Bjarki - 14.11.1902, Blaðsíða 5

B J A R K I.
5
Ræðukafli
eftir
Roosevelt forseta.
Þá aðeins er ríkið heibrigt og getur vænt framtíð-
ar, er ntenn þeir og konur er þjóðina mynda lifa
hreinu, starfsömu og heilbrigðu lífi, þegar börnin eru
þannig upp alin, að þau reyna ekki að sneiða hjá
erviðleikunum, heldur að yfirvinna þá, þegar þau
sækjast ekki eflir hvíld og hóglífi, heldur reyna að
skilja, að af þrautunum læra menn að sigra. í einoi
af hinum ágætu bókum sínum talar Daudet um „óttan
við að verða móðir, sem á okkar dögum sje svo
ráðandi hjá úngum konum." Þegar önnur eins orð
verða með rjettu skrifuð um einhverja þjóð, þá er
hún rotin inn að innstu hjartarótum. Þegar maður-
inn ^ýr vinnuna, eða óttast rjettlátt stríð, þegar konan
er hrædd við að verða móðir, þá eru þau á barmi
glötunarinnar, og best er, að þau afmáist af jörðunni,
því þau verðskulda allra heilbrigðra, hraustra og göf-
ugra manna og kvenna fyrirlitning.
En eins og þessu er varið um hvern einstaklíng,
svo er því líka varið um þjóðirnar í heild sinni.
Það eru svívirðileg ósannindi, að segja að sú þjóð
sje hamingjusöm sem einga sögu á. Þrefalt sælli
er sú þjóð sem á frægilega sögu, Miklu betra er
að hætta miklu, vinna sigra, þótt þeir skiftist á við
ósigra og tilraunir sem misheppnast, heldur en að
að teljast með þeim vesalingum sem eingar nautn-
ir og einga neyð þekkja, sem alltaf Iifa eins og í
rökkri, þekkja eingan sigur og eingan ósigur. Ef
föðurlandsvinir okkar 1861 hefðu haft þá skoðun,
að friðurinn vær hið endilega takmark alls, en stríð
og styrjöld verst af öllu, ef þeir hefðu breytt sam-
kvæmt þeirfi skoðun, þá hefðu þeir reyndar þirmt
lífi hundrað þúsunda og sparað margar milljónir
dollara. Þeir hefðu hindrað táraflóð margra kvenna
og eyðilegging margra heimila. En hefðum við þá
sneitt hjá stríðinu, þá hefðum við sýnt og sannað,
að við værum deigir, dugnaðarlausir og óhæfir til
að teljast í tölu stórþjóða heimsins. Guð veri lof-
aður fyrir járnað í blóði feðra vorra, fyrir þá menn
sem studdu tillögu Lincolns og báru vopn í her
Grants. Látum okkur, börn þeirra manna sem
leiddu borgarastríðið til heillavænlegra lykta, lofa
guð feðra vorra fyrir það, að hinum ógöfugu friðar-
ráðstöfunum var þá hrundið; fyrir það, að þjóðin /
reis með hugrekki gegn öllum þeim hörmúngum
sem þá dundu yfir og bar þær roeð þolgæði þáng-
að til stríðið var á enda. Því þrælarnir urðu frjáls-
ir, ríkiseiningin var endurreist og sem hjálmskrýdd
drottning kom hið volduga, ameríska þjóðveldi aft-
ur fram meðal þjóðanna.
Fyrir okkur, sem nú lifum, liggur ekki hið sama
starfsvið og fyrir feðrum okkar, en við höfum einnig
okkar verk að vinna, og vei okkur, ef við skerumst
þar úr leik. Sú þjóð sem, eins og Kínverjar, venur
sig á stríðlaust líf, afskekkt og í aðgerðarlausri ró,
verður án efa með tímanum undirgefin sterkari þjóð,
sem ekki hefur misst krafta sína og mannlegt gildi.
Ef við eigum að verða stór þjóð, þá verðum við um
fram allt að láta mikið til okkar taka í heiminum.
Við getum ekki sneitt okkur hjá hinum stóru þrætu-
málum. 1898 lá spurningin fyrirum stríðið við Spán.
Við áttum þá um það að velja að hopa á hæli, eins
og aumingjar, af ótta við ófriðinn, eða leggja út í
hann eins og hraustri þjóð sæmdi. Við getum ekki
komist hjá að ráða á einhvern hátt fram úr málunum
viðvíkjandi Kúbu, Porto Rico og Filippseyjunum.
Spurningin er um, hvort við eigum að útkljá þau
mál þjóð okkar til heiðurs, eða sá kafli sögu okkar
á að verða þjóðinni til skammar.
Við höfum hjer hlutverk að vinna, mál að ráða
fram úr. Við hljótum að eiga á hættu, að við ráðum
því ekki rjett til lykta. En hikum við við að taka þá á-
byrgð á okkur, þá er það víst, að við ráðum því
ekki farsællega til lykta. Hikandi menn, latir menn,
menn sem efast um framtíð þjóðar sinnar, yfirmennt-
aðir menn, sem vantar dugnað og hafa misst alla
hina helstu eiginleika hinna drottnandi manna, fá-
kænir menn, sem aldrei hafa fundið í sál sinni það
fjaðurmagn sem titrar í sál „alvarlegra manna með
konúngsríki í heilanum" — allir þeir stara undrandi
á, að við skulum vera að byggja okkur flota og
koma upp her, sem samsvarar þörfum/ okkar, hrista
kollana yfir því, að við skulmn vilja eiga okkar hlut-
deild í stjórn og 'starfi heimsins með því að koma
skipulagiáí stað óreglunnaráhinum víðlendu,fögru mið-
jarðareyjum, sem hermenn okkar hafa með hreysti
hrifið undan fána Spánverja. Þetta eru menn sem
óttast hið eina þjóðlega líf, sem vert er að lifa. Þeir
trúa á klausturlíf, sem eyðileggur hverja góða og ær-
lega taug hjá þjóðunum eins og hjá einstaklingnum.
Eingin þjóð hefur orðið voldug, sem lagt hefur alla
áhersluna á efnalega hagsmuni sína. Jegtala með allri
virðíngu um þá menn sem skapað hafa hina etnalegu
velmegun okkar. Því við eigum þeim mikið að
þakka. En meira eigum við að þakka stjórnmála-
manni eins og Lincoln og hershöfðingja eins og
Grant.
í>að sem jeg held fram við ykkur. landar mínir,
er að land okkar heimti af okkur að við lifum ekkj
í ró og aðgerðaleysi heldur í sífelldu starfi. Ef við
stöndum með hendur í vösum áieingdar, ef við
sækjumst eftir aðgerðaleysi, ró og^ógöfugum friði,
ef við hikum við að Ieggja út í það siríð sem hef-
ur í för með sjer lífshættu og missir alls þess sem okk-
ur þykir vænt um, þá komast djarfari og sterkari
þjóðir á undan okkur og ná yfirráðum yfir heimin-
um. Látum oss því örugga leggja út í líf fullt af
stríði, me.ð þeim fasta ásetníngi að gera skyldu
okkar eins og mönnum sæmir, með þeim fasta
ásetningi, að verja það sem rjett er i orði og verki,
að vera heiðarlegir og hraustir, stefna að háu marki,
en neyta skynsamlegra meðala. Látum oss ekki
hika við að leggja út í nokkurt stríð, hvorki inn-
an takmarka landsins nje utan þeirra, þegar við
erum sannfærðir um, að það stríð sje rjettmætt.
Því það er aðeins með stríði, aðeins með því að við
'eggjum á okkur erfiða vinnu og leggjum okkur i
hættu, að við á endanum náum takmarki okkar seia
sannvoldug þjóð.
Úr norskum blöðum.
Björnstjerne Björnson var einu sinni á ferð norð-
antil í Noregi í rigningarveðri ogeftir forugum veg-
um. „Svona snýst heimsins hjól", á hann að
hafa sagt við kúskinn,,, nú er Ibsen suður í Róm,
Lie vestur í París, en jeg á leiðhjer norðureftir."
„Já, svona snýst líka vagnhjólið," sagði kúskurinn
og leit niöur; „það kastar skítakögglunum sínum í
hverja áttina."
45
dóma. Prestur gerði þó einga rekistefnu úr því, en
Iofaði Pjetri að fara í friði.
Pjetur leitaði sjer nú huggunar á þann hátt, að
hann fór á stað og bað sjer stúlku. Móðir hans
hafði staðið fyrir búi hjá honum, en nú kom konan
í hennar stað. Það var óvenjulegt í þá daga á með-
al Norðmanna að nokkur giftist án þess að prestur
kæmi þar nærri, ef á annað borð var hægt að ná til
hans. En Pjetur aftók með öllu að eiga nokkuð við
prestinn; heldur kvaðst hann sleppa giftingunni. Hann
fór með unnustuna til dómarans og þar voru þau gef-
in saman í kyrþey. En móður Pjeturs hristi höfuðið,
grjet og sagði, að það mundi ekki verða farsælt hjóna-
bartd, sem stotnað væri utanvið allar reglur.
Vandræðin byrjuðu líka strax þegar fyrsta barnið
fæddist. Þaðvarveikt, og móðir Pjeturs jagaðiststöðugt á
því, að það yrði að skíra barnið strax. En Pjetur treysti
sjer ekki til að skíra sjálfur. I nokkra daga var hann
órólegur, gekk fram og aftur og nagaði neglurnar og
horfði á barnið. Veikin fór vaxandi og barnið grjet
meir og meir. Pjetur varð þá að fara til prestsins, þó
honutn væri það allt annað en ljúft. Hann hitti prests-
konuna og hún vísaði honum inn í lestrarherbergi
46
prests. Þar voru bókaskápar frá gólfi til lofts við
hvern vegg, en prestur sat við lítið borð í miðju eins
og kónguló í vef sínum. Pjetur nam staðaf innanvið
dyrnar, sneri húfunni milli handanna og var þúng-
brýnn. Prestur sneri sjer við í stólnum. „Ert það þú,
Pjetur?" sagði hann undrandi. „Hvað er nú á ferð-
um?"
„Mig langaði til að biðja prestinn að skíra fyrir
rnig barn," sagði Pjetur og sneri húfunni.
„Já, jeg heyri svo sagt, að þú sjert giftur fyrir
eitthvað ári síðan," svaraði prestur," en þá þurftirðu
ekki prestsins nje kirkjunnar."
„Það lítur út fyrir að barnið lifi ekki leingi," hjelt
Pjetur áfram án þass að gefa því nokkurn gaum sem
prestur sagði.
,íÞegar hjónabandið er byrjað eins og hjá þjer,
hljóta ávextirnir að verða eftir því,„ sagði prestur.
„Ef þú ætlar að koma, þá ættirðu að koma strax,"
sagði Pjetur.
„En jeg veit ekki hvort jeg geri það, eða rjettara
sagt, hvort jeg get gert það," svaraði prestur.
„Hversvegna ekki? Hjerna eru fimm dalir."
„Jeg þakka, en jeg tek ekki við neinu. En heyrðu,
47
Pjetur, í hverri trú hugsarðu þjer að barnið verði
skírt?"
„Hverri trú?"
„Já, við verðum að skíra barnið í kristinni trú og
inn í kristinna manna fjelag; en hvernig er það hægt
þar sem bæði faðir þess og móðir eru þar fyrir
utan ?“
„Erum við máske ekki kristin ?" spurði Pjetur.
„Jeg gel ekki álitið að svo sje, þar sem þú hefur
sagt þig úr kristnum söfnuði og kona þín hefur ekki
beðist inntöku í hann. Og við prestar hcffum ekki
leyfi til að skíra þau börn sem við erum ekki vissir
um að verði alín upp í kristilegri trú."
Pjetur stóð kyr og horfði niður í gólfið. Drættirnir
í andlitinu voru líkastir því, sem hann stríddi við að
verjast gráti. Eftir stundarkom sagði hann: „Og þú
ætlar þá ekki að koma?"
„Jeg get það ekki, hvorki vegna samvisku minnar
nje lögum trúarfjelags míns," svaraði prestur. „Ef þú
vilt skíra barnið, þá verður þú að gera það á eigin
ábirgð, þótt jeg reyndar ekki sjái, hvað þú ætlar að
gera með að skíra það."
Pjetur stóð enn við stundarkom og sneri húfunni.