Bjarki - 26.09.1902, Side 2

2
mönnum, og lofsyngja þá staðreynd, að yfirnáttúrleg
opinberun sje megnug að birta það, sem hið náttúr-
lega mannvit hylur. Hvað heilbrigða skynsemi og
skilning snertir, þykjast þeir vera eins staddir eins og
blindir menn í sama húsi, nema hvað þeir hengja
Iampa sína í hússins loft, og kalla sig góða, þótt
eigi dugi þeim dagsljósið, ef bjart er hjá þeim á
næturnar.
Til hinnar handar eru þeir, sem því samsinna, að
mannsins skynsemi nái hvergi útyfir hið þrengsta
ríki náttúrunnar, en staðhæfa um leið, að hinn forni
leyndardómur sje leyndardómur einn, að einginn
maður skynji neitt sinn skapara, nje megi skynja, og
úr því hann fái ekkert skynjað, sje honum hentast að
gjöra eigi vanþekking sína að ákvarðaðri trúargrein.
„Ef þú treystir skynseminni", hefur oss verið kent til
leiðinda, „þá verður þú annaðhvort trúlaus eða óvissu-
maður|(Agnóstík). „Það er miku nær", segir einn ungi
spekingurinn, „það er miklu nær, að hætta við leit-
ina eftir guði, úr því tilvera hans er og verður
ófinnanleg (eins og játað er) og verja þeim tilfinning-
um, er trúað fólk helgar honum, til góðs náunga
vorum, því að hans liðsemd og góðvild er ólíku
vissari. Oss mundi ekki iðra, að dýrka virkilega
veru drjúgum betur, en ímyndaðan skapara að sama
skapi minna."
Slíkar eru þá einkunnir aldar vorrar, sem vjerfrjáls-
trúarmenn eigum annaðhvort að standast eða hníga
fyrir. Þetta er óvinaliðið, sem öllum sínum eldtólum
miðar á móti voru varnarlitla vígi. Og vjer — hvað
höfumst vjer að til að tryggja varnir vorar? Æ, því
miður erum vjer að flestu leyti afar-illa staddir. Hvað
skyldu stoða vorar smámunalegu orðastælur um þrenn-
ing eða eining guðdómsins, um Krists metafysiska
eðli, um kreddur og kirkjusiði, meðan vjer eigum að
verjast öllum þvílíkum ásóknum, straumum og stefn-
um. Deiluefni vor hingað til eru, eins og vor vitr-
asti maður (dr. Martineau) hefur sagt oss, „úrsama efni
ofnar og draumar eru," og út úr slíkri þoku er oss
einsætt að losa oss. Hvað eining guðdómsins snertir, !
sem vjer höldum fram, þá má segja, að sú setning
standi langt um ver að vígi nú hjá vísindamönnunum
heldur en þrenningarfræðin, og kenningin um alls-
herjar-aðgreining guðs og inannsandans vekur nú
hið fjörugasta fylgi djúpsæustu spekinga. En gætum
vjer, á hinn bóginn, náð aldurshæð vorrar köllunar
og skyldu, þá blasir við oss hið bjartasta og göfug-
asta verksvíð í veröldunni. Vort hlutverk skyldi vera
að boða og birta skýrt og skorinort, að skynsemin,
samvizkan og hugsjónirnar eru eins háleitar og helgar
gáfur í vorum augnm, sjeu þær hreinar og óspiltar,
eins og kirkjur eða klerkar eða biflía í þeirra augtim,
sem hafa sitt traust á tómum óskeikanlegleik þeirra
hluta. Vort hlutverk skyldi vera, að gjöra heyrin-
kunnugt og skiljanlegt, að frjálsir og óhindraðir vits-
munir heilbrigðra manna eru ekkert guðlaust verkfæri
og að hugur vor hugsi aldrei rjett eða röklega svo
hann snerti ekki í hverju spori guðlegan grundvöll
og frumlag allrar tilveru. Vort hlutfall skyldi vera,
að framfylgja með fuliri áherslu þeim sannleik, að
guð sje ekki óskynjanleg vera, að hann sje ekki
óhugsanlegur, að hann sje ekki óþekkjanlegur, heldur
að hann gagntaki hvern hlut og hugsun og hverja
sál. Vort starf skyldi vera, að gjöra lýðum ljóst, að það
sje uppgerðarauðmýkt að skoða skaparann eins og
veru, sem vitund vor nái ekki til, eða lýsa hans veru
þann veg, að óhugsanlegt sje að hún birtist í mann-
legu holdi. Því það er innsta einkunn hvers vitandi
vits, að geta auglýst sig öðru viti, að hugur geti
birzt huga, og að óskýnjanlegur guð hlyti með því
BJARKI.
að sanna takmörkun sinnar veru, undireins og vorn
blindleik, og yrði hann þá lægri vera en vinir vorir,
sem skifta við oss hugsunum sínum. Hugsjónir vor-
ar ætia að leita eftir hinum fyrstu frumsannindum
kristindómsins og finna lífið í þeim. Gjörum oss
eigi seka í því að breyta hinuin andlega heimi í skugga-
veröld. Hið andlega verður að eiga virkileik; menn
trúa eigi lengur sögusögnum. Hið eilífa lífið er kjarni
tilverunnar og innilykur allt, einnig hið hversdagslega,
sem næst oss er. Hinn sýnilegi heimur er guðs
hugsanir sýnilegar og skynjanlegar með fastari form-
skipan, sem gefur sjerhverju þess eðli fyrirmynd og
frumleik, og breytiþróun eins og alls á að gjöra oss
guðfróða. Vjer eigum að skynja guðlega fyrirætlan,
enda þar, sem vjer ekki eygjum endamarkið. Maðurinn
vex og viðgengst; og í 'námfýst hans, í trúrnennsku
hans við eftirleit sannleikans, og í eftirsókn hans
eftir æðra rjettlæti og heitari kærleika, er hann hið
eílífa orð, sem varð og ávallt verður hold.
Matthías Jochumssoh.
6/afsvíkurenni.
Undir niðri dynur, drynur
dauðalega, þungt og ótt,
því við bergið báran stynur,
brýst um fast í voða-þrótt ’;
glottandi frá gráu lofti
gægist máninn við og við,
argar skolli holum hvofti.
Hjer er æði draugslegt svið!
En að sjá þá ógnar-kletta,
er hjer mæna bökkum á I
ferlega sig fetta og bretta,
fciknum voðalegum slá
hvern, sem hefur hug, að ríða
helbraut þessa’ um dimma nótt.
Hollast er, jeg held, að bíða
og hafa um sig næsta rótt.
Svellur unn við svarta kletta,
sýngur dimman voða-ljóð;
drynur margt um drauga gretta,
dauðans felmtri slær á þjóð.
En bára sú varð báti’ að grandi,
bestu menn í hafi fól:
hún leikur nú með lík í sandi
líkt og barh með skel á hól.
A jeg að voga einn að ríða
yfir þessa hættu-leið?
A jeg heldur einn að bíða?
A jeg nú að hleypa’ á skeið ?
Draugasögur hugann hrella,
hvít og skinin mannabein I
Voðabárur suða’ og svella
svarraljóð við kólgustein I
* *
*
Vildi’ eg þá valdi sterku
veiklaðan hugann buga,
tók í mig kjark og keyrði
klárinn í vinstri nárann.
Týhraustum fótum fákur
freklega sveittur beitti,
járnharða jötnakletta
járnaðir skófu hófar.
Á meðan hraustur hestur
hentist um grjótið skjótur,
var jeg sem vita milli,
vöknaði kinna minna
húðin af hræðslu-svita,
höndin þá skalf, en öndin
blakti sem band í vindi;
mér blöskraði marar öskrið.
* *
*
Loksins kom afturelding.
Ennið kolsvart að baki mér lá.
Horfin var alveg hættan,
er himininn lýsast í austri jeg sá.
Stóð jeg svo stunðarkorn við
hjá »steinunum rauðu« og hvíldi minn jó
augum til Ennisins gaut,
og ónota-hrollur um líkamann fló.
Sópanclaskarð.
Dynur í fjöllunum, dimm þjóta ský,
dalirnir fyllast af þoku á ný,
austnorðan bítandi hráslaga-hríð
hrynur úr loftinu þjett og svo tíð.
Svalt er á Sópandaskarði I
Dauðaþögn ríkir svo draugsleg og hljóð,
dimmviðrið eitt þylur kaldrana-ljóð;
hrikaleg ró gisti háfjalla heim,
hófaspark jósins, er berst út í geim
með gustinum gelur hjer tvísöng-
Stikar minn fákur of stórgrýtta urð,
á styrkjandi högum er voðaleg þurð;
blágrýtisklúngur og beinharðan mel,
borin af eldi en fóstruð við jel,
sje jeg á Sópandaskarði.
Teygja sig hátt yfir tröllaukinn mökk
tindarnir hæstu með bergin sín dökk,
líkt eins og vilji þeir athuga allt,
sem ætlar að ferðast um skarðið kalt,
og ýmist að bægja’ eða benda.
Heyrist mjer garga f hömrunum fjær
húngraður skolli með kattfimar tær,
blóðþyrstra varga er heimkynni holt
háfjallabyggðin, og sárþurran skolt
baða þeir sauða í blóði.
Halla tekr undan og þokan Jiynnast fer,
þarna í grösugan Laugardal sjer,
hægir mínum huga, því Hörðadalsá
og hlíðarnar grænar jeg brátt líta má.
Aftur er farið a'ð elda!
Bakvið mig sje jeg nú hreykja sjer hátt
hrikaleg fjöllin og þokuhaf grátt,
framundan lít jeg hin broshýru ból,
byggðina vermir hin eldheita sól.
En svalt er á Sópandaskarði!
Benedikt Þ. Gröndal.