 millj.
pd. sterl. er varið skal eftir ráðstöfunum þess-
ara nefnda, og ennfremur að veita rentulaust
lán í tvö ár. Að þeim tveimur árum liðnum
skal lánið afborgast með 3°/0 árl. Einginn
uppreistarmaður nje útlendingur hefur rjett til
þessara hlunninda.*
Síðan las Balfour upp hraðskeyti frá Millner
lávarði til Chamberlains hljóðandi um það, að
hann hefði lesið fulltrúum Búa tilkynningu um
að hafin yrði rjettarrannsókn gegn þeim bresk-
um þegnum sem geingið hefðu í lið með óvin-
unum og rekin þar sem þeir, hver um sig
ættu heimili.
Stjórn Kaplandsins skýrir frá, að hún ætli
að bjóða uppreistarmönnunum þar þessa skil-
mála: Dátar, sem gefast upp og skila af sjer
vopnum sfnum, 'skulu hjá valdsmanni lögsagn-
arumdæmis þess sem þeir gefast upp í skrifa
undir játningu um, að þeir hafi gerst sekir
um drottinsvik. Hafi þeir ekki gerst sekir um
morð, eða einhvern þann verknað er stríðir á
móti hernaðarvenjum, skal refsingin vera í
því innifalin, að þeir tapa æfilangt kosningar-
rjetti sínum til þings, hjeraðastjórna og hreppa-
stjórna. Dómarar og aðrir, sem embætti hafa
haft undir Kaplandsstjórn, en síðan tekið opin-
berlega þátt í ófriðnum, skulu kærðir um drott-
insvik fyrir hinum almennu dómstólum lands-
ins, eða fyrir sjerstökum dómstólum, sem settir
verða á stofn með þessu augnamiði. Þó er
bannað, hvernig sem á standi, að dæma þá til
dauða.
Friðarskilmálarnir eru frá Oranínga hálfu und-
irskrifaðir af Steijn, de Wett, Oliver og Her-
zog, en frá hálfu Transwaalsbúa af Burgher,
Reits, L. Botha og Delarey. Fyrir hönd Breta
hafa þeir Kitchener hershöfðingi og MiIIner
landstjóri skrifað undir samningana.
• ooÆ> ■
jie/gi Valtýsson.
Eins og getið var um í síðasta blaði kom
hann hingað til Iands frá Noregi í vikunni sem
leið. Hann hefur ferðast þar víða um síðast-
liðinn vetur milli alþýðuskólanna, til þess að
kynnast þeim sem best, og haldið á þeim ferð-
um marga fyrirlestra um ísland. Auk þess
hefur hann ritað greinar um ísland í norska
blaðið »Den 17. Mai«, sem er aðalblað »mál-
mannanna« norsku og Árni Garborg var til
skamms tíma ritstjóri að. Hann ritar þar um
alþýðuskólafyrirkomulag hjer á landi og um
nýíslenskar bókmenntir.. Þá hefur hann þýtt
fyrir blaðið á nýnorsku allmikið af íslenskum
kvæðum og látið fylgja þeim stuttar lýsingar
á höfundunum og kveðskap þeirra. Hann hefr
ur þýtt kvæði eftir Bjarna (Sigrúnarljóð, Odd-
ur Hjaltalín o. fl.), Jónas (ísland, Gunnarshólma,
Jeg bið að heilsa) Gr. Thomsen (Goðmund á
GlæsivöIIum, Skúla fógeta), Hannes Hafstein
(Storm, Skarphjeðinn), ritað grein um skáld-
skap B. Gröndals, þýtt Örlög guðanna eftir
Þorstein Erlíngsson, en sú þýðing er enn ó-
prentuð ásamt fleiri þýðingum hans. Hefur
hann í hyggju að safna þeim síðar í sjerstaka
bók. Enn hefur hann þýtt »Rand. á Hvassa-
felli«, sögu síra Jónasar Jónassonar, neðanmáls
í »Den 17. maí« og er nú að vinna að þýð-
ingum á fleiri íslenskum sögum. Þýðingar hans
munu vera einhverjar hinar bestu sem gerðar
hafa verið af íslenskum kvæðum á útlend túngu-
mál, enda er án efa hægra að ná þeim á ný-
norsku en önnur mál. Einna best mun hon-
um þó hafa tekist með kvæði H. H. tvö, sem
nefnd eru hjer á undan.
Helgi Valtýsson er úngur maður og hefur
leingstum dvalið í Noregi frá því hann var
innanvið fermingu og menntast þar að öllu
leyti, tekið alþýðukennarapróf, en jafnframt
gefið sig við blaðamennsku og ritstörfum. í
vetur sem leið giftist hann norskri stúlku,
Severine f. Sörheim.
Helgi hefur mikinn áhuga á að koma alþýðu-
menntamálum okkar í sem best horf og væri
án efa vel til þess fallinn, að gángast fyrir
framkvæmdum á því, bæði vegna áhuga síns
og þekkingar þeirrar sem hann hefur aflað sjer
á þeim efnum. Hann ferðast nú í sumar hjer
um land til þess að reyna að vekja hreifíngu
í þessa átt og mun leita samvinnu við þá
menn sem vilja vinna að þessu marki.
Helgi býst við styrk til ferðai'innar frá norsk-
um skólamönnum. I síðastl. mánuði kom út
ávarp í ýmsum norskum blöðum, skólablöðun-
um, »Verdens Gang«, »17. Maí< og »Aften-
posten« og segir þar svo:
»Islendingurinn Helgi Valtýsson, sem 1899
tók hærra kennarapróf við norskan kennara-
skóla, hefur tekið sjer fyrir hendur að vinna
að umbótum á skólafyrirkomulaginu heima á
ættlandi sínu, einkum með því að koma þar
á fót kennaraskóla, sem svari til krafa nútím-
ans, en þá stofnun vantar Island enn.
Hann hefur í skólablöðum vorum og í »Den
17. Mai« gert grein fyrir áformum sínum.
I vetur tókst hann ferð á hendur til ýmsra
norskra kennaraskóla, bæði til þess að kynna
sjer skipulag þeirra og til þess að vekja eftir
tekt á áformi sínu.
Hann er úngur maður, frískur og gáfaður,
með fjölbreyttri þekkingu og áhuga.
í byrjun júní fer hann heim til íslands til
þess að vinna að áhugamáli sínu. Honum
mundi því mikill stuðningur og hvöt í því, að
bæði skólamenn og aðrir hjer í landi ljetu í
ljósi samhug með áformi hans.