Bjarki - 27.06.1902, Blaðsíða 1
1
BJARKI
VII, 26.
Eitt biart a viicu, Verrt árt. j tu
borgist fyrir i. júh'. ferlenHis , tr»
Horcrist fvrirfrarrn
Seyðisf irði, 27. júní.
Uppsögn skrifleg, ógíld nema komin
sie til útg. fyrir i. okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus vií blaúið.
1902.
V
(2Í__
j' rentsmiðja SeySisjjarðar hefur mcð
síðustu skipum feingið miklar birgðir
af nýju letri og skrauti og getur því
V gert miklu snotrara verk en áður.
~<5 G>
Cil Sveins Ó/afssonar.
Löðrúng kallar S. Ó. grein mína »íslenskur
kennaraskóli« í Bjarka í vetur.
Sveinn rís öndverður upp á móti mjer,
reiðir hátt til höggs í bræði sinni og er í
upphafi greinar sinnar all-líklegur til að borga
mjer »löðrúnginn« átakanlega, ásamt því að
reka allar »öfgar og endemisstaðhæfíngar
(mínar), sem eingri átt ná«, ofan í mig aftur.
En til allrar hamíngju verður svo ótrúlega
lítið úr högginu. — Vindhögg!
Mjer þótti mjög fyrir því — undir eins og
jeg sá grein Sveins — að einn af löndum mínum
skyldi vera að leitast við að ná á mjer hnakka-
taki og þeyta mjer út af vígvelli hinnar ís-
lensku alþýðumenntunar, þar sem jeg sjálfur
var fríliði og vildi af alefli reyna að vinna
landi mínu og þjóð til gagns.
S. Ó. blöskraði »öfgar« mínar, og fann sig
því knúðan til að svara þeim. Bjóst jeg því
við skynsamlegri, rökstuddri og rækilega vel
íhugaðri grein, öfgalausri — og óefað kurt-
eisri. En sú von varð sjer algerlega til
skammar. Öll hin mótstæðu lýsingarorð voru
umgerð greinar S. Ó.
í stuttu máli: Svar S. Ó. til mín gersam-
lega rótlaust og fótlaust, byggt á úreltum
skoðunum frá fyrri öld, órökstutt að öllu Ieyti
og allt of lítið íhugað til þess að koma úr þeirri
átt.
S. Ó. hrekur ekkert af því, sem jeg hef sagt
í grein minni, — mótmælir því ekki einu sinni,
— hann slær bara á skjöld sinn, manar mig
hæðilega og spyr, hvort jeg þori að standa
við það, sem jeg hef sagt.
Mjer er mjög annt um menntamál okkar Is-
lendinga, og það hefur verið mjer gleðiefni í
mörg undanfarin ár að búa mig sem best undir
það að geta orðið íslandi að liði í menntunar-
baráttu vorri. Afþessum áhuga var grein mín
í vetur sprottin. Jeg vildi einúngis í stuttu
máli benda á verstu og stœrstu gallana, sem
jeg þekki í menntamálum vorum, til þess að
sýna fram á það, að meðan svona ásigkomu-
lag getur átt sjer stað, þá er bæði mörgu og
miklu ábótavant.
P
Þessvegna hefur S. O. eingan rjett eður
ástæðu til þess að segja, að jeg »hræki fram-
an í kennendur og allan almenning*, þótt jeg
segji sárbeittan sannleikann, (annars er orða-
tiltækið »að hrækja framan í fólk« mjög
dónalegt og ósamboðið menntuðum manni —
einkum þó þegar um alvarleg áhugamál er að
ræða).
í í grein minni í vetur talaði jeg eins og
landi við landa. Benti á vora galla, og vildi
I af aleflí leitast ‘við að ráða bót á þeim og
vinna að vorum framförnm á allan hátt. Því
jeg er og verð fslendíngur, S. Ó., og þó við
sjeum sjervitrir í mörgu, þá sitjum við þó ekki
og snoppúngum sjálfa okkur. — — Þó að S.
O. svona halffínt en miður hreinskilnislega
bregði mjer um reynslu og þekkingarleysi, þá
hef jeg þó lífsreynslu fyrir mjer í þessu mál-
efni. — Jeg hef sjálfur í æsku verið hnjesett-
ur þessum »góða Genius heimilisfræðslunnar«
sem S. O. trúir á, og hann kendi mjer, að jeg
kynni ódænfin öll. En þegar jeg kom að heim-
an og átti að fara a,ð læra meira þá fannjeg
fyrst til þess að jeg ekkert kunni! Þótti mjer
það allharður kostur í fyrstú, en jeg varð að
beygja mig, horfa sannleikaun beint í augun
og byrja að nýju. Hið sama fijelt jeg að við
íslendingar þyrftum að gera sem þjóð.
Grundvöllur sá er S. Ó. byggir vígi sitt móti
mjer á er það, að þjóð vor sje læs og skrif-
andi. Þessi úreíta tröllatrú, að í þessu eina
sje menntunin fólgin, virðist aldrei ætla að
deyja, þótt hiín margsinnis hafi féingið bana-
höggið fyrir laungu síðan.
Arið i88g sagði Gestur heitinn Pálsson í
hinum alkunna fyrirlestri sínum, sem alltaf er
jafnúngur og alltaf á jafnvel við:
»Það hefur leingi verið þjóðtrú hjer á landi
að alþýðan á Islandi væri betur menntuð held-
ur en nokkur önnur alþýða í heimi. Og það
eru ekki alþýðumenn einir sem hafa haldið
þessari skoðun frarn, heldur einmitt margir
menn, sem taldir hafa verið vel menntaðir«
— — — »Ef gætt er að, á hverju menn
byggja þá skoðun, að alþýðan hjer á landi
beri af alþýðu annara þjóða að menntun, þá
sjáum vjer, að eina ástæðan er sú, að hjer
á landi kunna nær því allir að lesa og skrifa,
þar sem mikill misbrestur er á slíku hjá flest-
um öðrum þjóðum. En er það nú í sjálfu
sjer menntun að kunna að lesa. og skrifa?
Nei, öldúngis ekkt. Það er einúngis eitt af
skilyrðunum fyrir því að geta afiað sjer mennt-
unar, það getur orðið undirstaða undir mennt-
un, en menntunin sjálf er það ekki.*
Þetta er sagt fyrir io—12 árum síðan, og
samt sem áður byggir S. Ó. á þessari voða-
legu menningarhemjandi tröllatrú núna — í
byrjun nýju aldarinnar vorrar.
»Um skólamálið hefur oft verið ritað hjer
áður af meiri þekkingu og reynslu en Helgi
* Állar undirstrykanir hef jeg gert.
H. V.
ritað,« segir S, O. — Um það efast Helgi
minnst sjálfur, — en aftur á móti efast hann
stórlega um að S. Ó. hafi lesið þær greinar
— að minnsta kosti ekki hinn ágæta fyrirlest-
ur Einars Hjörleifssonar, — því þá hefði S.
O. hvorki getað skrifað — eða fundið ástæðu
til að skrifa nokkuð af því er stendur í svari
hans til mín. — Því fer nfl. fjarri að E. H.
taki með mýkri höndum á alþýðumenntun okk-
ar, heldur en jeg gerði í grein minni; hann
lýsir henni einúngis miklu víðtækara og ræki-
legar og sumstaðar svo snildarlega neyðarlega,
að slíkt er sjaldgæft bjer á landi. — Ófeim-
inn — einarðlega og miskunarlaust losar hann
stein eftir stein, þángað til hin ljómandi Alla-
dínsböll íslensku alþýðumenntunarinnar hrynur
niður með braki miklu og verður að — eingu.
Mjer er spurn: Því tók ekki S. Ó. þá til
máls? — ef hann hefur lesið fyrirlesturinn!
Eða kom það kannske af því, að hann gat
ekki brugðið E. H. um reynslu- og þekkíngar-
leysi—og beðið hann að láta vera að prjedika
fyrir ís/endingum, sem bæði eru læsir og skrij-
andi og mörgum öðrum góðum kostum bún-
ir — ?
Hvort S. Ó. finnst E. H. gefa oss íslend-
íngum löðrúng eða ekki, er mjer ókunnugt; en
jeg vil að eins benda lítillega á það, að ekkí
klappar hann oss á kinnina heldur.
I fyrirlestri sínum, »Alþýðumenntun hjer á
landi«, kernst hann svona að orði:
• »Mjer er nu ekki allskostar ljóst, á hverju
menn einkum byggja þá skoðun, að alþýða sje
vel menntuð hjer á land. Jeg hef hvergi sjeð
neina verulega grein fyrir því gerða. En mjer
skilst svo, sem menn byggi það einkum á
tvennu; því •
að allir sjeu læsir hjer á landi, og þar af
leiðandi eingin alger vanþekking til; og
að lestrarfýsn almenníngs sje mikil.
Um lestrarkunnáttuna, það að vera Iæs, er
nú það að segja, sem líka hefur verið matg-
sinnis um hana sagt, að hún sje í sjálfu sjer
engin mentun, heldur mentunarfœri að eins. Og
hún er síður en ekki eina mentunarfærið.
— — —« »Lestrarkunnáttan ein sannar ekk-
ert um menntun þjóðarinnar*. — — —
Takið þjer nú eftir S. O.!
»— — — Oss vantar kennara — nær þvi
gersamlega. Jeg veit, að það er afarörðugt að
koma þjóðinni, jafnvel hinum helstu mönnunum,
í skilninginn um þeita. »Það ætti þó ekki að
þurfa mikið til þess að geta sagt til börnum,«
segja menn. »Svo mikið ættu þeir að geta
gert á vetrum, allir þessir búfræðingar og
gagnfræðaskólamenn og kvennaskólastúlkur og
stúdentar, sem aldrei verða embættismenn* .*
* Állt þetta eru mentamenn, S. Ó. og þó er það
ekki nóg; hvernig fer þá fyrir öllum ræflunum?
H. V.