Bjarki - 30.10.1903, Blaðsíða 2

2
B J A R K I.
vindinn, en hjer á Skerjafirði vildi það ekki blessast,
en jeg var hjer ókunnugur, svo jeg vissi ekki hvað
átti við vindinn hjerna og fyrir það urðum við 28
mínútur þessa leiðina í staðinn fyrir 18 hina. En
þegar við komum að iandi var har.n farinn að kalda
þó dálítið á iandnorðan og þá skildi jeg, að það var
til þess að piltarnir hefðu byr suður yfir aítur líka,
svo það varð að öllu samanlögðu ekki svo vitlaust,
að fara þrisvar á skömmum tíma fram og aftur yfir
fjörðinn og hafa alltaf leiði. Og það komum við okk-
ur saman um, þegar við vorum að lenda við hús-
dyrnar heima, að þetta væri besta skemtiferðin, sem
við hefðum farið úr Reykjavík, sigla i þægilegum byr,
þeysa á góðum hestum .og fá svo alit hitt svona í
viðbót.
Á landi okkar eru tv.eir blettir, sem einhvernveginn
er svo skamt á milli í mínu höfði, að jeg get varla
hugsað svo um annan, að mjer detti hinn ekki í hug
um leið, og er það vafalaust af því, að injer finst
annar vera ljósasti bletturinn á landinu, en hinn sá
svartasti. Þessir blettir eru Þíngvöllur og Bessastaðir,
skoðaðir í sjónauka sögunnar.
Jeg þarf ekki að rekja þetta sundur eða bera blett-
ina saman. Það er nóg að nefna þá. En ófróðiegt
væri það ekki, að eiga sögu Bessastaða vel sagða
írá upphafi, því digur þáttur er það í skemdarsögu
landsins og eymdar og eyðileggíngarsögu þjóðarinn-
ar. Skemtilestur væri það ekki, en þar ættum við
best að geta glöggvað okkur á, hvernig sú byggíng
var rifin niður steinn fyrir stein, sem hugumstærstu
Íslendíngarnir og högustu hendurnar höfðu reist á
þíngvelli og verða átti æfinlegur sonaarfur okkar.
Þar mætti og sjá, hvernig allt það, sem frjálsmann-
legast og dreingilegast var í þjóðinni, og við söknum
sárast, var smádrepið, en hlúð að þrællyndi og var-
mennska, hvar sem þau urðu grafm upp, alla leið frá
því, er höggormurinn gamli í Noregi fær óþokkann
íslenska til að myrða Snorra Sturluson og tekur Bessa-
staði með öðru fjemætu, þegar hann er að færa líkið
úr skyrtunni til að ræna það.
Þar varð síðan aðalbæli allra hinnu íslensku rán-
dýra konúngsvaldsins norska og danska, þángað til
þeim þótti fara betur um sig hjer í Jíeykjavík. Og
þó stundum rofi til í þeim sorta, sem þar grúfði yfir,
þá eru það strjál stjörnuljós, sem geta ekki gert þá
nótt að degi.
Það er eins og þar sje síopinn' gígur, sem ýmist
þeytir sótsvörtum öskumekki yfir landið og drepur og
kyrkir allan gróður, eða kastar stórbjörgum sem rota
þúsundir í einu. í*að bítur að hugsa til þess, að
undir þessum bletti skyldi vera íslensk mold. En þó
heiftin öskri undir, þá er ekki laust við að maður
stígi dálítið hróðugur á þennan blett nú, yfir því að
þessi gígur er nú þagnaður og þegir vonandi til ei-
lífðar. Hjer er nú bóndaeign. Qrímur Thomsen
fjekk Bessastaði hjá stjórninni í jarðaskiftum 1867, en
Skúli Thóroddsen keypti af bánkanum fyrir hálft 14.
þúsund, að mig minnir, en nú hefur hann kostað
það til jarðar og húsa að þau munu vera honum nær
40 en 30 þúsundum og það myndi húsið einsamalt
1 vera virt væri það í Reykjavík. Auk húsanna og
garðanna nýju, er hann að láta sljetta túnið.
Þessi blettur brosir því nú við blómlegur, bjartur
og friðsamlegur, eins og leystur úr álögum og orðinn
íslendíngur aftur og ætlar alltaf að verða íslendíngur
og alltaf bjartur. Páll Stígsson í kórnum er ekki
annað en molaða höggormshöfuðið, mátulega fjörug
vofa til að halda mönnum vakandi í kirkjunni og
gálgaklettur hinumegin Lambhúsatjarnar eru góðirtil
að minna íslendínga á til hvers innlendar og útlendar
heingíngarólar eru hafðar.
Þorsteinn Erlíngsson.
Á ferð.
Eftir Guy de Maupassant.
—o —
Það var fullt í vagnherberginu alla leið frá
Cannes, og á samræðunum varð ekkert hlje,
því hver þekkti annan. Þegar farið var fram-
hjá Tarascon sagði einn; »Það er hjerna sem
morðin hafa verið framin.« Og svo var farið
að tala um morðin og morðíngjann, sem lög-
regluliðið aldrei gat náð í, en tvö síðastliðin
ár hatði hvað eftir annað myrt ferðamenn á
þessari leið. Hver um sig kom fram með sín-
ar tilgátur og lýsti sinni skoðun á málinu.
Kvenfólkið leit ’óttaslegið út í gluggana eins
og það byggist við að morðínginn mundi þá
og þegar reka höfuðið inn. Svo var farið að
segja sögur, hverja annari hræðilegri, um menn,
sem lokaðir höfðu verið inni í vagnherbergj-
um með vitfirríngum, eða orðið að sitja þar
einir tímunum saman hjá ískyggilegum föru-
nautum.
Hver um sig þóttist hafa lent í einhverju
þesskonar, en losað sig úr klípunni með frá-
bæru snarræði, annaðhvort skotið stigamönnunum
skelk í bríngu, eða þá náð yfirhönd yfir þeim
á einhvern hátt, Læknir einn, sem altaf
dvaldi vetrartímann í suðuriöndum, komst loks
að með sína sögu. Hann sagði:
Jeg fyrir mitt leyti hef aldrei haft tækifæri
til þess að reyna á kjark minn eða karlmensku.
En einn af sjúklíngum mínum, kona, sem nú
er dáin, hefur sagt mjer frá einhverri hinni
undarlegustu sögu sem jeg hef heyrt.
Konan var rússnesk, María Baranow greifa-
frú, hámenntuð kona og framúrskarandi falleg.
Þið þekkið hve fallegar rússnesku konurnar
geta verið, að minnsta kosti í augum okkar
Frakka.
Læknir hennar hafði í mörg ár sjeð, að
brjóstveiki var að búa um sig hjá henni og
þess vegna reyndi hann að fá hana til að ferð-
ast til Suðurfrakklands. En hún þverrieitaði
að fara burt úr St. Pjetursborg. Síðastliðið
haust sá læknirinn að við svo búið mátti ekki
leingur standa, sagði manni hennar, hvernig á-
statt væri, og hann ljet konu sína strax leggja
á stað tii Mentone. Hún leigði vagnherbergi
ein sjer, en þjónustufólk hcnnar annað. Það
lá ílla á benni. Hún settist við gluggann og
horfði á, hvernig akrarnir og sveitaþorpin liðu
hjá. Henni fannst hún vera ein og yfirgefin.
Hún átti eingin börn, fáa ættíngja, mann sem
hættur var að elska hana, og sendi hana nú
burt frá sjer á annan heimsenda, eins og hann
hefði sent veika vinnustúlku á sjúkrahúsið.
I hvert sinn sem vagninn nam staðar kom
Ivan, þjónn hennar, og spurði hvort hana vant-
aði nokkuð. Ivan var gamall þjónn, trúr
og dyggur, alltaf reiðubúinn til að gjöra það
sem hún óskaði.
Það fór að dimma af/ nótt, lestin þaut á-
fram með fullri ferð. Greifafrúin gat ekki sofn-
að. Henni datt þá í hug að stytta sjer stund-
ir með því að telja peníngana sem maður henn-
ar hafði feingið henni til ferðarinnar. Hún
opnaði ferðatöskuna og hellti gullpeníngunum
í hrúgu í kjöltu sína.
En allt f einu sló köldum gusti í andlit
henni. Hún varð hissa og leit upp Vagn-
hurðinni hafði verið ýtt til hliðar. Greifafrúin
varð hrædd, kastaði sjali yfir peníngahrúguna
í kjöltu sinni og beið svo þess sem verða vildi.
Eftir nokkrar sekúndur kom inn maður, veislu-
búinn; hann var móður, sár á annari hendi og
berhöfðaður. Hann lokaði hurðinni, settist nið-
ur, horfði fast á gréifafrúna og vafði vasaklút
um úlfliðinn, því blóðið lagaði úr sárinu.
Greifafrúin fann að hún var nær magnþrota
af hræðslu. Auðvitað hafði maðurinn sjeð
hana hella peníngunum í kjöltu sína og var
nú kominn til að stela þeim og myrða hana.
Hann bljes mæðinni og horfði stöðugt á greifa-
frúna. Stundum komu eins og krampadrættir
í andlitið. Henni fannst að hann mundi þá
°g þegar ráðast á hana.
En allt í einu sagði hann: »Verið þjer óhrædd,
frú!«
Hún svaraði eingu, gat ekki opnað varirn-
ar; hún heyrði hjartað berjast í barmi sínum
og fannst eins og þúng suða fyrir eyrunum.
Hann hjelt áfram: »Jeg er einginn glæpa-
maður, frú!«
Hún gat enn ekki áttað sig, en ósjálfrátt
dró hún hnjen suman, svo að gullið streymdi
niður á gólfið. Maðurinn varð hissa og laut
niður til þess að tína péníngana upp.
Þá reis frúin á fætur og kastaði öllu úr
kjöitu sinni niður á gólfið, hljóp síðan til dyr-
anna og ætlaði að kasta sjer út. Hann sá
hvað hún hafði í hyggju, stökk lika á fætur,
greip utan um hana, setti hana með valdi nið-
ur hjá sjer á bekkinn og hjelt um hendur
hennar. »Hlustið þjer á það sem jeg ætla
að segja, frú,« sagöi hann bistur; »jeg er eing-
inn glæpamaður, og jeg skal sýna yður það
með því að tína peníngana upp fyrir yður og
skila yður þeim ölium. En það er úti um
m'g> jeg er dauður, ef þjer hjálpið mjer ekki
til að komast út fyrir landamærin. Meira get
jeg ekki sagt yður. Að einum tíma ■ liðnum
komum við til síðustu rússnesku brautarstöðv-
arinnar; það er ekki nema tuttugu mínútna
ferð yfir landamærm. Ef þjer hjálpið mjer
ekki, þá er úti um líf mitt. Samt er jeg
hvorki morðíngi nje þjófur, frú, og hef ekkert
óærlegt verk unnið. Það sver jeg yður. jeg
má ekki segja meira.«
Hann lagðist á hnjen og fór að tína saman
gullpeníngana, teygði sig innundir bekkina til
þess að leita uppi þá sem þángað höfðu oltið.
Þegar hann hafði tínt þá alla upp í töskuna,
rjetti hann frúnni hana þegjandi og settist síð-
an niður í horninu leingst frá henni í vagn-
inum.
Hvorugt þeirra hreifði sig. Frúin var enn
hrædd, en náði sjer smátt og smátt. Hann
starði framundan sjer, fölur eins og nár. Það
var mjög fríður maður, nálægt 30 ára gamall,
og leit út fyrir að hafa feingið mjög gott upp-
eldi.
Það var nú orðið aldimmt og eympípan
sendi hvað eftir annað frá sjer skerandi hljóð
til þess að gera vart við förina. Stundum