Ísland - 08.01.1898, Side 2
2
ISLAND.
„ÍSLAJSTD*1
kemur út á hverjum laugardegi.
Áskrift bindandi 6 máuuði, í Kvík 3 mán.
Kostar fyrirfram borgað til útg, eða pðst-
stjórnarinnar 3 kr. 20 au., annars 4 kr.
í Rvík 3 kr., erlendis 4 kr. 50 au.
Ritstjðri:
Þorsteinn Gíslason
Laugaveg 2.
Reikningshaldari og afgreiðslumaður:
Hannes Ó. Magnússon
Austurfltræti €3.
Prentað i Pjelagsprentsmiðjunni.
mun koma það til hugar, að höf
hafl ort gleðikvæði þetta í því
skyni að „særa og meiða helg-
ustu og næmustu tilfluningar“ á-
heyrendanna. Það væri jafn ó-
viturlegt af höf., sem það er ill-
girnislegt að drótta því að honutn.
Skyldi það hafa verið ætlun hinna
góðu og gömlu sálmaskálda,
sem í ljóðum sínum lýstu átveizl-
unum og kræsingunum í himna-
ríki á líkan hátt og drykkjuveizl-
unum er lýst í umræddu kvæði,
að „draga niður í sorpið það, sem
helgast og dýrmætast er öllum
siðferðislega óspilltum mönnum“.
— Það verður að skoðast heppni
þeirra, að vera komnir undir
græna torfu áður en „Verði ljós!“
varð til. — Jeg fyrir mitt leyti
vil hvorki álasa gömlu mönnun-
um, sem lýstu byrjun veizlunnar
nje unga skáldinu okkar, sem
saung um framhaldið og veizlu-
lokin. — Það er líka mesti munur,
hvort slíkt kvæði kemur fram í
gleðísamkvæði, þar sem allri al-
vöru er svo að segja stungið und-
ir stólinn, eða það birtist þar, sem
alvaran ræður og ríkir, ogekkert
er sagt eða skráð nema alvarlegt.
Ef þetta blessað kvæði hefði birzt
á 1. síðunni í „Verði ljós“! gat
það valdið hneyksli.
Jeg skal loks taka það skýrt
fram fyrir hönd mína og með-
stjórnarmanna minna, að vjer
vildum alls ekki hafna kvæðinu, af
því að oss virtist eingin ástæða til
að það hneyxlaði nokkurn, og sú
varð reyndin á. En því vil jeg
skjóta til allra „góðra og vand-
aðra manna“ að skirrast ekki fje-
lag vort, þótt „Verði Ijós!“ kasti
skugga sínum á það.
Magnús Einarsson,
p.t. form. Stúdentafjelagsins.
Est! — fuit! — erit!
..........Tbose never loved
who dream that they loved once!
E. B. Browning.
í litla steinhúsinu í grasbrekk-
unni út við haflð, - þar sem
stiandbúarnir spretta á ströndinni
og hrúðurkarlarni festast, þorna
upp og deyja á fjörugrjótinu, —
þar sem hafgúan syngur kvöld-
Ijóðin sín á víkinni á vorin, —
þar var það, að hún bjó.
Þar sat hún oft ein á vorin og
drakk sólunni til í daggdropum
strandbúanna á morgnana.
Þar sá hún fyrst hafgúuna niðri
í sænum, þegar hún sat og horfði
niður í djúpið. Hún var svo
barnslega fögur, hafgúan hennar,
svo sakleysisleg og góð.
Hún talaði þar við hana, og
hafgúin bærði fallegu varirnar og
ljósu lokkarnir hennar skulfu í
bárunum.
Hún heyrði hana aldrei segja
neitt, en hún skildi hana svo vel.
Þær voru bestu vinkonur.
Og þegar hún gekk frá -sænum,
— var hafgúan óðara horfin ...
Þarna lærði hún að elska hafið,
himininn, sólina, vorið.
Þarna Iærði hún að elska.
Sál hennar gaf eingu rúm nema
því góða, fagra, saklausa.
Árin liðu.
Líflð ljek hana illa, — eins og
það leikur alla — eða, öllu held-
ur, reyndi það, en sál hennar var
söm. —
„Þau tíðkast nú hin breiðu
spjótin“ i heiminum, — þeim var
beint að henni, en þau unnu sál
hennar eingan geig.
Hún var hrein eins og döggin
í strandbúanum, — íögur einsog
hafgúan hennar góða.
En þó veittu fáir henni eftir-
tekt; — þess var heldur ekki von:
hún var heldur ekki af sama
sauðahúsi og fjöldinn.
— Fjöldinn er svo næreýnn, —
hann setur reyndar oft upp gler-
augu, en þau eru ekki ætíð sem
best valin, og þá er hætt við að
honum missýnist.
Menn eru yflr höfuð afar-hirðu-
lausir um sjón sína . . .
Hugur hennar var hafinn yflr
alla rangníðni og baktal heimsins,
— hún þekkti sakleysi sitt — og
það var henni nóg.
Jeg sagði áðan, að lífið hefði
Ieikið hann illa.
Að þvi leyti ljek það hana illa,
að það gat smámurkað lífið úr
fegurstu og bestu vonum henn-
ar.
En öllum vonunum vann það
ekki á; — menn segjast stundum
vera vonlausir, en jeg trúi því
ekki. Meðan mennirnir lifa, bera
þeir allt af einhverjar vonir í
brjósti sjer.
— Það eru þær fegurstu og
bestu, sem er svo hætt við dauða,
— lífsskilyrði þeirra eru oft svo
veik. — — — — — —
Hún elskaði mig.
En elskaði jeg hana?
Þessi spurning var óþörf, —
hver, sem þekkti hana, hver sem
vissi hver hún var, — sá hlaut
að elska hana, svo framarlega
sem ástneisti var til í brjósti hans.
Og jeg tel mig meiri mann fyr-
ír að hafa átt ást hennar, en þótt
jeg hefði verið Napoleon mikli
eða Bismarck.
Einlæg ást og öruggt traust
óspillts hugarfars er betra en gull
og frægð.
Sá sem það hefur öðlast, hefur
verið sæmdur bestu heiðursmerkj-
um, sem til eru.------------------
«
Á gangstígnum við sjóinn, und-
ir brekkunni, þar sem blómin
greru, — þar var það, að við
stóðum tvö ein í logninu á vorin, —
þar hjeldumst við í hendur og reik-
uðum ein fram og aftur, — þar
gól hafið hamingju okkar helspá.
Við heyrðum það og — brost-
um!
Þar grjet himininn yfir ást okk-
ar.
Yið sáum það og— brostum!
Einginn þurfti að segja okkur
örlög okkar, við vissum þau vel.
Við vissum að ríki astar okkar
var ekki af þessum heimi.
Það var okkur nóg, — það
varð að vera svo.
Var þá eingin beiskja í brosinu?
Er nokkrum unnt að hafa al-
gerðan hugarfrið og andans jafn-
vægi, sem sjer hamingju sína í
dauðans hættu?
Spyrjið hvers þið viljið, en —
við brostum.
Sönn ást gerir sálirnar sælar,
hvernig sem á stendur.------------
Það var kvöld.
Við geingum saman fyrsta sinn
hlið við hlið.
Skýbólstrar gufuhvolfsins grúfðu
þungbúnir yfir okkur, en í rofun-
um tindruðu stjörnur.
Hár hvellur kvað við skammt
frá okkur niður við sjóinn.
Skot! — Menn voru á selaveið-
um út við víkurskerin. —
Hún rak upp hljóð, hálfhátt.
Og í fáti greip hún hægri hönd
mína.
Jeg tók fast um hendina, dró
hana að brjósti mjer, — og svo
geingum við fast saman — út
með hafi.
Jeg gleymi þeim aldrei, augun-
um hennar, þegar hún leit til mín
óttaslegin af hvellinum, — jeg
gleymi aldrei raddblænum hennar
þegar hún bað Guð að hjálpa sjer
um leið og hún greip hönd mína.
í þau augu hefði jeg fús horft,
á þá rödd hefði jeg glaður hlust
að — til dauðans!-----------------
Enn í dag lifa endurminning-
arnar og leika sjer glaðbjartar
fyrir augum mínum — endurminn-
ingarnar frá vori ástar minnar.
Sál mín sjer hana enn breiða op-
inn ástarfaðminn móti elskhuga
sínum.
Hún sjer hvert bros, hvert ljós-
blik í augunum hennar, — hún
er hljóðgeymirinn, sem geymir
hvert ástarorð okkar.
Og hún man það, að hún rann
saman við sál hennar, en hvern-
ig? — Það man hún ekki.
Sálir okkar urðu ósjálfrátt eínn
andi, sem skalf á vörum okkar
þegar þær mættust, sem titraði
ástþrunginn við hvert orð, sem
við töluðum, Ieið sem ljúfur blær
gegn um okkur, þegar við fjell-
um hvort í annars faðm í nátt-
kyrðinni á vorin.................
Nú er leiðum skift, — vegi okk-
ar hefur skilið.
En sálir okkar hafa ekki skil-
ið.
Svo varð það að fara.
Við höfðum áður bæði gefið
öðrum okkur sjálf, — gefið allt
nema — ást okkar.
Hana hefðum við ekki getað
gefið áður, þó við hefðum viljað.
Við þekktum hana fyrst þegar
við höfðum þekkt hvort annað.
Áðar hjeldum við að vísu, að
við hefðum gefið hana líka, en í
því hafði okkur skjátlast.
Og það sem kallað er siðferðis-
leg skylda, vildum við ekki sjálf.
Við þurftum þess heldur ekki,—
ást okkar var söm fyrir það.
Hún hefur lifað, lifir og mun
lifa.
Hjernærhún aðvísu ekki rjetti
sinum, en hún nær honum síðar,
þegar sál okkar — sameinuð í
lífinu, sundurgreind í dauðanum —
finnur sjálfa sig aftur í ríki rjett-
lætisins og sannleikans.
Guðm. Gudmundsson.
Svar til ritstjóra
„Fjallkonuimar'4.
„Við lesborðið" í 49. tbl. „Fjall-
konunnar“ segir ritstjóri hennar
viðvíkjandí „Búnaðarbálk" í „ís-
Iandi“ meðal annars: „En hvað
er torfjörð og hvernig er hún
saman sett. Skyldi ekki búspek-
ingurinn hafa villst á torfi = mó
og grastorfi=grassverði?“ o. s. frv.
Það er auðskilið á þessu, að
ritstj. veit ekki hvað torfjörð er.
Hann heldur að það hljóti að
vera mór, af því að mór heitir
á dönsku Torv. í jarðfræðisleg-
um skilningi kallast matjörðin
(þ. e. efsta lag jarðvegsins, oftast
4—10 þuml. á þykkt) torfjörð,
innihaldi hún minnst 40°/0 af
torfefnum, þ. e. ófúnum eða lítið
fúnum jurtaleyfum. í mýrum er
torfjörðin víða mikið til hrein.
Saman við moldina í túnunum er
ætíð meira eða minna af torfefn-
um og í illa ræktuðum, raklend-
um túnum eru þau oft allt að því
40°/0- Mór eða mótorf er aldrei
í matjörðinni, hann er vanalega
1—2 fet niðri í jörðu, og þá er
hin rjetta torfjörð fyrir ofan hann
og breytist smámsaman í mó, eft-
ir því sem jarðvegurinn dýfkar
Grasvörður er heldur ekki hin
rjetta torfjörð, því hann er ekkert
annað en ofur þunnt lag, ekki
fullur þuml. á þykkt af samvöxn-
um jurtarótum og taugum með
fullu iífi. En sje þessi grasrót
eða svörður látin fúna, þá verður
hann besti áburður og fylgfr Því
torfjörðinni hvort heldur sem hún
er plægð upp eða skorin til á-
burðar.
Eitstjórinn segir að allt önnur
efni sjeu í íslenskri jörð en sænskri
og norskri.—Þetta eru ný vísindi,
sem einginn veit nema ritstjóri
„Fjallk.". Um það gæti hann
víst skrifað án þess það yrði tal-
ið hrat úr útlendum ritum, eins
og hann kallar Búnaðarbálk minn,
og það væri sannarlega skrifað
af eigin, en ekki annara „reynslu
og þekkingu“. Það er öllum
menntuðum mönnum Ijóst, að jurt-
irnar nærast af öllum hinum sömu
efnum, hvar á hnettinum sem þær
vaxa, en auðvitað^í mismunandi
hlutföllum, og það ásamt öðru
fleiru gjörir jurtirnar svo ólíkar
hverja annari bæði að stærð, efna-
samsetningu, hollnustu o. s. frv.
Nú er torfjörðin mynduð af jurt-
um og inniheldur því þau efni
sem eru í jurtunum, að minnsta
kosti helstu efnin, sem talað er
um að mætti ná úr torfjörð til
áburðar. En þegar jeg minnist
þess, að búpeningur vor fær vöxt
sinn og viðgang af þeim jurtum,
sem í torfjörð þrífast og torfjörð-
in um margar aldir er mynduð
af, og ennfremur að dýrasaur-
indin eru einungis leyfar þær úr
fóðrinu, sem ekki geta geingið út
í blóðið, þá þarf jeg einga efna-
fræðislega þekkingu á torfjörðinni
til þess að mjer sje það vel ljóst,
að hún hefur í sjer gnægð af á-
burði eða jurtanærandi efnum í
þeim samböndum, sem jurtirnar
hafa ekki not af fyr en hún leys-
ist upp.
Hvort það hafi praktiska þýð-
ingu að búa tíl áburð úr torfjörð
hjer á landi, skal jeg ekki deila
um við ritstj. „Fjallk.“. — Máske
tíminn leiði það í ljós.
Jeg neita því algjört, sem ritstj.
gefur í skyn, að Búnaðarbálkur
minn sje þýddur. En jeg studd-
ist við útlend rit þegar jeg samdi
suma kafla hans, og þykir eing-
in mínnkun að játa það. Það er
ekki þýtt sem maður les og sam-
þýðir þekkingu sinni, og ritar
svo um frá sínu eigin brjósti.
0g flestar bækur eru þannig til
orðnar, að höfundarnir hafa feing-
ið fróðleik sinn af lestri fyr eða
síðar. Og mætti einginn óátalinn
skrifa um annað en það, sem hann
veit rjett vera af sjálfum sjer
eða í gegnum sjálfs síns reynslu,
án þess að hafa lesið um
það, væri lítið um bækur og fróð-
leik. Og jafnvel „Fjallk.“ mundi
þá þykja þunn í dálkinn.
8.
Frá fjallatindum
til fiskimiða.
Gamla árið or nú flogið út í geym-
inn og kemur aldrei aftur. Nú er að
líta á, úvað það hefur aðhafst hjer á voru
Iandi milli fjallatinda og fiskimiða.
&að byrjaði vel í fyrra, frost voru lít-
il og gðð tíð allan veturinn, en um vor-
ið gerði hart hret og kom illa á. Varð
þá heyleysi almennt víðast um land svo
að fjenaður fjell töluvert. Jörð greri
fleint og varð heyskapur víða í sumar
sem leíð með rýrara mðti. Menn hefðu
því víða illa þolað harðan vetur, enda
hefur síðari hluti ársins, það sem af er
þessum vetri, verið góð tið, nokkuð vot-
viðrasamt, eu snjðar eingir að mun nje
frost.
Sjávarafli hefur verið litill á opin skip,
en miklu betri á þilskip ; þeim hefur og
fjölgað eigi lítið á þeseu ári.
Vegna fjársölubanns Einglendinga var
ekki flutt þangað lifandi fje, einaoggert
hefur verið nú um mörg ár undanfar-
andi. Aftur var liíandi fje flutt til
Frakklands og Belgíu, en salan heppn-
aðist ekki vel.