Bjarki - 18.07.1902, Blaðsíða 2

2
tí J A R K I .
Livsforsikrin^sanstalten Syge- og Ulykkesforsikringsanstalten
T ryg. T ryg.
Garantikapital í MiII Kr Garantikapital 100,000 Kr.
2)ef meddeles herved at d' Jterrer Scghc/der Jf. Jíie/sen cg 2{olf Jchsr.sen, Seya/s-
fiora, er ansafte som uore Seneralagenter for def ösflh e Js/and
Xjöbenhaon den 30. júni 1903.
JErbödigst
Sirekfionen.
hefur hann þegar að nokkrum mun kennt mjalt- j
ir, auk þess sem stúlkur þær, sem gengið
hafa á mjólkurskólann, að sjálfsögðu hafa lært
þær.
Og vonandi dreifist svo kunnátta á þeim
smám saman út um landið.
Nú hefur búfræðingur Flóvent Jóhannsson
á Hólum lært nýa mjaltaaðferð erlendis í vet-
ur og kennt hana ýmsu af fólki Stefáns kenn-
ara á Möðruvöllum (sbr. Norðurland 32 blað) :
og telur það fullnuma til að kenna þessa að-
ferð.
Kunnátta á þessu mikilsverða atriði er þann-
ig líkieg til að breiðast mjög bráðlega út bæði
sunnan og norðan lands.
En hjer í Austfirðíngafjórðúngi ?
Ef vjer ekkert gjörum til að afla oss þekk-
ingar í þessu efni, verður sjálfsagt lángt nokk-
uð þángað til hún berst oss sjálfkrafa. Enn
sem komið er hefur ekki nema ein stúlka
hjeðan að austan gengið á mjólkurskólann á
Hvanneyri, og jeg veit ekki hvort hún er
væntanleg hingað austur aftur.
Hvergi er enn hreyfing hjer eysta í þá átt
að stofna mjólkurbú, að því mjer er kunnugt,
þó að það væri alls engin frágángssök sum-
staðar.
Og meðan eingin hreifíng er í þessa átt, er
eigi við því að búast, að stúlkur hjeðan að
austan fari á mjólkurskólann að nokkrum mun.
Og því hættara er við, að framfarir í þekk-
ingu á rjettri mjólkurmeðferð, mjöltum o. fl.
því líku verði hægfara hjer fyrst um sinn
En þó ættum við að geta náð í þessa kunn-
áttu á mjöltunum að minnsta kosti. Hennar
þarf hvert einasta hcimili á Hjeraði, og fjöldi
í fjörðum.
Og ef hún kemst hjer inn cinhverstaðar á
Hjeraðinu er meiri von um að hún útbreiðist
um það allt að minnsta kosti.
Og kostnaðurinn við að ná í hana ætti ekki
að .vera mikill.
Mikið væri það ekki fyrir einn eða tvo hreppa
í sameiningu, að senda myndarlega stúlku (eða
pilt) snöggvast norður á Möðruvöll eða Hóla
til að læra mjaltir. Eða búnaðarfjelögin, sem
nú eru nálega í hverri sveit, munu þau ekki
telja það hlutverk sjer viðkomandi, að inn-
leiða betri mjaltaaðferð?
Mjer þykir ekki ólíklegt að bændur almennt
muni viðurkenna svo þýðíngu góðra mjalta,
að lausakona (eða laus maðnr) gætu haft nokkra
atvinnu við að kenna þær hjer í Múlasýsl-
um.
Æskilegt væri og, að slíka kennslu væri
hægt að fá á Eiðum. Vil eg skjóta því til
skólastjórnarinnar, hvort hún geti eigi komið'
því til leiðar. Skólinn hefur nú á þessu vori
feingið talsverðan styrk úr sýslusjóðnum og
ætti því að vera hægra um vik í þessu efni
sem öðru.
Sveitabóndi.
Islensk aifiýðumenntun.
Eftir Helga Valtýsson.
II. Barnaskólínn.
Samhliða kennaraskólanum verðum við svo að
koma á fót barnaskólum með föstu skipulagi, ogger-
um við þá rjettast í að taka þann þluta grannlanda
vora til hliðsjónar er mest hefur sameiginlegt íslandi,
bæði að því er snertir náttúrufar, fólksfjölda, vegalengd
millum bæja og sveita o. s. frv. — t. d. nyrðri hluta
Noregs og ýms byggðarlög langt upptil fjalla í Nor-
egi.
Það ætti að vera mikill vinningur fyrir vora fá-
mennu og fátæku þjóð að geta þannig byggt á dýr-
keyptri reynslu annara, að svo miklu leyti sem hægt
er.
Eg geing að því vísu, að það verði víðtækt vanda-
verk einkum í peningalegu tilliti að koma menntun-
I arástandi voru í gott horf, en þó efast eg aldrei um
j að það sje hæglega framkvæmanlegt. Með samtök-
um og góðum vilja. - Því þetta tvennt eru afltaug-
ar smáþjóðanna.
Það er bergföst trú raín og sannfæring, að við ís-
j lendingar mundum standa mun hærra en sumar
j grannþjóða vorra í menningarlegu tilliti, ef við ættum
| við jafngott skólafyrirkomulag að búa. Og eg gleð
mig í þeirri Von að gott alþýðuskólaskipulag muni
gera kraftaverk hjer heima á 15 —2o árum.
Þessari skoðun minni hjelt jeg sterkt fram í Nor-
egi síðastliðinn vetur, og er hún byggð á því, að
heimakentisla vor sje fágætur og ómissandi grund-
völlur allrar þjóðmenningar, ef hún bara væri leidd
í rjetta átt og studd af góðunt kennurum. Því að
með góðri heimakennslu gætum við byggt menning-
arberandi grundvöll í hinum sjerstöku heimilum, er
þannig yrðu öflugar stoðir hins sameiginlega þjóðar-
heimilis vors.
Til allra hamingju höfum við heimakennslu enn-
þá, þó henni sje í mörgu og miklu ábótavant og því
miður víða farin að deyja. Við verðttm að halda
henni við, endurreisa hana að nýu sterkari og fagrari
en nokkru sinni áður — svo hún geti orðið oss til
ríkrar blessunar í framtíð vorri.
|
Því góð heimili eru hjarta þjóðarinnar.
Það var einmitt á heimakennslu vorri að eg byggði
fyrirlestra mína um ísl. alþýðumenntun í Noregi síð-
astl. vetur. Hjelt eg því fram að á henni yrðum
við að byggja til þeás að komast að farsælu menn-
ingarfyrirkomulagi og vinna samtök og hjartalag
heirnilanna með oss, því að á þann hátt einan getum
við kennarar komist mjög nær móðurhjarta þjóðar-
innar.
Mörgum gömlum skólamanni vöknaði um augu í
vetur, þegar eg var að lýsa heimakennslunni íslensku
- kannske með heldur hlýum litnm - því þá mynnt-
ust þeir hinnar sorglegu sönnunar, að hin gamla
heimakennsla er því miður undir lok liðin og lítið
kunn víðast í Noregi. - Skólarnir komu þar nfl. of
seint. Heimakennslan var • þá rjett að kalla dauð.
Og svo vörpuðu heimilin allri menntunaráhyggju
sinni í skaut skólanna og hugðust sjálf ekkert þurfa
að gera, sukku síðan niður í menningarlega þykkleðr-
að hugsunar- og hirðu-leysi. Andlega svæfandi og
sálarmyrðandi fyrir börnin. Og skólunuin varð lítið
ágeingt, og svo var skuldinni skellt á þá. Þannig
varð það stríð milli skóla og heimilis, og þau bárust
á banaspjótum haturs og illgjarnrar tortiyggni, og
oft gekk það þannig, að annað reif niður það er hitt
byggði. - Og landið var klofið að innstu hjartarótuin
og eiturormar sundurlyndisins læstu sig kringum
hjarta þjóðarinnar. — -
Oamlir skólamenn í Noregi eru þessu vel kunnir
af sárri og dýrtkeyptri reynslu. Margur kennari hefur
hnígið í þessu stríði, þreittur og særður, sjúkur á
sálu sinni og sorgmæddur yfir horfnum hugsjónum,
brostnum vonum.
En nú er öllu breytttil batnaðar í Noregi. Heim-
ili og skólar taka höndum saman í ást og eindrægum
álmga fyrir æskulýð þeim, er á að lyfta framtíðinni
á herðum sjer.
Þetta er það sem hefur komið því til ieíðar, að eg
hef f'astað mjer inn í hina íslensku mentunarbaráttu
— af því eg álít það óhjákvæmilega skyldu rnína, að
vinna ættjörðu minni af öllum mætti. — Og eg vil
bíðja mjer liðs úr öllum áttum landsins, því hjer er
það algjörlega eindrægni og samtök, sem við þurfum
við, til að bera sigur úr býtum.
Það sem ætti að vera okkur mest umhugað, er að
koma á föstu barnaskólaskipulagi, áður en heima-
kennslan líður undir lok, þareð hún verður að vera
hin lífgefandi slagæð milii heimilis og , skóla — í
menningarlegn tilliti, og á þann hátt mundu
barnaskólarnir koma til að grípa menntandi bæði
inní sálarlíf barnanna og einnig hinna eldri.
Uppástúngur þær viðvíkjandi barnaskólafyrirkomu-
lagi voru, er eg lagði fram fyrir hina norsku skóla-
menn, unnu algjörlega fylgi þeirra og meðmæli, og
árángurinn af umræðum vorum var sá er nú skal
greina.
Það þarf einungis að takast skýrt fram, að skóla-
fyrirkomulag þetta er byggt á því, að heimakennslan
sje lifandi, og er einúngis ætlað sveitunum:
Börnunum sje kennt heima fram að 10 ára aldri,
en kennslunni sje þó lögð viss braut með ákveðnum
námsbókum, t. d. skrif- reikni- og lestrarbókum og
kannske nokkrum fleiri. Heiinilin sjálf annist kennsl-
una, en gætu — og ættu eðlilega — að fá margar
ómissandi leiðbeiníngar hjá kennurunum.
Þetta er álitið hið heppilegasta og einfáldaita skóla-
fyrirkomulag að minnsta kosti í fyrstunni — af
mörgum góðum og gildum ástæðum; fyrst af þvi,
að heimakennslan hjeldist við, hlyti að aukast og
fullkomnast ómetanlega við aðstoð kennaranna, og
efldi þar að auki eindrægni, ást og áhuga í þessu
máli - og svo sleppum við á þennan hátt frá stór-
kostlegum kostnaði, þareð „smáskólinn" (frá 7—10
ára) mundi eflaust vera erfiðasti og kosnaðarmesti tím-
inn af öllum námstímanum.
Hinn gamli kennaraskólastjóri, er eg nefndi í síð-
asta tbl. Bjarka, var mjög hrifinn af þessari hugmynd
og mælti ákaflega með henni, ðg bað okkur íslend-
ínga blessaða gæta þess vel, að heimakennslan okkar
liði ekki undir lok „einsoghjer í Noregi". Og yfirleitt
voru norskir skólamenn mjög hrifnir af hugmyndinni
um „heimaskóla" og kváðu okkur mundu geta orðið