Bjarki - 11.07.1902, Side 2

2
ið, urðu þeir að leyna aðalkjarnanum í þessari
kenníngu, og til þess höfðu þeir allskonar
þaulhugsaðar brellur. Eftir nákvæma íhugun
fluttu þeir í þessum tilgángi þúngamiðju þess-
arar kenningar frá meginþýðing'mni, kjarnanum
og til hinnar ytri framkomu — út í skurnið.
Þetta gerði klerkalýðurinn, og er hann því
einn af undirstðð sliðum þeirrar ytri trúar,
sem kirkjan boðar.
En aðahindirstaðan er bandalag klerkalýðs-
ins við veraldlega valdið. Og ástœður til þess
að menn eru svo fýknir í að troða sinni trú
inn á aðra, hún er sú, að hin sanna trú mundi
sannfœra þá um að þeir væra undanvillingar
sjálfir; því reyna þeir f staðinn að hnoða sam-
an og únga út nýrri trú, sem hefur jrá eina
yfirburði, að hún sleppir þeim við öll afbrot.
Nú! Sönn trúarbrögð geta þá verið allstað-
ar, nema þar sem fölsk trúarbrögð drottna
meðal rnanna; með öðrum orðum, allstaðar,
nema þar sem sú trú, sem geingið hefur í
bandálag við vaklið — ríkistrúin drottnar.
Þannig geta allar svökallaðar fráklofnings-
og trúarvillu-kenningar haft sanna trú við að
styðjast, en það verður varla með sanni sagt
um neina trú scm er geingin í bandalag við
veraldlegt veldi.
Það kann að sýnast þverstæða, en samt er
það satt, að'heitin »orþodox-,« »kaþólsk«-og
»mótmælenda«-trú þýða, eins og þau eru höfð j
í vanalegu máli, ekkert annað en trúarbrögð !
sameinuð veraldlegu valdi, þ. e. ríkistrú, eða
með öðrum orðum fölsk trúarbrögð.
A hinum fyrstu tveim öldurn var hugtakið
kirkja ekki notað nema sem Ijeleg minni hátt- j
ar röksemd, er forvígismenn trúarinnar brugðu
fyrir sig þegar í hita var komið.
Páll bar beinlínis guð sjálfan fyrir þeim
kenningum sem hann boðaði: »hvernig guð :
með opinberun auglýsti honum sitt leyndarráð.« j
Annar byggði sínar skoðanir á fullgildi Lúk-
asar, en allir sögðu þeir: »Vorar hugmyndir um
trúna eru alrjettar, og sönnunin fyrír því er j
fólgin í vorri fjölmennu samkomu, vorri ecclesíu j
eða kirkju.«
En það var ekki fyr en eftir kirkjufundinn í
Nicea, er keisarinn kallaði saman, að allur
þorri þeirra, sem trúðu kenningum Krists,
voru hvattir til að viðurkenna blekkingu, sem
beint út var gerð af ásettu ráði.
Hugtakið kirkja var nú ekki lengur eins og
það hafði áður verið, Ijeleg röksemd, sem aldrei
var otað fram nema gagnvart öðrum álíka lje-
legum rökum; kirkjan varð nú fyrir ýmsa
sama sem veldi.
Af því að hún var komin í samband viðver-
aldlegt veldi, fór hún að haga sjer eins og það,
og það er áreiðanleg staðreynd, að öll trúarbrögð
sem nokkurn tíma hafa farið í bandalag við
veraldlegt vald, hafa einmitt við það bandalag
hœtt að vera trúarbrögð, og orðið svik eða
blekking.
Hvaða kenning er það þá, sem Kristindóm-
urinn boðar oss ?
Það má einu gilda á hvern hátt hún er
rannsökuð og með hvaða mælikvarða hún er
mœld, gagnrýnd eða skoðuð; því sú kenning
aðskilst, svo að segja samkvæmt eðlisþýngd
sinni, í tvær greinir glögglega aðskildar; öðru
megin eru allar kreddurnar, bæði kreddan um
gudóm Krists og heilagan anda og þeirra sam-
band innbyrðis, og kreddan um altarissakra-
mentið, með víni eða án víns, og með sýrðu
eða ósýrðu brauði, hinumegin kemur það safn
af siðferðislegum reglum, sem býður auðmýkt,
fátækt og hreinleik á sálu og líkama, en bann-
ar oss að dæma aðra og hvetur oss til að
leysa brœður vora úr þrældómi og hlekkjum,
og lifa í friði við alla menn.
Þessar tvær greinar hefur hingað til aldrei
tekist að samrýma, þrátt fyrir óþreytandi til-
raunir kennimanna og kristniboðara til að fljetta
þeim saman; þær hafa alltaf haldið sjer hvor
tíJARKI.
frá annari eins greinilega og vatnsdropi frá
olíudropa.
Munurinn á þessum tvennskonar skilningi á
kenningu Krist er allt of' greinilegur og lxgg-
ur of mjög í augum uppi, til þess að nokkr-
ura geti láðst að taka eftir honuin, og hveri-
um manni er það í sjálfs vald lagið, að líta á
óg rannsaka þá ávexti, sem hver skilningur-
inn um sig hefur borið, og sjá má af h'ferni
þjóðanna; og svo getur hver um sig, allt eft-
ir eðli þessara ávaxta, gjört sína ályktun um
það, hvor skilningurinn sje rjettari, eða — ef
jeg má hafa Jrað orð — hvor skilníngurinn
sje sannari.
Ef vjer lítum frá þessari sjónarhæð á sögu
kristindómsins, þá blöskrar oss það sem vjer
sjáum.
Hve.rt sern vjer Iítnm, allt frá hinum fyrstu |
tírr.um og frarn á þennan dag, og hvaða kredd-
ur sem vjer svo virðum fyrir oss, hvort hekl- i
tir fvrstu kredduna um guðdóm Krists, eða i
hina síðustu, hvort heldur vjer skoðum kredd- |
una um það, hvernig cigi að haJda fingrunum
þegar rnenn krossi sig, eða kredauna um alt-
arissakramentið með eða án víns, — þá sjá-
um vjer, að ávextirnir af öllu þessa starfi
mannvitsins, í viðleitninni til að skýra kredd-
urnar, hafa undantekningarlaust verið fjandskap- i
ur, hatur, líflát, landrekstur, pintingar og
brennudauði.
En ef vjer lítum aftur á hina siðferðislegu
stefnu kristilegrar kenningar, þá verður oss
Ijóst, að af gángi Krists út á eyðimörku, til
að leita sambúðar við guð, jafnt sem þeim sið
að gefa Síberíufamigunum brauð, hafa ávext-
irnir verið öll sú huggun og gleði sem hægt
er að öðlast í þessu lífi.
Það var ekki nema, eðlilegt að þeim hlyti
að yfirsjást, sem ekki höfðu gert sjer ljósa
grein fyrir, hverja ávexti hvor stefnan um sig
mundi bera, það var meira að segja nærri
því óhagsanlegt annað en Jjeim skjátlaðist.
Einnig má afsaka alla þá, sem lifðu og unnu
ráðvandlega og heiðarlega eins vel og þeir
gátu, en leiddust þó út í þetta fánytju þras,
án þess að þeir tækju eftir því, að þeir með
þessum sínum kreddukenningum Jjjónuða ekki
guði, heldur djöflinum, og án þess að Eunui
það, sem Kristur sjálfur hafði sagt, að hann
væri kominn til þess að ónýta og eyðileggja
allar kreddukenningar.
Afsakanlegur í villu sínni er sömuleiðis þriðji
flokkurinn, sá flokkur sem fjekk munnmælin
um þýðingu þessara kreddukenninga að erfð-
um; þvt hin óskynsamlega andlega menning,
er þeir urðu aðnjótandi, kom þeim kyrkingi í
hugmyndalíf þeirra, að þeim varð um megn að
sjá það sjálfum, að þeir fóru villir vegar.
Og þegar öllu er á botninn hvolft, verður
víst lfka að fyrirgefa þeim fáfræðlingum, sem
álíta að kreddukenningar hafi einga minnstu
þýðingu, en skoða þær sem tóman hugarburð
eða orðagjálfur.
En vjer, sem þekkjum hina upprunalegu
merkingu fagnaðarerindisins og höfnum öllum
kreddukenningum, vjer, sem sjáum ávextina,
sem þessar kreddur hafa borið hjá öllum þjóð-
um jarðarinnar, vjer höfum einga afsökun, þó
vjer förum af rjettri leið.
Er kreddukenningin um hina samræðislausu
þúngun Maríu meyjar ómissandi eða ekki?
Hver var árángurinn af prjedikun þeirrar
kenningar ?
Ilatur, háð og skammir.
Og hver var hagurinn, sem átti að vega
upp á móti öllu þessu?
Alls einginn.
Og hefur kenning Krists, þegar hann neit-
aði að dæma skækjuna, haft góðar eða vond-
ar afleiðingar ? Eða hvaða afleiðing hafði hún?
Hugarþel þúsunda og aftur þúsunda karla
og kvenna hefur orðið mýkra og mannúðlegra
við að hugsa til þessarar kenningar.
Svo er enn eitt, sem ekki má gleyma:
Hafa rnenn nokkurntíma orðið á eitt sáttir,
þegar um kreddukenningu er að ræða ?
Þeirri spurningu þyrfti ekki einusinni að
svara. Það hafa menn vitanlega aldrei orðið.
Eru nokkrar deildar skoðanir um það, hvort
i skylt sje að gefa Jaeim þurfaling ölmusu sem
biður um hana?
AIIs eingar.
Og þó eru það kreddukenniagarnar, sem
sumir vefeingja, aðrir hafna algerlega og enn
aðrir jata hugsunarlaust, þó eru J>að einmitt
þær, sein eru bráð-vita-gagnslausar hverjum
manni, en verða tii eyðileggingar mörgum.
Það eru þessar kreddukenningar, segi jeg,
sem prestarnir eru alltaf að halda fram og munu
framvegis halda fram sem aðalkjarna trúarinn-
ar.
En þegar aftur á móti um hinar siðferðis-
legu reglur er að ræða, sem allir eru sam-
dóma um og eru stórvægilegar og með öllu
nauðsynlegar hverjum manni, þar sem þær
stuðla mjög svo að frelsun manna, þó hafa
þessir sömu prestar að vísu ekki haft þor til
að koma þeim algerlega fyrir kattanef, en þeir
hafa heldur ekki haft hugrekki til að lýsa yfir
því, abþœr sje aðalkjarninn í kenníngu Krists.
Því sú kenníng mundi rísa öndv erð móti
þeim og dæma þá.
ýlmtsráðsjundur
var haldinn á Vopnafirði 28.-30. júní, af amt-
manni Páli Briem og amtráðsmönnunum Þor-
grími lækni Þórðarsyni, Axel syslumanni Tul-
iníus, Einari presti Þórðarsyni og Arna hrepp-
stjóra Kristjánssyni.
Auk venjulegra reikningsmála voru þetta
helztu málin:
1. Samþykíct sú breyting á reglugjörð Eiða-
1 skólans, að stjórnarnefndin kjósi sjálf formann
sinn í stað þess ákvæðis, að annarhvor sýslu-
maður Múlasýslanna skuli vera formaður hennar.
2. Amtsráðið staðfesti frv. til reglugjörðar um
fjallskil og refaveiðar í Norðurmúlasyslu og
Seyðisfjarðarkaupstað og ákvað að hún skyldi
öðlast gildi 15. sept.
3. Amtsráðið veitti spítalanum á Seyðisfirði
300. kr. styrk fyrir 1903 og 100 kr. styrk
hvorum kvennaskólunum á Akureyri o g B löndu-
ósi. Sömuleiðis veitti það Sigurði Sigurðssyni
frá Eiðum 200 kr. styrk til náms við kennara-
skóla í Danmörku.
4. Forseti lagði fram ýms skjöl viðvíkjandi
fjárkláðanum. Amtsráðið athugaði skjöl þessi
og ræddi fjárkláðamálið rækilega.
JPað kom fram að útbreiðsla kláðans hefur
aukist að mun. Þannig kom fyrir kláðakind á
Ketilsstöðum á Völlum í Suðurmúlasýslu og í
vetur hefur komið fyrir ein kind grunsamleg
í Norðfirði í sömu sýslu.
Enn fremur kom það fram í amtsráðinu, að í
fyrra vor mundu hafa komið fyrir 3 kindur
með kláða í Hjaltastaðaþinghá. í vor hefur fjár-
kláðinn eins og eðlilegt er komið fram í
næstu hreppum við Jökulsá á Fjöllum, bæði í
Fjalla-hreppi^og á 2 bæjum, öðrum í Jökuldals-
hreppi en hinum í Sauðaneshreppi.
Amtsráðið verður því að álíta, að kláðagrun-
aða svæðið nái frájökulsá á Fjöllum að Breiða-
merkursandi í Austurskaftafellssýslu, með
því að fje þaðan hafi beinlínis og óbeinlínis
samgöngur við fje af Hjeraði, og virðist því
nauðsýn bera til, að einhverjar ráðstafanir sjeu