Bjarki - 24.10.1902, Qupperneq 1

BJARKI
Vll/40,
Eitt biað a víku. Verð árg. j fcr.
borgist fyrir i. júlí, (eriendis 4 kr
borgist fyrirframi.
Seyðisfirði, 24. okt.
Uppsögn skrifleg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir i. okt. og kaupandi
sje þá skuldiaus við blaðið.
1902.
Jesús og skoðanir mítímans
Eftir Dr. Stöpford A. Brooke.
— Niðurl.
Hjer er ekki gert ráð fyrir nokkru yfirnátt-
firlegu, nje nokkurri meiri framþróun en þeirri
er vjer meigum vænta af mannkyninu með
rjettu. Þetta er ekki fráleitara reynslunni en
það að menn eins og Shakespeare eða Newton
skyldu framkomu og eiga kyn sitt að rekja eins og
aðrir til villimanna ; og það er eingu fráleitara
að hugsa sjer mannkynið orðið svo andlega
þroskað á ókomnum tímum, en að hugsa sjer
kynslóðir gæddar jafn fágætum vitsmunum og
hugsjónagáfum eins og þeir Newton eða
Shakespere voru. Sú framþróun, sem orðin er,
ætti að halda áfram að vaxa með komandi
tíma og gjörast æ og æ víðtækari. Sú álykt-
un er skynsemi vorri samkvæm og á reynslu
byggð. Menn trúa og fastlega á möguleik
vitsmunalegrar þróunar, sakir þess að ýmsir
hafa þegar komið fram, er jafnlángt hafa skarað
fram úr meðalmönnum, eins og t, d. þeir
Dante eða Darvin eða'Beethoven. Enjeg trui
að hið sama verði á svæði heilagleikans, af
þeirri ástæðu, að menn hafa einnig. kom-
ið fram svo hátt hafnir yfir samtíð sína á góð-
leikans svæði, sviplíkt og Jesús — þótt jeg
telji hann fyrstan og fremstan. Og súertrúa
mín, að andleg framþórun til jafnræðis við Jes-
ús sje líkleg, jafnvel nú viss í vændum, og al-
mennari á því svæði en framför skilnings- og
hugsjóna-gáfnanna til jafns við Newton eða
Schakspeare, vegna þess, að hæfileiki manna fyr-
ir kærleik og rjettvísi stendur öllum þorra
manna miklu nær, eins og reynslan sýnir, en
hugleg skarpskygni eða skapandi hugsjónagáfa.
Vjer munum allir að lokum elska eins og Jes-
ús elskaði, og breyta eins rjettvíslega og hann
breytti. Þessi var trú Páls postula. Sú trú
er grunntónn í öllum hans riíum.' Þegar því [
vjer segjum, að mannsins andlega elskunnar
vald bar hjá jesú bióm og aldini, 'og að slíkt
hafi verið alveg með eðli, en alls ekki yfir-
náttúrlegt, fremur en himr nefndu yfirburðir,
þá áskiljum vjer honum það sem var fullkom-
legt mannseðli og það sem ekki gjörir hann j
fráskila ,oss nje helgar honum þá fullkomnun,
er vjer tileinkum guði.
Því næst segjum vjer þetta: Ef þessi full- j
komleiki mannlegs kærleika ekki hjelt áfram j
að birta sig, og ef ekkert honum jafnt framkom j
nokkru sinni aftur, hafi þetta verið alveg sjer- !
stakur og einstakur atburður, og ef einginn |
maður á nokkru sinni að ná slíkri kærleikans
hæð: þá er framkoma Jesú kraftaverk. Þá
væri koma hans í heiminn án alls samanburð-
ar við annað — ■ guðdómurinn án skilyrðis og
takmarkana auglýstur í holdi voru — einmitt
eins og hinir rjetttrúuðu segja. En kjarni vor'r-
ar skoðunar á Jesú er þveröfugur við rjetttrú-
unar skoðanina. Vjer fullyrðum, að manneðli
vort var hjá honum svo auglýst og opinberað;
Kristur var fullkomlega fær um að tileinka sjer j
sjálfum íyrir guðs kraft og sfðan útbreiða og j
öðrum v^ita svo háan mæli hreinnar elsku og j
heilagleiks, að menn gátu vart eða ekki trúað j
öðru, en að það væri einmitt-elska og heilag-
leiki guðs. Það var og í sannleika guðs elska
og heilagieiki, en þegið, en ekki sjálffeingið,
þegið eins og nátturlegur maður má þiggja,
þegið eins og guð ætlast til að maðurinn skuli
tileinka sjer þetta gegnum framþróunina.
Þessi Jesú auður af elsku og heilagleik birt-
ir oss og ábyrgist oss þann sannleik, að vjer
eigum einnig að ná í hinn sama auð eða arf-
leifð. Hún verður ekki. honum einum gefin,
ella væri auðlegð sú yfirnáttúrleg. En það var
hún öldungis ekki. Hún er mannkynsins arfur
í vonum. Hún er innan þess lögmáls, sem
ræður andlegri framþróun, sem sýna má og
sanna. Þetta er skörulega tekið fram í brjef-
unum til Efesusmanna, þar sem hinn andríki
höfundur fer lángt fram fyrir þreingsli sinnar
tíðar: »Þángað til vjer allir náum atgjörvi hins
algjörða manns f einni trú og þekking guðs-
sonar, — náum aldurshæð og stærðarfylling
Krists«- Oss er því sýnt í birting og fram-
komu Jesú ekki kraftaverk, ekki afbrigði alls-
herjarlaga, heldur sjálft lögmáHvorrar þróunar,
hin sanna eðlisstefna hins andlega mannkyns.
Þetta er aðalopinberunin sem líf Jesú hefur !
fært oss og eftirlátið. Það er ekki nokkur
yfirnáttúrleg opinberun. Hún er birt, eins og
öll sannleiks auglýsing, gegnum eðlisþróun vors
kyns. Þessi opinberun er að vísu undantékn-
ingarleg, eti þó eins og áður og oft hefur ver-
ið bent á: uudantekning að mikileik, en ekki !
að tegund. Hjer er líka um opinberun að ræða j
éins og hvert einasta heilagt og kærleiksríkt j
lífsdæmi gefur oss, en sem einginn hefur í
fyllra mæli gefið en Jesús; og hjer er sann-
leiksopinberun, sem snertir fremur oss menn-
in en guð; hun segir oss og sýnir hvað mað-
urinn sje í raun rjettri \ guðssonur. Hún seg-
ir oss, að heilagleiki, sameining í sannleik og :
rjettvísi, kærleikurinn alveg laus við alía sjálfs- !
elsku, hlýðni við vilja hins hæsta, sje ekkert
yfiniáttúrlegt, heldur sje eiginleikar sannrar ;
mannssálar. Jesús opinberar oss, að synd og |
lygar, órjettvísi og eftirlátsemi eigihgirninnar
sje ónáttúra og afbyrgði hjá manninum, og það í
að hverfa frá slíku lfferni sje ekki að fá nýtt i
eðlisfar, heldur að hverfa aftur til vors upp- \
runalega eðlis.
Þetta er nú þveröfugt við hina algengu
guðfræði, þverbein mötsögn við hana. Sje
þessu einu sinni trúað, er sú trúarfræði alveg
raung og óhæf. Vor kenning kippir fótunum |
undan þeirri trú, að vjer sjeum af náttúrunni ;
»reiðinnar börn« og fráskildir guði, en til- i
heyrum gagnstæðri veru, anda og föður illsk- j
unnar. í stað hins volaða efa, sem þjáir oss j
þegar vjer hugsum að tii þess þurfi kraftaverk
að leysa eðli vort ur hinu meðfædda spillingar-
böli, fáum vjer hjer háleita skoðun, sem hvet-
ur oss til að gjörast börn hans, sem sje ann-
ast um oss, börn vors himneska föður, hans,
sem aldrei getur vikið oss frá sjer, af því vier
erum hluthafar hans sönnu veru; og að sam-
einast honum sje því eklcert yfirnáttúrlegt verk
fyrir oss, heldur hið eðlilegasta, sem verið get-
ur. Þessi skoðun útilokar skoðunina um frið-
þæging, því í henni felst sú kenning, að ekk-
ert geti sætt oss við guð nema yfirnáttúrleg
afskifti frá guðs hálfu. Allir yfirheimsle^fr
meðalgángarar hverfa, hvort heldur vera, sem
jafnt- er guð og maður, ellegar þá menn, svo
sem prestar, gæddir yfirnáttúrlegum gáfum til
að veitaoss og fara með náðarmeðölin Þá hverf-
ur sú gremja, sem vaknar hjá oss í hvert sinn
sem oss er kennt, að mannsins gæska og göf-
uglyndi sjeu eingin gæði, heldur »gljáandi
syndir« einar. Þá hneykslar oss ekki leingur
að lieyra sagt, að gjörvalt eðli vort sje svo
gjörspillt að það hljóti að afmást, og nýtt að
koma í þess stað, eða »tilreiknast« oss, áður
en vjer meigum nálgast guð. Og sjálfan guð
leysir þessi kenning frá þeirri skelfiiegu ákæru,
að hann slculi hafa skapað o.ss —eða leyft
að vjer værutn — illir af náttgrunni, og að
hann geti ekki freÞað, ekki einusinni fáa af
oss, nema fyrir mjög flókinn yfirnáttúrlegan
hjálpræðisvef, þar sem eiginleikar hans eru
lagðir á hnífjafna vog, er ruglar fyrir oss og
sundurdeilir skilníngi vorum eða hugmynd um
persónu hans. Og, svo öðru sje slept, greið-
ist úr þeim torskildu hlutföllum milli vor og
guðs og guð til vor, er Orðið hefur uppspretta
óþrotlegra efasemda, vafninga og' þráttana:
en í þess stað kemur hjartans hvíld og hugg-
un í kærleikanum, sem hvert barnið getur skil-
ið og hvert barn ber í brjósti til föður og
móður. Þessi kenning er sannarlegt fagnað-
arerindi og máttugt hjálpræði.
Loks má taka fram — svo vjer höldum oss
við það efni — að mörgum kann að þykja það
furðuleg trúarskoðun, að til hafi verið fleiri
menn en Jesús, sem eins og hann, þútt þeirra
væri mestur, hafi alveg fyrir þeirra náttúrlega
eðli auglýst guðlegan kærleik og rjettvísi, og
að vjer skyldum vera ákvarðaðir til að ná
sama fullkomleika annað hvort hjer eða ann-
ars heims. En þessi skoðun er afar-uppörf-
andi og gleðirík og máttug framfara-uppspretta.
Ef vjer höfum slíka trúarskoðun, hefjum vjer
vora sjón til hærri og hærri fyrirmyndarbreytni,
fullvissir þess, að vjer tileinkum oss hana, —
með líkri vissuvon, sem barnið að þaðgetiorðið
líkt föður sínum. Og þegar vjersyndgum, blygð-
umst vjer fyrir það að brjóta móti vorum betra
manni. En ef vjer gjörum rjett, gleður oss að
hafa fyglt lögmáli vors eðlis. í hvert sinn
sem vjer vinnum sigur á voru ránga eðli, kom-