Bjarki - 04.07.1902, Blaðsíða 2

2
BJ ARKI.
araskóli geti sameinast. Það er einmitt margt, sem
mælir með því og það þá ekki minnst fjársparnaður-
inn.
Með svona fyrirkomuiagi er ætlast til að kennara-
skólinn sje rekinn með kr. 5000 á ári.
En höfum við nú ráð á þessu?
Já!
Hin síðustu tvö ár hafa fjárveitingar
til gagnfræðaskólans á Möðruvöllum
numið...............................kr. 18,600
Þar af hin samanlögðu kennaralaun
árlega kr. 6,600.
Gagnfræðaskólinn í Flensborg fær árlega kr. 2,500
og kennarafræðsludeildin á sama stað . . - 3,200
Tils. kr. 5,700
Og þar að auki kr. 1,100 til námsstyrks handa kenn-
araefnum og skólaiðnaðar-kennslu. Þetta er samkvæmt
skýrslum tveggja siðustu ára.
Af þessum skýrslum sjáum vjer, að kennaraskólinn
yrði kostnaðarminni en hinír tveir fyrnefndu alþýðu-
skólar vorir.
Að endingu vil eg leyfa mjer að benda á það
tvennt, að
annaðhvort verðum við bráðlega að stofnsetja full-
kominn kennaraskóla — eða að stækka kennaraskólavísir
þann, er vjer höfum í Flensborgarskóla, því það, sem
við nú fyrst þurfum, er einmitt góður íslenskur
kennaraskóli vegna þess að
1) við höfum margra kennara þörf nú sem stendur.
2) með góðmn kennurum fáum við sjálfkjörna for-
vígismenn' menntamálanna (sjá fyrirlestur Einars
Hjörleifssonar).
3) á hinum 2 3 árum, er vjer þurfum til upp-
fræðslu kennaranna, mun alþýðumenntamálinu
eflaust miða svo vel áfram, að eingin hætta sje
á því, að það ekki verði nóg verkefni handa hinum
nýu kennurum.
Með einar 10 —15 þúsundir króna ættum vjer að
geta gert góða og víðtæka „kennaraskólatilraun"
og að líkindum borið úr býtum 20 30 kennara og
minnst helmíngi fleiri únglínga með góðri menntunar-
undirstöðu.
Eigum við að hætta á það?
Alvarlegar hugleiðíngar
um
ríki og kirkju
eftir
Leo Tolstol.
ístenskað eftir norskri fýðíngu. Kristjaníu 1891.
(Frh.)
Þegar vjer snúum oss að heimildarritum
allrar kristilegrar kenningar — guðspjöllunum
— þá verður þar fyrir oss ein meginregla sem
útskúfar algerlega hinni ytri dýrkun og fyrir-
dæmir hana, og hafnar af mikilli einbeitni og
öldúngis ótvírætt hverskonar trúarútbreiðslu.
Því meir sem vjer fjarlægjumst hina fyrstu
tíma kristninnar og því nær sem vjer komum
þeim tíma sem vjer lifum á, því átakanlegra
er hvað hinar gildandi kenningar verða æ frá-
brugðnari þessum óbrotna sannleika, sem-Krist-
ur sjálfur boðaði.
Þessi frábrigði voru byrjuð þegar á dögum
postulanna og bar einkum mikið á því hjá
Páli, sem var allólmur í að safna sjer áháng-
endum; og því meir sem kristindómurinn breidd-
ist út um heiminn, því eftirtakanlegri urðu frá-
brigðin, þángað til kristnin að lokum beinlínis
tekur upp sem fasta siði þá ytri dýrkun og
reglulega boðun, sem Kristur 'sjálfur hafði
hafnað svo fastlega og ótvírætt.
En á þessum fyrstu tímum var orðið kirkja
haft um alla þá, sem voru þessarar trúar, er
jeg framvegis í höfuðatriðunum tel sanna —
og var sú hugmynd eins og þá var ástatt
rjettmæt, á meðan ekki var reynt til að um-
merkja þessa trú með orðum.
Því trú er ekki hægt að útlista með orð-
um.
Hugtakið »hin sanna kirkja* var líka af og
til notað sem röksemd gagnvart þeim, er höfðu
aðrar skoðanir; en allt fram að stjórnarárum
Konstantíns og kirkjufundinum í Nicæa, var
það heldur ekki annað en hugtak og á græn-
jaxlaskeiði enn.
En frá þeim tíma þroskaðist það líka, tók
myndbreytingu og varð — blekkíng.
Þetta var í raun og veru byrjunin til allra í
þeirra blekkinga, sem uppfundnar eru af erki- j
biskupum með helgimenjar, og prestum með j
altarissakramennti, myndir af Maríu mey, sem
fremja kraftaverk o. m. o. m, fl., sem oss
blöskrar nú svo mjög, að oss finnst það ófull-
nægjandi skýríng á þeim — eins stórsvívirði-
legar og þær eru — að þær sjeu sprottnar af
viðbjóðslegri fjegirni eingaungu.
Blekkingin er mjög gömul, og var ekki upp
fundin af neinum einstaklingum með þann eina
löst að vera fádæma sólgnir í ábata og skeyt-
ingarlausir um með hverju móti hann feingist.
A meðal mannanna er ekki til það hrak, sem
gæti feingið af sjer að hugsa upp eins and-
styggilega blekkíng og koma henni í fram-
kvæmd, nema honum geingi eitthvað annað til
en sú hvöt sem liggur á yfirborðinu.
Orsakirnar til þessarar blekkingar voru í
eðli sínu vondar.
»Af ávöxtunum skuluð þjer þekkja þá.«
Þær voru hatur, mannlegur hroki, fjandskap-
ur við Arius* og fleiri, og ennþá eitt, sem var
ólíkt háksalegra en hitt allt, nefnilega hið van-
helga bandalag kristinna manna við veraldlega
valdið.
Þetta vald í persónugerfi var Konstantín
keisari, og hafði hann eftir heiðnum hugmynd-
um náð hinu efsta stigi mannlegs ágætis —
enda var hann talinn í flokki guðanna. Með
því að taka sjálfur kristni, gaf hann þegnum
sínum eftirdæmið; hann sneri fólki á þessa trú,
rjetti hjálparhönd til að bæla niður alla trú-
villínga, og með almennum kirkjufundi bræddi
' hann saman hina sameiginleigu sönnu kristi-
legu trú.
Á þennan hátt var hinni almennu kristnu
trú fastskorðað um allan aldur í öllum lönd-
um.
Það var ekki nema eðlilegt, að fólk glæpt-
ist á þessu, og meira að segja trúir fólk því
enn þann dag í dag, að þessi þýðíngarmikli
viðburður hafi haft heillarík áhrif.
En skoðað í ljósi heilbrigðrar skynsemi, sem
laus er við hleypidóma guðfræðinnar, varð
samt afleiðingin af öllu þessu sú, að meiri hluti
* Arius var guðfræðíngur af hinum svo nefnda Antiochíuskóla,
sem vildi skýra biblíuna sem beinast eftir meiníngu orðanna, en
ekki hleypa sjer út í líkíngarfullar, fimbulfambsskýríngar eins og
Alexandríuskólanum hætti við. Aríus var í miklum metum sem
hæfileikamaður og varð öldtingur (prestur) við Bavkaliskirkju í
Alexandríu, þá 50 ára að aldri. Þar komst hann brátt í deilurvið
Alexandriska guðfræðínga. (Athanasius), út úr biblíuskýríngum.
Aríus kenndi, að guðs sonur, getinn af föðurnum, væri að vísu
líkur föðurnum, en ekki samur og faðirinn, sem hefði verið tíl frá
eilífð. Aríus neitar guðdómi Krists, og á hans skoðun er fjöldinn
allur af biskuputn og prestum Austurálfunnar. Út úr þessu risu
megnar æsíngar á móti Aríusi. k synodus í Alexandríu 321 var
hann settur út af sakramentunum. Á kirkjufundinum í Nicæa var
hann og kenníng hans útlæg gjör úr kristninni. Eftir 336 varð
kenníng hans enn ofan á í Konstantinopel, þángað til hún var
bannfærð í annað. sinn á hinum öðrum almenna synódus í
Konstantinopel 381. Eftir það kvað aldrei neitt verulega að
trúarbræðrum hans, sem kallaðir voru Aríanar, og eftir 7. öld
hverfa þeir algjörlega úr sögunni sem trúarfiokkur.
Aths. þýð.
kristinna manna sór sig þá undan trú sinni
að einhverju leiti.
Þetta var tíminn, þegar vötnin aðskildust
og hinir óbrotnu liðsmenn kristninnar sneru
sjer frá hægri til vinstri og hjeldu aftur í átt-
ina til heiðninnar.
Karl hinn mikli og Vladimir smöluðu óskila-
kindunum seinna; og síðan hafa menn alltaf
haldið áfram stefnunni í sömu átt.
Kírkjublekkingin var fólgin í því, að ver-
aldlega valdið fjellst á kristindóminn; en það
var hvorki heppilegt nje gagnlegt fyrir aðra
en þá sem skildu dauðan bókstaf kristindóms-
ins, en ekki anda hans. Því það að játa kríst-
indóminn án þess að hafna fyrst veraldlegu
valdi, það er annaðhvort fölsun á kenningu
Krists, eða þá sama sem að draga dár að
henni.
Að kristnin helgifestir (kanóníserar) ríkis-
valdið er guðlöstun; það er meira en guðlöst-
un; það er að ónýta sjálfan kristindóminn.
Þar sem þetta lægíngarsamband milli fals-
kristindóms og ríkisins hefur nú staðið í fimmt-
án hundruð ár, þarf ekki lítinn kjark til þess
að geta gleymt öllum þeim flækjum og hár-
togunum, sem menn hafa bjagað með og af-
bakað kristindóminn í allan þann tíma, til þess
að útvega röksemdir til að sanna möguleg-
leika þess að ríkið geti orðið sannarlegt kristi-
legt ríki.
En, á bakvið allar þessar flækjukenníngar
liggur sá ljóti sannleiki, að orðin »kristilegt
ríki« hafa álíka snjalla merkingu og ef sagt
væri »heitur ís«.
Því aðeins annað tveggja er mögulegt: ann-
aðhvort er ekkert ríki til, eða einginn kristin-
dómur.
Til þess að sannfæra oss um rjettmæti þess-
arar setníngar, verðum vjer fyrst og fremst
að hreinsa oss af öllum þeim draumóra hug-
myndum, sem svo rækilega hefur verið í oss
troðið frá blautu barnsbeini, og spyrja sjálfa
oss hreinskilnislega og blátt áfram: Hver er
tilgángur og augnamið hinna svonefndu vísinda
t. d. sögunnar og náttúrufræðinnar, sem oss
eru kennd með svo mikilli samviskusemi, að
menn skyldu halda, að þau hefðu að geyma
leyndardóminn um það, hvernig menn ættu að
fara að hví að verða vel gamlir og verulega
hamingjusamir ?
Þessi vísindi eru í raun og veru ekki byggð
á neinum vísindalegum grunndvelli; þau eru
ekki annað en dularklædd, velhugsuð vörn fyr-
ir ofbeldi og yfirgáng. Frh.
Austfirðíngar! Norðlendíngarl
Eins og yður er kunnugt, hefir nú undanfarna viku
gengiðmesta óveður af norðaustri,norðri og norðvestri,
yfir landið. Norðanáttin hefir hamast óvenjulega og
reynt að sporna móti sunnanáttinni, hlýjunni, sól-
skininu, gróðrinum, lífinu og vorgleðinni. Hún hefir
tjaldað himininn úlfgráum loðnum tjöldum og sviðið
jörðina ffarn í fardaga.
* *
*
En gætíð nú að öðru: Verðið eigi ímynd þessarar
veðuráttar þjer afturhaldsgjörnu menn, sem sitjið á
annari hverri þúfu í Norður- og Austurlandi!
Eg tala til ykkar, því að í þessum landsfjórðúngum
er mannvalið mest á landinu og kraftarnir beztir, ef
þeim er beitt rjettilega.
Ef þeim er beitttil íls eins, þáer mikið pund graf-
ið í jörð niður.
Hættulegast er þetta: að þjer Austfirðíngar og Norð-
lendíngar haldið, trúið því statt og stöðugt, að
þjer sjeuð framsóknarmenn. En reyndar eruð þjer
afturhaldsmenn margir hverjir.