Ísland - 08.01.1898, Blaðsíða 1
II. ár, 1. árslj.
Reykjavík, 8. janúar 1898.
1. tölublað.
Minnisspjald.
Landsha ilcinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2
sfðdegia. — Bankastjðri yið kl. II1/.—l'A. —
Annar gæslustjóri yið kl. 12—1.
Söfnunarsjódurinn opinn í barnaskólanum kl.
5—6 siðdegis 1. mánud. i kverjum mánuði.
Landsöókasafnið: Lestarsalur opinn daglega
frá ki. 12—2 síðd.; á mánud, mvkd. og ld.
til kl. 3 sd. — Útlán sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12
árdegis.
Bœjarsjórnar-iunðir 1. og 3 fmtd. i mán., kl.
5 siðdegis.
Fátœkranefndar-inniir 2. og 4. fmtd. i mán.,
kl. 5 siðd.
Náttúrugripasafniö (í Glasgow) opið hvern
sunnudag kl. 2—3 siðdegis.
Tímatal.
Janúar:
Laugard. 1, 8, 15, 22, 29
Sunnud. 2, 9, 16, 23, 30
Mánud. 3, 10, 17, 24, 31
Þriðjud. 4, 11, 18, 25
Miðvikud. 5, 12, 19, 25
Fimmtud. 6, 13, 20, 27
Föstud. 7, 14, 21, 28
Febrúar:
Þriðjud. 1, 8, 15, 22
Miðvikud. 2, 9, 16, 23
Fimmtud. 3, 10, 17, 24
Föstud. 4, 11, 18, 25
Laugard. 5, 12, 19, 26
Sunnud. 6, 13, 20, 27
Mánud. 7, 14, 21, 28
Mars:
Öriðjud. 1, 8, 15, 22, 29
Miðvikud. 2, 9, 16, 23, 30
Fimmtud. 3, 10, 17, 24, 31
Föstud. 4, 11, 18, 25
Laugard. 5, 12, 19, 26
Sunnud. 6, 13, 20, 27
Mánud. 7, 14, 21, 28
P6s t f er ðir
Vestanpðstur.
Frá Reykjavík: 4. jan., 30. jan., 23. febr.,
20. mars. 13. apríl.
Frá Hjarðarholti (suður): 10. jan., 6. febr,.
28. febr., 26. mars., 19. apríl.
í Reykjavík: 14. jan., 9. febr., 3. mars..
30. mars., 23. apríl.
Frá ísafirði: 3. jan., 29. jan. 22. febr.,
19. mars, 12. apríl.
Frá Hjarðarholti (vestur): 10 jan., 5 febr.,
28. febr., 26. mars. 19. apríl.
Á ísafirði: 14. jan., 9. febr., 3. mars,
30. mars, 23. apr.
Nbrðanpðstur.
Frá Reykjavík: 4.jan., 1. febr., 24. febr.
22. mars, 14. apríl.
Frá Stað (suður): 10, jan., 7. febr., 2.
mars, 28. mars, 20. apríl.
í Reykjavík: 14. jan., 11. febr., 6, mars,
1. apríl., 24. apríl,
Frá Akureyri: 2. jan., 30. jan. 23. febr.,
20. mars, 12. apr.
Frá Stað (norður): 10. jan., 6. febr., 1.
mars, 28. mars, 19. apr.
Á Akureyri: 16. jan., 12. febr. 7. marz,
3. apr. 25. apr.
Seyðisfjarðarpðstur.
Frá Akareyri: 17. jan., 13. febr., 8. mars,
4. apr., 26. apr.
Frá Grímstöðum (austur og norður): 22.
jan. 18. febr., 13. mars, 9. apr. 1. maí
Á Ákureyri: 26. jan. 22. febr., 17. mars!
13. apr., 4, maí.
Frá Seyðifirði 16. jan. 12. febr.‘ 7. mars,
3. apr., 25. apr.
Á Seyðisfirði: 26. jan., 22. febr., 17. mars,
13. apr-, 6. maí.
Áustanpðstur.
Frá Reykjavík: 3. jan., 29. jan., 21. febr.,
20. mars, 12. apr.
Frá Odda (austur og vestur) 7. jan., 3.
febr., 25. febr., 24. mars, 16. apr.
í Roykjavik: 9. jan., 6. febr., 28. febr.,
27. mars, 19. apríl.
Frá Kirkjubæjarklaustri: 2. jan., 29,
jan., 20. febr., 19, mars, 11, apr.
Á kirkjubæjarklaustri: 11. jan., 7. febr..
1. mars, 28. mars, 20. apr.
Eskífj arðarpðstur.
Frá Kirkjubæjarklaustri: 13. jan.. 9.
febr., 3. mars, 31, mars, 22, apr.
Frá Borgum (vestur): 19. jan., 15. febr.,
9. mars, 6. apr., 28. apr.
Á Kirkjubæjaukl.: 23. jan., 18. febr.,
13. mars. 10. apr. 2, maí.
Frá Eskifirði: 12. jan., 7. febr., 2. mars,
31, mars, 21. apr.
Frá Borgum (austur) 20. jan., 15. febr.
10. mars. 7. apr., 29. apr.
Á Eskifirði: 26. jan., 21. febr., 16. mars.
13. apr., 5, maí.
Áætlun er enn ekki komin nema yfir
fyrstu ferðirnar.
Bókmenntir.
„Poestion: Islaudische Dichter der
Neuzeit ia Charakteristikea uod
uebersetztea Probéa ihrer Dich-
tung. Mit einer Uebersicht des
Geisteslebens auf Island seit
der Reformation. Leipzig, Yer-
lag von Georg Heinrich Meyer.
1897“.
Þrjú blöðin hjer hafa þegar
minnst á þetta verk, svo að sum-
um mun þykja óþarfi að geta þess
frekar, en bæði er það, að svo
stórt og víðlesið blað, sem „ísland“
er, getur varla leitt hjá sjer að
minnast þess, og svo hefur oft
verið skorað á höfund þessarar
greinar að rita eitthvað um það,
enda væri það hneysa að ganga
fram hjá því, þar sem verkið tek-
ur öllu því fram, sem hingað til
hefur verið samið í þessa átt. Þó
að ritgerðir hiuna blaðanna hafi
verið góðar, þá hefur þeim samt
verið haldið í svo almennum anda,
að hvergi sjest neitt sjerstaklegt
um verkið; menn gætu jafnvel í-
myndað sjer, að greinarhöfundarn-
ir hefðu lítið sem ekkert kynnt
sjer það. Raunar er ekki unnt
að skýra svo nákvæmlega frá
einni bók, að menn fái alveg
glöggva hugmynd um hana, því
til þess þarf maður að lesa hana
sjálfa; en samt má segja álit um
hana bæði í almennum skilningi,
og svo taka eitthvað fram sjer-
stakiega, sem manni þykir þá
þurfa.
Það er ólíklegt, að margir hjer
á landi kaupi þetta verk (það
kostar allt að því 20 kr.), þar
sem menn kveinka sjer við að
gefa eina eða tvær krónur fyrir
bók, og helstef það er fræðibók;
siíkar bækur eru ekki keyftar
hjer, nema barnaskólakverin, sem
eru mjög lítils virði að gæðum,
eins og eðlilegt er, og mörg hver
ónýt. En hvað sem um það er,
þessi bók, sem Poestion hefur
samið, er jafn tilkomumikil að út-
líti og öllum ytra frágangi, sem
hún er nákvæm og frábær að inni-
haldi og meðferð efnisins. Hjer
skal fyrst og fremst minnst á for-
mála bókarinnar, en formála eiga
allir að lesa fyrst; því að þar
gerir höfundurinn grein fyrir öllu
verki sínu. Þar skýrir höfundur-
inn frá tilgangi bókarinnar og
hvernig húu sje undir komin;
hann tekur þar fram, hversu lítið
útlendingar — og jafnvel Þjóð-
verjar sjálfir — þekki til íslenskra
bókmennta, en þótt íslendingar
sjeu þeim skyldir að máli og upp-
runa; hversu rangt þeir hafi ver-
ið dæmdir (t.a.m. þegar Kryper
kom hingað fyrir nokkrum árum
og hjelt að hjer væri villiþjóð, svo
hann hafði ekkert til að borga
með nema glertölur og annað rusl,
og komst í vandræði). Poestion
segir það undarlegt, að bókmennt-
um vorum sje lítill sem einginn
gaumur gefinn, þar sem fram eru
dregnar ýmsar ómerkilegar þjóðir,
sem eiga ómerkilegar bókmenntir
og alveg áhrifalausar, margar
hverjar, sem varla nokkur Evrópu-
maður skilur (t.a.m. serbisku, og
jafnvel finnsku og nýgrísku). —
Þessar og margar aðrar hafa eing-
in áhrif haft á menntaðan aimenn-
ing nema kannske einstöku þýtt
kvæði (t. a. m. Kalevala). — Þá
minnist höfundurinn og á, að sum-
um kunni að þykja hann hrósa
okkur um of, og einkum einhverj-
um þeim, sem nú eru uppi; þetta
mun hann hafa feingið að heyra
einhversstaðar frá, og er ekki við
öðru að búast, þar sem öfund og
rígur ríkir eins mikið og hjer hef-
ur ætíð átt sjer stað; í einu biaði
var það og fundið til, að sjer Matt-
hías hefði orðið út undan og hon-
um hefði ekki verið hrósað nógu
mikið, og er líklegt, að þetta þyki
stórlýti á bókinni. En Poestion af-
sakar það í formálanum, með því
að aíar torvelt sje að þýða kvæði
Matthíasar, en segir að þau sjeu
unaðsleg og hrífandi, og vönduð
að forminu til. Hann tekur það
og fram, að hann muni hafa hrós-
að hinum yngri skáldsögum um
of, og mun það satt vera, þótt
þær sjeu hjer hafðar upp til skýj-
anna í blöðunum flestar; hann
hyggur þær muni kæfa niður eða
draga úr kvæðagerðinni og veikla
lýriskt fjör. Náttúrlega hrósar
hann „Grasaferðinni“ (eftir Jónas
Hallgrímsson), en hún er eigin-
lega lítið annað en óviðjafnanleg
náttúrulýsing, efnið er svo sem
ekkert, og svo tekur Poestion með
rjettn fram þá smekkleysu, að
láta sveitabörn vera heima í út-
lendum skáldskap og leggja út í
að búa sjálf til þýðingar af kvæð-
um Schillers og Oehlenschegers.—
Þá er einn kostur við bók Poe-
stions: hann kallar okkur oftast
hreint og beint á íslensku með
fornöfnum í stað þess að flestir
fylgja hinum evrópeiska ósið að
nefna menn ættarnöfnum, það er
nöfnum, sem þeir ekki heita og
aldrei feingu í skírninni (Ólsen,
Gröndal, Eymundsen! — Þannig
er og farið að í Salomonsens Kon-
versations-Lexikoni og öðrum slík-
um verkum; þeir menn, sem eru
frá eldri tímum, fá að heita sín-
um rjettu nöfnum, en hinir yngri
ekki: Árni Helgason Skálholts-
biskup fær að heita Árni, en Árni
Helgason í Görðum heitir „Helga-
son“!).
Sjálft verkið skiptist í tvo aðal
hluti; hinn fyrri lýsir öllu lífi og
ástandi hjer á landi, ekki einung-
is bóklegu og skáldlegu, heldur
einnig stjórnlegu, fjárhagslegu og
búnaðarlegu, allt í frá landnáma-
tíð og fram á vora daga, en ná-
kvæmast frá innleiðslu „siðbótar-
innar“ (sem kölluð er, þótt þetta
væri eingin „siðbót“, heldur guð-
fræðisleg meiningabreyting). Eing-
inn nema Þjóðverji mundi hafa
Ieyst þetta verk af hendi eins og
hjer er gert; þarf ekki annað en
líta á allan þenna fjölda af nöfn-
um, sem sjerhvert er sett á sinn
rjetta stað; þá fyrst gefur að líta
að eitthvað iiggur eftir íslendinga,
þótt fáir sjeu og flestir hafi átt
við örðuga kosti að búa. En í
þessum fyrri hluta kemur raunar
margt fyrir, sem ítarlegar er frá
sagt í síðara hlutanum, sem er
ætlaður skáldunum, fyrst Hall-
grími Pjeturssyni, Stefáni Ólafs-
syni, Eggert Ólafssyni og svo
framvegis. Þar eru þýðingar af
ýmsum kvæðum til þess að gefa
Þjóðverjum hugmynd um þessa
kvæðagerð, lang-flestar eftir Poe-
stion sjálfan, en hann er skáld-
mæltur og ágætur þýðari; sumar
þýðingarnar eru samt eftir aðra.
Að öllu samtöldu er þetta verk
þannig úr garði gert, að ekki mun
kostur á betra eða jafn góðu, og.
það mun standa sem óbrotgjarn
og stórkostlegur minnisvarði um
fjör og elju höfundarins um aldur
og æfi. B. G.
„Svívirðilegt guðlast“
— „Verði ljós!!“
í jauúarblaði mánaðarritsins
„Verði ljós!“ hefur hr. J. H. farið
allmörgum óhefluðum orðum um
stúdentafjelagið, stjórn þess og
meðlimi. Ásteytingarsteinninn er
gamankvæði eitt, sem sungið var
á skemmtisamkomu fjelagsins síð-
astliðið Þorláksmessukvöld. „All-
an skrattann vígja þeir“, varð
mjer að orði, er jeg sá greinar-
stúfinn. Ekki hafði mjer dottið
það í hug, að eins skýr maður og
sá hlýtur að vera, sem á hverjum
mánuði hrópar til fólksins „verði
ljós!“, og ætti því öðrum fremur
að hafa ljósan skilning á hlutun-
um, gæti látið verða svo þreifandi
myrkur í skynsemi sinni, að hann
hafi einga skímu til að sjá það, að
græskulaust gaman og svívirðilegt
guðlast sje tvennt ólíkt. En það
er nú svona, að ljósið getur stund-
um skinið svo skært, að sjálfur
„Ijósberinnu sjái ekki annað enn
ljósið sitt; annað allt er myrkur
fyrir honum, og ef hann þá hætt-
ir sjer út í að dæma um aðra
hluti, en ljósið, dæmir hann eins
og blindur maður um lit. Þessi
skyssa hefur nú einum útgefanda
„Ljóssins“ orðið á. Augu hans
eru haldin. Hann hefur einblínt
of mikið í eina átt og sjer því
ekkert í aðra, en vill þó einnig
vísa þar til vegar. Hann getur
ekki gjört mun á gamni og al-
vöru.
Mjer getur ekki skilizt betur,
en að hver óblindaður maður sjái
það, að hið umrædda kvæði er að
oius græskulaust gamankvæði og
ekki „svívirðilegt guðlast", enda
hafa flestir, og allir, sem jeg hefi
heyrt um það tala, látið sömu
skoðun í ljósi og eru flestir þeirra
bæði að mínum og annara dómi
góðir menn og guði þekkir. Eing-
an hneyxlaði kvæðið á samkom-
unni og fyrir hana var það ort.
Hvort það hefur hneyxlað útífrá
fleiri en hr. J. H., skal jeg ekki
um segja, en jeg skal að eins
geta þess, að það var eklá ort
fyrir þá, sem ekki geta eða vilja
skilja það rjett. Hneyxli það menn
út í frá, þá má hr. J. H. sjálfum
sjer um kenna. Þá er það þessi
heiðraði útgef. „Verði ljós!“-ins,
sem hneykslunum veldur, og hafi
hann einga þökk fyrir það.
Það þýðir annars lítið fyrir
tvo að deila, þegar sitt lítst hvor-
um; einum getur þótt það guð-
last, sem öðrum þykir saklaust —
svo er að minnsta kosti raunin á
orðin um þetta kvæði. — En þó
munu allir sammála um það, að
það er mesti munur, í hvaða til-
g&ngi eitthvað er sagt, við hverja
það er sagt, og undir hvaða kring-
umstæðum það er sagt. Fáum