Bjarki - 24.06.1902, Blaðsíða 2
2
Hr. Helgi Valtýsson er ekki svo efnum bú-
inn, að hann geti af eignum ramleik unnið að
áformi sínu sem skyldi og getur tæplega, enn
sem komið er, búist við opinberum fjárstyrk
að heiman.
En þareð hann getur ekki án styrktar unn-
ið að framgángi málsins, þá leyfum vjer oss
að beina því til skólamanna og annara er kynnu
að hafa áhuga á þessu máli, að þeir vildu
styrkja hann.
Að við hjer í Noregi viðurkennum á þenn-
an hátt starfsemi hans ætti væntanlega að
verða honum til stuðnings heima og Ijetta hon-
um leiðina að takmarkinu.«
Undir þetta ávarp hafa skrifað 5 kennara- j
skólastjórar, O. A. Eftestöl í Elverum, Chr.
Falkenberg í Levanger, A. Stabell og Henr. j
Kaarstad í Volden og J. Jörgensen í Hamar.
Allir þessir menn eru mikils metnir skólamenn 1
í Noregi og J. Jörgensen er einn af þeim j
mönnum sem mest hafa starfað að umbótum j
á kennaraskólum Norðmanna á síðasta manns-
aldri.
Sumir munu nú, ef til vill, geta sjer þess j
til, að Helgi hafi í greinum sínum í norskum
blöðum málað ástand alþýðumenntamálsins hjer j
á landi með helst til dökkum litum, vegna
þess, að hann hefur þótt þúngorður um það
í greinum sínum hjer í Bjarka. En því er j
alls ekki svo varið. Þeir sem lesa greinar
hans í norskum blöðum munu allir sjá, að hon- j
um er annara um að lofa ísland, en að lasta j
það.
Cuö kuæði.
SUMARNÆTUR.
Lag: Klara Stjerna.
Sumarnœtar húmið hljóða,
huldaljóða fóstran kœra,
:,: pú veist margt með einum — ein! :,:
oft pú hefur œð til Ijóða
opnað, slegið streingi skœra,
:,: pú átt margan pröst á grein ! :,:
Sumarnóttin svala, bjarta —
systir vetrar rökurdísa,
:,: ó, hve margir unna pjer! :,:
Þú átt taug í hverju hjarta,
heitar bœnir sjerðu rísa,
:, : og margt sem einginn annar sjer:,:
EYRARBAKKI-
Sól og sumar í landi!
Sýngur hátt um Flóa
selningur á sandi
sem í holtum lóa.—
Leikur Ijett á streinginn
lánga, Hvíta-áin;
hœrra’ á einn streing einginn. -
Ástin á tvo og práin ! —
Svanir á suðurleiðum
sýngja hátt yfir bakka.
Stjörnur á himinheiðum
heilar nœtur vakka!
Er pað kyn pðtt kunni
par karl að meta sprakkann,
og únga fólkið unni
hvert öðru par um bakkann? —
Þar hátt um hljóðar nætur
slcer hjartað Ránar stóra.
Þát á prá rnín dætur,
pat er hún f 'ædd — hún Dóra!
-Sigurður Siembir.
Alvarlegar hugleiðíngar
um
ríki og kirkju
eftir
Leo Tolstoi.
íslenskað eftir norsksi þýðíngu. Kjristjáníu 1891.
Trú, trúarbrögð, er hinn huldi tilgángur
lífsins, hin innri þýðing, sem felst undir yfir-
borðinu, fyllir lífið krafti og þoli og ákveður
stefnu þess.
Hver lifandi einstaklíngur uppgötvar þessa
þýðíngu fyrir sjálfan sig, enda er hún, þegar
öll kurl koma til grafar, sá grundvöllur, er
líf hans hvílir á; en heppnist honum ekki að
finna hana, deyr hann.
Reynsla og starf alls mannkynsins um all-
an aldur, og árangurinn af því, er öflugur leiðar-
vísir fyrir manninn, þá er hann leitar að því,
sem mest er um vert; þetta sífeHda starf og
árángur þess hefur mönnum komið saman um
að kalla opinberun.
Með opinberun er þá átt við allt það sem
hjálpar manninum í tilraunum hans til að kom-
ast að hinni dýpri þýðíngu lífsins; með henni
er einnig ákveðin afstaða manns við trú.
En úr því þessu er nú þannig varið, hvað
getur þá verið fullkomnari og augljósari fjar-
stæða en það, þegar fjölmennur flokkur eða
stjett manna, sem meinar allt vel, setur himin
og jörð í hreifingu til þess að geta neytt ná-
úngann til að nota að eins eina vissa tegund af
opinberun; þegar þessi fluga verður svo föst
og ríkjandi í heilabúi manua, að hún lætur
þeim einga stundlega ró, fyr en hún hefur
feingið sínu framgeingt, fyr en þeir með sinni
ástúðlegu umhyggjusemi fyrir náúnganum hafa
kúgað hann til að viðurkenna þetta eina vissa
form, sem þeir vilja hafa, og það óbreytt,
án þess nokkru sje haggað; í stuttu málí —:
þeir fordæma, limlesta og skera niður alla þá
sem annarar trúar eru og þeir á þann hátt
geta losnað við, án þess að þeim sje hegnt
fyrir.
Getur nú nokkuð verið óskiljanlegra en sú
sögulega staðreynd, að sá flokkur manna,, sem
þannig hefur verið píndur, ofsóttur og hrjáður
til dauða, skuli, þá er hann fær færi á því, gera
öldúngis hið sama, bannfæra, pína og skera
niður hvern þann mann eða konu, sem sýnir
mótþróa og þeir eru ekki hræddir um að
hefnt verði í bráð ? Þriðji flokkurinn fetar í
fótspor hins annars flokks, sá fjórði keppir við
þriðja flokkinn, og svo koll af kolli endalaust.
Og allir fordæma þeir hver annan hátíðlega,
limlesta hver annan grimmilega og myrða
hver annan miskunnarlaust í nafni þeirrar
meginreglu, að allir skulu hafa sömu trú og
þeir sjálfir og einga aðra.
Og þrátt fyrir þetta eru trúflokkarnir ótal
margir; og þeir, sem játast undir eina trú,
beita ofbeldi við þá sem afneita henni.
I fyrstu varð jeg forviða á því að þetta
— svona bersýnilega fjarstætt og í sjálfu sjer
bein mótsögn — skyldi ekki hafa orðið til
þess að gjöreyða allri trú. »Er það ekki
skrítið — svo jeg hafi ekki sterkara orð —,«
sagði jeg hvað eftir annað við sjálfan mig,
»að menn skuli geta haldið áfram að trúa
þvert ofan í þessi býsn, og þeir skuli geta
trúað þessum ánalegu blekkíngum.«
Frá almennu sjónarmiði er það beinlinis
óskiljanlegt og óræk sönnun fyrir rjettmæti
þeirrar setningar heimspekinganna, sem nú er
ríkjandi í heiminum, að öll trú sje blekking,
og allt, sem stafar af henni, hjátrú.
Þegar jeg skoðaði málið frá þessu almenna
sjónarmiði, hlaut jeg líka alveg að sjálfsögðu að
komast að þeirri niðurstöðu, að allar trúarjátn-
íngar sje mannleg blekking; en um leið varð jeg
líka að stíga einu skrefi leingra og draga þá
ályktun, að blekkíngin, sem er svo bersýnileg
hverjum manni, er einmitt fólgin í fjarstæð-
unni, og það, að mannkynið yfirleitt og í megin-
atriðunum lætur blekkjast þrátt fyrir allt, það
bendir einmitt Ijóslega á, að á bakvið þessar
blekkingar, leingst undir yfirborðinu, felst
eitthvað, sem er eilíft, satt og verulegt
Þessi setníng er ekki einúngis afleiðíng af
vissum forhendum, heldur má skoða hana sem
eðlilega staðhæfíng, er leiðir af sjálfu sjer;
annars væri blekkíngin svo frámunanlega lítil-
sigld og frásneidd javnvel hinum einfaldasta
hugsunargángi, að það yrði með öllu óskiljan-
legt, að hún gæti leitt nokkra skynsemi gædda
veru af rjettri leið.
Það eitt fyrir sig, að allir þeir sem lifa
sönnu, verulegu lifi, láta undantekningariaust
leiðast af þessari blekkingu, neyddi mig til að
viðurkenna hina afarmikla þýðíngu þess, er
hjer liggur á botninum, og í meðvitundinni
um þessa þýðingu fór jeg að rannsaka þær
kenningar í hinni kristnu trú, er geta skoðast
aðalundirstaða blekkingarinnar — að minnsta
kosti að svo miklu leyti sem þær liafa haft
áhrif á alla kristna menn og konur.
Af þessum rannsóknum mínum komst jeg
að þeirri niðurstöðu, að svo mikil fjarstæða
sem ofbeldi eða nauðúng í trúarefnum er al-
mennt, þá er það þó ólíkt meiri fjarstæða,
skoðað frá sjónarmiði einstaklingsins, sem vill
lifa í veruleika og sannleika og þarf því að
eiga trú sem skilyrði fyrir því að geta lifað.
í sannleika! Hvernig, hversvegna og fyrir
hvern getur það verið nauðsynlegt, að annar
maður verði eklci einúngis að trúa, heldurjáta
opinberlega, að hann trúi einhverri kenningu,
sem jeg eða þú álítur rjetta ?
Lifi jjessi maður, þá þekkir hann þýðíngu
lífsins; hann hefur ákveðið stöðu sína við guð;
hann hefur fundið sannleik sannindanna. A
hvern hátt þessi afstaða kemur í ljós getur
verið mismunandi hjá hinum ýmsu þjóðum og
á ýmsum tímum; en eðli hennar er eitt og
hið sama, því vjer erum allir bræður.
Hvað gæti mjer gengið til, eða hvaða nauð-
syn gæti það verið mjer, að heimta að annar
maður láti afstöðu sína við guð í ljósi einmitt
á sama ytri hátt og jeg.
Jeg get hvorki með valdi nje blekkingum
(fölskum kraftaverkum) neytt hann til að breyta
trú sinni. Sje trú hans honum allt í öllu,
hvernig gæti jeg þá í alvöru látið mjer detta
í hug, að taka hana frá honum og fá honum
aðra í staðinn ? Jeg gæti eins vel tekið úr
honum hjartað og vinsamlegast boðið honum
að setja annað betra í þess stað.
Þetta gæti aftur verið mögulegt, ef trú
þessa manns og mín væri ekkert annað en
tóm orðin, og ekki hinn fasti grundvöllur
undir lífi okkar, væra einúngis æxli utan á