Ísland - 13.08.1897, Blaðsíða 2

130
ISLAND.
^T=^=i5E-j^»=T=Jr=i^T=M^r=ÆjgEp]Sf;
1
ISLAND
Ritstjóri: Þorsteinn Gíslason.
Skrifstofa: Laug’ayeg 2.
Prentað í: Fjelagsprentsmiðjunni.
„ÍSLAND“ kemur út hvern laugarilag á þessum
ársfjórðungi (jáli—olitóber), 13 blöð alls. Áskrift
bindandi þrjá mánuði Hver ársfjórðungurborgist
fyrirfram um leið og blaðið er pantað og kostar
i Reykjavik 70 au., útum land 79 au., erlendislkr.
Póstafgreiðslumenn og brjefhii ðingamenn taka
móti áskriftum og borgun fyrir blaðið og kvitta
fyrir.

&=i=I=1=EEEEr
J
I
a=T=J=Et;
með er hvorki sýnt nje sannað, að síðasta
alþing hefði ekki getað notað önnur meðöl,
og þau heppilegri, til að viuna bug á fje-
laginu.
Pjárlögin eru nú samþykkt og afgreidd frá neðri
deild. Umræðnr um þau hafa staðið leingi og þó
yerið fast sóttar. Stundum hafa þrír fundir verið
haldnir á dag þar í deildinui og fundum eigi ver-
ið lokið fyr en eftir miðnætti. Það er bitlinga-
greinin, sem mönnum yerður skrafdrjúgast um eins
og oftar. Einn dag stóð fundur frá kl. 11 um
morguninn og fram undir miðaftan og urðu þing-
menn þá af miðdegisverði. Þá var þetta kveðið til
forseta:
Ráð ei skortir Halli hjá,
hann kann menn að beygja;
þingmennina sína sá
sveltir til að þegja.
Hjer skal nú skýra frá því helsta, sem frásagna
er vert úr fjáriagafrumvarpi neðri deildar:
Búnaðarskólunum fjórum er veittur 2,500 kr.
styrkur hverjum hvort árið.
Birni Ólafssyni augnalækni eru veittar 2,000 kr.
og Vilh. Bernhöft tannlækni 1,000 kr. hvorum um
sig með því skilyrði, að hann veiti stúdentum við
læknaskólann tiisögn, svo og til að halda ókeypis
klínik handa fátækum mönnum, að minnsta kosti
einu siuni á mánuði.
600 kr. eru veittar til ntanfarar handa hjeraðs-
læknum hvort árið og á landshöfðingi að veita
þann styrk eftir tillögum landlæknis.
Til að endurbyggja spítalann á Akureyri eru
veittar 5,000 kr. og til spítala á Seyðisfirði 1,200
krónur.
Til flutningabrauta fram Eyjafjörð 14,000 kr.,
til akfærs þjóðvegar milli Þjórsár og ytri Rangár
allt að 36,000, hvortveggja fyrra árið. Til sýslu-
vega í Strandasýslu 6,000, í Snæfellsn,- og Hnappa-
dalssýslu 3,000, í Austur-Skaftafellssýslu frá Hól-
um að Höfn 3,000, i ísafjarðarsýslu á Breiðdals-
heiði 2,000. Til brúargerðar á Hörgsá við Staðar-
hyl 10,000, á Bakkaá í Dalasýslu 2,500.
Til sjera Helga á Helgastöðum 500 kr. og sjera
Jess á Eyvindarhólum 300 kr. til að byggja upp
staðina.
Til að byggja kvcnnaskóla á Norðurlandi, með
því skilyrði þó, að sameinaðir verði skólarnir á
Ytri-Ey og í Eyjafirði, 10,000. Til hússtjórnar-
skólans í Rvík 2,000 f.á.
Til Bókmenntafjel. í Reykjavík 1,500, í Khöfn
500. Til forngripasafnsius 1,400.
Til húsbyggingar á Dingvöllum við Öxará, þö
með því skiiyrði, að einstakir menn leggi fram
jafnmikið, 2,500.
Til B. Gröndal fyrir að halda áfram myndasafn-
inu og menningarsögunni 600 og fyrir umsjón á
náttúrugripasafninu 200 hv. á. Til að vinna að
útg. á ísl. fornbrjefasafni 800. Til Þorv. Thor-
oddsen til að halda áfram jarðfr.Iýsingu íslands
1000. Til Brynjólfs Jónssonar til fornmenjarann-
sókna 300. Til Boga Melsteds til að gefa út sögu
íslands, 50 kr. fyrir örkina, 600 kr. Til sjera Matt-
híasar 6ÖO. Til Páls Ólafssonar 500. Til Jóns
Jónssonar cand. phil. til sagnaritunar 600. Til
Þórarins Þorlákssonar til að læra málverk 600.
Til Einars Jónssonar til að læra rayndasmíði 600.
Til Jóns Þorkelssonar rektors til vísindalegra starfa
300. Til Geirs Zoega til að semja ísl.-enska orða-
bók 500. Til Bjarna Sæmundssonar til fiskirann-
sókna 800. Til Helga Jónssonar til jurtifræðis-
rannsókna 1,000. Til sjera Bjarna Þorsteinssonar
til að safna og gef \ út ísl. þjóðsaungva 1,000. Til
Brynjólfs Þoriákssonar til að fullkomuast í hljóð-
færalist 600. TilSk.Skúlas.tilaðlæra myndasm.600.
Til eins manns til að neraa dýralækningar 600.
Til Björns Þorlákssonar á Álafossi til tóvinuuvjela-
kaupa 1,000.
Til Iðnaðarmannafjelagsins í Rvík til að styrkja
efnilega iðnaðarmenn til utanfara 500. Til útgorðar-
mannafjelagsins við Paxsflóa til að fá orlendan
skipasmið 500.
Til cand. Bj >rna Sæmundssonar og annars manns,
er landshöfðingi ákveður, til að fara á fiskisýning
í Bergen 500 kr. til hvors. Til Hólmgeirs Jens-
sonar til dýralækninga í Vesturamtinu 300. Til
cand. Magnúear Magnússonar frá Chambridge til
að veita ókeypis tilsögn i leikfimi í Rvík 1200 kr.
Til tveggja manna til að fara á landbúuaðarsýn-
ing í Bergen 500 kr. til hvors. Til Jóns Ólafs-
sonar 1,200.
Til frjettaþráðar milli íslands og útlanda er
samþykkt að landssjóður leggi árlega 3,500 kr. í
næstu 20 ár og verði fyrata ársborgunin greidd 1889.
Til flutningavagnsferða einu sinni eða tvisvar í
viku að sumrinu frá Reykjavik og auBtur að Þjórs-
árbrú og leingra eftir því sem brautarlagningunni
miðar áfram, eru veittar 1,000 kr. hvort árið.
í efri deild var jstjórnarnkrármálið tekið til 1.
umr. 3. þ.m. Eingar umræður nrðu, en 5 manna
nefnd kosin: Hallgr. biskup, Sig. StefánBSon, Kr.
Jónsson, Jðn Hjaltalín og Guttormur Vigfússon.
Form. er Kr. Jónsson, en skrifari og framsm. ejera
Sigurður.
Fjárlaganefnd var kosin í efií deild á miðvd.:
Sig. Jenason, Jón frá Sleðbrjót, Kr. Jónsson, Þorl.
Jónsson og Jón Jakobsson.
Eins og um er getið áður hjer í blaðinu sótti
Jón Ólafsson um styrk til að gefa út mánaðarrit
skemmtandi og fræðandi efnis, og átti þaðaðkoma
út í 80 örúum á ári og flytja þýðingar af merk-
ustu greinum, er fram kæmu í helstu tímaritum
erlendis. Fjárlaganefndin rjað til að samþykkja
þetta, en þó var það fellt í neðri deild, en aftur
samþykkt að veita honum 1200 kr. ársstyrk til að
rita um íslensk mál í útlend blöð og tímarit. Marg-
ir málsmetandi menn hjer í bænum höfðu gefið
meðmæli sín með því að styrkurinn veittist til út-
gáfu tímaritsins, þar á meðal allir ritstjórarnir og
yfir höfuð nær allir þeir, sem nokkuð hafa verið
við ritsmíðar riðnir. En undnrlegt er það, að sum-
ir af þeim, sem reru á móti þessari styrkveiting í
deildinni, eru einmitt þeir hinir sömu, sem hæst
hafa galað um það, hve nauðsynlegt það sje að
veita inn hingað í landið útlendum menntastraum-
um. Það liggur þó í augum uppi að þetta verður
á eingan hátt betur gert en með samskonar tíma-
riti og nú var talað um að stofna.
í efri deild er stjórnarskrármálið til 2. umr. í
dag. Sagt er, að flokkaskiftingin sje þar sú, að
allir muni vera þar með meiri hluta frumv. nema
þrír, Hjaltalín, Guttormur og Jón Jakobsson.
í neðri deild er sagt, að 10 sjeu með því að
samþykkja það þá, þegar það kemur aftur frá efri
deild, en 3 sjeu á móti frumv. beggja deildanna,
sjera Einar, Jón frá Múla og Ólafur Briem.
Prestliólamálið
dæint í landsyfirrjettinum.
Sjera Hal.d. Bjarnarson sýknaður.
Þetta mál, sem svo margt hefur verið
um skrafað síðau það fyrst var hafið fyrir
nokkrum árum síðan, var nú dæmt í lands-
yfirrjettinum 2. ágúst.
Frá undirrjettardóminum var áður skýrt
hjer í blaðinu og var prófastur, eins og
menn muna, þar dæmdur í 5 daga fang-
elsi við vatn og brauð fyrir gripdeild. En
nú er dómur sá veginn í yfirrjettinum og
Ijettur fundinn.
Og vegna þess, að búast má við að
mörgum þyki fróðlegt að líta yfir mál
þetta frá upphafi, eru hjer prentaðar dóms-
ástæður yfirdómsins orðrjett;
„Laugardaginn 23. júlí 1892 skipaði á-
kærði 2 verkamönnum sínum, Birni Guð-
mundssyni og Magnúsi Magnússyni að
byggja lítinn fjárhúskofa niður við sjó
á Presthólum, sýndi þeim kofastæðið
og fór síðan af heimili sínu í embættisferð.
Úr þeirri ferð kom hann eigi aftur fyrr
en næsta þriðjudag. Verkamennirnir byggðu
kofann og tóku til innviða í hann, án leyfis
eiganda, 7 spítur, sem Gtuðmundur öuð-
mundsson á Nýjabæ átti; hafði hann flutt
spítur þessar raeð öðrum trjávið utan af
Brekkurönd við kópasker, en söknm hvass-
viðris orðið að lenda með timbrið í svo
kallaðri Skonsu á Presthólafjöru og leggja
það þar upp á fjöruna án þess að nokkr-
um manni á Presthólum væri kunnugt um
það. Þessi timburflutningur átti sjer stað
23. júlí 1892, sama dag og byrjað var
að byggja áðurnefndan kofa og var timbr-
ið lagt upp á Presthóiafjöru kl. 9 um
kvöldið. Þegar verkamenn ákærða reistu
kofann, sem þeir hafa skýrt frá að hafi
verið næsta miðvikudag á eftir, atvikaðist
það þá, að þeir tóku 7 spítur af þessum
trjávið Guðmundar og notuðu þær til kufa-
reisingarinnar og fóru þeir í því efni að
nokkru leyti eftir tilvísun Skúla Metu-
salemssonar heimamanns ákærða, en allir
hugðu þeir, að spíturnar væru eign á-
kærða. Nokkrum dögum síðar og eftir að
kofinn var fullger, fjekk ákærði vitneskju
um, að óheimilar spítur hefðu verið tekn-
ar til kofabyggingarinnar og segist hann
þá hafa gert eigandanum boð um að hann
vildi bæta fyrir misgripin og borga spít-
urnar; það er enda komið fram í málinu,
að ákærði hafi þá viljað iáta rífa kofann
svo að eigandinn gæti feingið spítur sínar.
Það virðist þó ekkert hafa orðið úr þessu.
En af útnefningarskjali sýslumannsins í
Þingeyjarsýslu, dags. 24. apríl 1893 sjest
það, að ákærði hefur þá verið búinn að
biðja um menn útnefnda af dómaranum til
þess að virða spíturnar í viðurvist eigand-
ans Guðmundar Guðmundssonar og sýnir
þessi útnefningarbeiðni ákærða, sem kom
fram laungu áður en rjettarrannsóknin
byrjaði í máli þessu, að hann hafi viljað
greiða rjett og sanngjarnlegt verð fyrir
spíturnar. Þar sem nú eingin átylla er
fyrir því í málinu, að ákærða hafi verið
kunnugt um það, að verkamenn hans tóku
spítur Guðmundar til kofabyggingarinnar,
því síður að hann hafi gert fyrirskipan í
þá átt og þar sem prófin eigi heldur gefa
neitt tilefni tileíni til þess að álíta, að á-
kærði hafi viljað dyija eða leitast við að
dylja misfangann, eftir að honum varð
kunnugt um hann og þar sem ioksins
ekkert atvik í framkomu hans síðar er
svo vaxið, að með nokkru móti verði sagt,
að hann hafi eftir á kastað eign sinni á
spíturnar, — verður eigi álitið, að ákærði
hafi, að því er spítur þessar snertir, gert
sig sekan í nokkru því athæfi eða van-
rækslu, er saknæmt sje eftir hegningar-
lögunum. — Önnur sakargiftin gegn á-
kærða er sú, að hann hafi, eftir að yfir-
rjettardómurinn 27. apríl 1891 var upp
kveðinn, hirt landgögu og voiviðarreka á
fjörum jarðanna Valþjófsstaðar og Einars-
staðar i svo kaliaðri Magnavík, þrátt fyr-
ir það, þó smáreki þessi hafi verið frá-
dæmdur Presthólum, ábúðarjörð ákærða,
með áðurnefndum yfirrjettardómi. Ákærði
hefur kannast við það, að hann hafl hirt
dálítið af molvið á Magnavíkurreka, eftir
að yfirrjettardómurinn var upp kveðinn;
en hann tjáir, að sjer hafi verið ókunn-
ugt um innihald dómsins og að hann hafi
álitið og fyrir því áliti sínu hafi hann haft
orð málaflutningsmanns, að með tjeðum
dómi væri ekkert dæmt um eignarrjettinn
að rekanum, þar máiiðværi aðeinsskaða-
bótamál. Umræddan reka hafi formenn
hans í Presthólaprestakalli hirt og hafi
hann talið það rjett og heimilt fyrir sig,
að fara að dæmi þeirra, þar eð hann sje
sannfærður um, að Presthólakirkja eigi
rekann. Þó að áiíta mætti, að hinn til-
vitnaði dómur yfirrjettarins, sem að vísu
aðallega ræðir um skaðabótakröfu og skil-
yrðin fyrir henni, hafi kveðið svo á, að
landgögn og moiviðarreki í Magnavík heyr-
ir undir Einarsstaði (og Valþjófstaði) verð-
ur molviðartak hins ákærða í Magnavík,
eftir að dómurinn var upp kveðinn, sem
hann alls eigi fór dult með, eigi talinn
þjófnaður eða gripdeild eftir atvikum þeim,
sem að henni lúta og hjer hefur verið frá
skýrt, en að svo miklu leyti sem hún
kann að vera ólögleg sjálftaka, á rjettvís-
in ekki sókn á því. Ákærði verður því
eigi í máli þessu dæmdur fyrir áminnsta
moiviðartöku. — Þriðja sakargiftin gegn
ákærða er sú, að hann hafi veturiun 1891
—92 tekið og hagnýtt sjer 4 „skipbunka41
(skipsbönd) tilheyrandi Þórarni Benjamíus-
syniafviðum, sem honum (Þórarni) höfðu
skifst úr strönduðu skipi „Ida“ og enn
fremur veturinn 1892—93 stefnispart úr
sama skipi, sem ákærði og nefndur Þór-
arinn áttu í sameign. Skip þelta strand-
aði 1887; var það þá selt á uppboði og
þó að einn maður stæði fyrir uppboðs-
kaupum varð það síðar eign fleiri manna
í fjelagi; meðal þeirra voru hinn ákærði
og Þórarinn Benjamínsson; voru þeir á-
samt öðrum í sameign um x/a hluta skips-
viðanna. Skipskrokkurinn var svo rifinn
árin þar á eftir og fluttu fjelagsmenn, eig-
endurnir, viðinn smátt og smátt heim til
sín. Hefur nú Þórarinn Benjamínsson bor-
ið það á ákærða, að hann hafi heimildar-
laust' tekið og flutt heim til sín og hag-
nýtt sjer ofannefnda „skipsbunka" og stefn-
ispart. Það er nú og sannað í málinu og
viðurkennt af ákærða, að hann hafi látið
flytja heim til sín og hagnýtt sjer timbur
þetta. En skipsbunkana þykist hann hafa
átt og telur að þeir hafi komið í sinn
hluta við skiftinguna, og stefnispartinn
vildi hann áiíta sjer heimilt að taka, með
því honum þótti Þórarinn hirða meira en
honum bar af sameignarhluta þeirra af
skipsviðunum. Sjerstaklega hefur hann
tekið það fram, að Þórarinn hafi án leyfis
síns hirt kjalsvín, sem sjer (ákærða) hafi
skipst. Svo segir og ákærði, að við síð-
ari skifti á hluta þeirra í skipsviðunum
og vegna þess, að þeir hafi tekið inn í
fjelagið fjórða mann, er hann hefur nafn-
greint, hafi honum, ákærða, til fallið Ve
hiuti af því, sem Þórarni skiftist uppruna-
lega og hefur Þórarinn kannast við, að
ákærði hafi farið þessu fram, en hann þyk-
ist eigi hafa viljað samþykkja það og hafi
han vikið kröfu prófasts frá sjer; kjal-
svínið segir Þórarinn að ákærði hafi feing-
ið aftur frá sjer. Að þeir, ákærði og Þór-
arinn Benjamínsson hafi þótt vera í sam-
eign um V,, hluta strandskipsins „Ida“ á-
samt þriðja manni og að þá hafi verið
spurning um að taka fjórða manninn í
þetta sameignarfjeiag, má sjá af brjefi því
í rjettargjörðunum, sem þeir báðir hafa
undirskrifað 12. nóv. 1887. Skýrsiurnarí
málinu um skiftinguna á viðunum úr strand-
skipinu eru fremur óljósar og mjög á reiki
og margir eru vitnisburðirnir fremur hvarfl-
andi; um samskifti þeirra ákærða og Þór-
arins gefa vitnisburðirnir frernur litlar
upplýsingar fram yfir það, sem þeir
sjálfir hafa skýrt frá fyrir rjettinum. Það
er Ijóst, að ósamlyndi og ágreiningur hef-
ur komið upp út af skiftingunni á strand-
viðunum og hlutaðeigendur allir hafa reynt
að ná í svo mikið hver í sinn hlut, sem
honum ýtrast bar. Þannig hefur það og
verið með ákærða og Þórarinn; fjegirnd