Ísland - 15.01.1898, Blaðsíða 1

II. ár, 1. ársfj.
Reykjavík, 16. janúar 1898.
2. tðluMaD.
Póstafgreiðslumenn og brjef-
liirðingamenn eru skyldir að
taka á móti pðntun að „ís-
Iandi“ og útvega blaðið frá
póststofunni í Keykjavík svo
fljótt, sem póstgauBgur leyfa.
Þeir sem verða fyrir vanskil-
um á blaðinu frá póstmönnum
eru beðnir að tilkynna það út-
gefanda sem fyrst.
Minnisspjald.
Landsba'ikinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2
siðdegis. — Bankastjðri við kl. llVa—IVs-
Annar gæslustjðri við kl. 12—1.
Söfnunarsjööurinn opinn í barnaskólanum kl.
5—6 slðdegis 1. mánud. í hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lestarsalur opinn daglega
írá kl. 12—2 síðd.; á mánud, mvkd. og ld.
til kl. 3 sd. — Útlán sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12
árdegis.
Bæjarsjórnar-imxöix 1. og 3 fmtd. i mán., kl.
5 slðdegis.
Fátœkranefndar-fundir 2. og 4. fmtd. i mán.,
kl. 5 slðd.
Náttúrugripasafnið (1 Gtlasgow) opiö hvern
sunnudag kl. 2—3 siðdegis.
Blöðin.
Það hefur töluverð breyting
orðið hjer á blöðunum í Reykja-
vik nú við áraskiftin. „ísafold“
og „Þjóðólfur“ stækka sig og
„Fjallkonan er að dubba upp á
sig líka.
Sum blöðin eru sífellt að flytja
kvartanir úr ýmsum áttum um
það, hve„blöðin sjeu orðin mörg“
og er það undarlegur og óskiljau-
legur heimsku-sónn. Mundi það
geta verið almenningi til skaða,
að einstakir menn kasti út pen-
ingum til að gefa út ný blöð. Og
er það ekki miklu fremur æski-
legt fyrir þá, sem kaupa, aðhafa
úr sem mestu að velja? Blaða-
fjöldinn er eingum til skaða nema
blaðamönnunum sjálfum og getur
eingum öðrum verið til ásteyting-
ar.
Af innbyrðis keppni milli blað-
anna leiðir það, að þau verða
vandaðri og stærri en áður. Og
jafnframt og blöðin stækka og
hafa meira að bjöða, hlýtur les-
endnm þeirra að fjölga og kaup-
endum yflrleitt. Og að sama
skapi vex þá þýðing blaðanna og
áhrif þeirra.
Annað skilyrðið fyrir framför-
um blaðanna en vaxandi blaðalest-
ur og kaupendafjöldi eru auglýs-
ingarnar. Eftir því sem sam-
gaungur batna og viðskiftalífið
fjörgast fara þær í vöxt. Erlend-
is eru blöðin svo ódýr, að kaup-
endur borga vart pappírinu; hitt
borga auglýsendurnir. Það er
verslunarstjettin erlendis, sem
heldur uppi hinum stóru blöðum
og svo gott sem gefur þau kaup-
endum. Hjer ern kaupendurnir
að kveina og kvarta yfir því, hve
blöðin sjeu farin að flytja mikið
af auglýsingum, gáandi ekki að
því, að auglýsingarnar eru ekki
einasta sendar þeim ókeypis, held-
ur taka auglýsendurnir eigi lítinn
þátt í að borga það lesmál, sem
blöðin flytja.
„Fjallkonan“ flytur þá kenning,
að blaðafjöldinn standi bókagerð
og bókakaupum fyrir þrifum. Á
hverju skyldi það vera byggt?
Reynslan mun þó sýna, að hvort-
tveggja, bóka- og blaðakaup, hafa
vaxið eamhliða bæði hjer á landi
og annnarsstaðar.
Iíverjir fundu
fyrst Ameríku?
Kínverjar.
Svo sem kunnugt er hafði Kristó-
fer Kolumbus einga hugmynd um,
að hann hefði uppgötvað nýja
heimsálfu, en dó í þeirri trú, að
hið ókunna land, sem hann hafði
fundið vestan við hafið væri Ind-
land. Nú eru sannanir feingnar
fyrir því, að Kínverjar hafi þekkt
meginland Ameríku laungu áður
en nokkur maður frá Norðurálf-
unni stje þangað fæti. Frá þessu
er sagt í annálum Kínverja.
Kínverjar eiga stóra annála, |
sem nefndir eru „Hinir 22 sagna-
ritarar“, þar er getið um Amer-
íku og er sá kafli ritaður á 7. öld
eftir Krists fæðingu. Bæði ensk-
ir og fiíinskir vísindamenn hafa
rannsakað þessa annála og er
kafli sá, sem hjer fer á eftir, ný-
lega fundinn þar og þýddur:
„Meðan konungaættiu Tsi sat
að völdum, á 1. ári þess tímabils,
sem kallað er (í Kínverjasögu) „hin
eilífa uppspretta“ (þ.e. 499 árum e.
Kr. f.) kom Buddamunkur einn
heim aftur til Kína frá landinu
Fúsang og sagði svo frá:
„Fúsang er 30,000 kínverskar
mílur austur frá hinu stóra Han-
landi, sem liggur austan við Kína.
Þar vex mjög mikið af fúsang-
trjám og hefur landið feingið nafn
af því. Á meðan það trje er ungt
likist það bambus. Ávextirnir af
þessu trje eru hafðir til matar og
líkjast rauðum perum. Úr berk-
inum eru spunnir þræðir og ofn-
ir úr dúkar til fatnaðar. Hús eru
þar byggð úr stórum trjebjálkum;
virki og víggirðingar eru ekki til
í landinu. Bókagerð er þarþekkt
og er unninn pappír úr berkinum
af Fúsangtrjenu. Yopn eru þar
ekki til og vígaferli ókunn. Þar
eru tvö fangelsi, annað nyrzt í
landi, en hitt syðst; hinir verri
glæpamenn eru geymdir í syðra
fangelsinu, en hirir betri í hinu
nyrðra. Karlar og konur, sem
dæmd hafa verið í æfilangt fang-
elsi, hafa leyfi til að giftast þar
og eru börn þeirra svo sett í þræl-
dóm. Sá, sem glæp hefur drýgt,
er dæmdur á almennum fundi,
sem haldinn er í helli. Síðan er
honum haldin veisla og hann
kvaddur, svo sem hann sje burt
að fara úr heimi hinna lifandi
manna, og er ösku stráð á höfuð
honum. Fyiir vonda glæpi nær
hegningin eiunig til barna og
barnabarna og fyrir verstu glæpi
allt niður í sjöunda lið.
Konung sinn kalla þeir Ichi.
Þegar hann geingur út eru trumb-
ur barðar fyrir honum og horn
þeytt. Á meðan hann er ungur
ber hann blá klæði, síðan rauð,
þá gul, þá hvít og loks svört.
Nautin í Fúsanglandi eru svo
stórhyrnd, að hornin af þeim eru
notuð fyrir hyrslur. Hestum, naut-
um og hjörtum er þar beitt fyrir
vagna. Hirtirnir eru þar tamdir
líkt og nautin í Kína og úr
hjartarmjólk er gert smjer. Ávext-
irnir af fúsangtrjenu halda sjer
árið í gegn um. Þar er og mik-
ið af eplum og sef, sem gerðar
eru úr dýnur. Þar er kopar en
járn ekkert. Um gull eða silfur
skeytir þar einginn, því peningar
eru ekki gerðir úr því.
Til hjónabandanna er þar stofn-
að á þennan hátt: Vilji maður
eignast stúlku, þá byggir hann
sjer kofa fram undan dyrunum á
því húsi, sem hún býr í og hreins-
ar hann sjálfur og prýðir hvern
morgun. Þegar þessu hefur fram
farið eitt ár án þess að stúlkan
komi til hans, þá rífur hann kof-
ann og flytur sig. En vilji stúlk-
an giftast honum, þá er brullaup
strax haldíð og eru brúðkaupssið-
ir líkir og í Kína. Þegar börn
missa forsldra sína fasta þau í
sjö daga, og öll skyldmenni fasta
þegar ættingi þeirra deyr, en því
skemur, sem hann er fjarskyldari.
Þeir sem fasta sitja frammi fyrir
mynd hins æðsta anda og horfa
á hana daprir í bragði meðan á
föstunni stendur. Áður fyrri var
kenning Búdda óþekkt í Fúsang,
en á ríkisstjórnarárum konungs-
ættarinnar Lung, á öðru ári þess
tímabils, sem kallað er (i sögu
Kínv.) „hið mikla ljós“ (þ.e. 458
e.Kr.f,) komu þangað fimm Budda-
munkar, sem fóru um til að kenna
hina sönnu trú. Þeir kenndu þar
Buddatrú, mynduðu söfnuði og
bættu siði manna“.
Svo segir munkurinn Hwui
Schan.
En til þess að komast eftir,
hvar landið Fúsang sje, verðum
við að leíta fyrir okkur annars-
staðar í fornritum Kínverja. Til
er og önnur frásögn, sem er ná-
kvæmari en frásögn H. S., að því
leyti, að þar er nánar ákveðin
Iega landsins. Þar segir:
„Frá landi “hinna máluðu
manna“ (en svo auðkenndu Kín-
verjar eyjarskeggja á Aleuteyjun-
um, er liggja milli norðaustur-
hluta Asíu og norðvesturhluta
Ameríku) koma menn til „lands-
insmikla“ og eru 5000 kínversk-
ar mílur á milli“.
5000 kínverskar mílur eru sama
sem 1600 mílur enskar; eftir
þessu ætti „landið mikla“ að vera
Alaska, tanginn mikli norðast og
vestast á Ameríku. Á máli hinna
innfæddu þýðir alaska einmitt:
„stóra landið“ eða „landið mikla“.
Hjer er því feingin sönnun fyrir
þvi, að Kínverjar hafa þekkt
norðurhluta Ameríku laungu áður
en nokkur Európumaður stje þar
fæti á land.
En hvar er nú landið Fúsang?
Hwui Schan segir á öðrum stað í
ferðasögu sinni, að Fúsang liggi
2000 kínverskar mílur frá „land-
inu mikla“ (Alaska), en í su lur,
ekki í norðaustur, frá Kina. Eft-
ir því eru öll líkindi til, að Fús-
ang sje Mexiko, og er^þá næst að
athuga, að hve miklu leyti lýsing
H. S. getur átt þar heima.
Hann segir að landið sje nefnt
eftir trje einu, er þar vaxi mjög,
en á máli hinna innfæddu þýðir
orðið „Mexiko“ sama sem „agava-
landið“, en „agavi“ heitir trje,
sem mjög vex í Mexiko og er
börkurinn af því enn í dag not-
aður á sama hátt og hinn forni
Budda-munkur skýrir frá í Iýs-
ingu sinni á Fúsang.
Eitt er þó athugavert við lýs-
ingu hans: Ávextirnir á agava-
trjenu eru hvorki rauðir nje lík-
ir perum; þar á móti kemur lýs-
ingin heim við ávextina af öðru
trje, er þar vex, en það er nopal-
caktusinn.
Viðvíkjandi lýsingu hans á sið-
um manna í Fúsang má geta þess,
að allir sem ferðast hafa um Mex-
iko segja frá, að í öllum Indiána-
þorpum þar í landi sjeu baðstof-
ur neðanjarðar, og sjeu þær jafn-
framt notaðar fyrir ráðhús og
fundastofur. Einkum er mikið
um þessar neðanjarðar-hvelfingar
í norðurhluta landsins og eru
sumar eigi minni en 160 fet að
ummáli. Og bæði í gömlum og
nýjum ferðabókum um Mexiko er
getið um þann sið, að verstu af-
brotamönsum sje hegnt þannig,
að þeir sjeu kæfðir í ösku.
H. S. segir, að 5 Buddamunk-
ar hafi boðað trú í Fúsang. Væri
það rjett, sem hjer er fram hald-
ið, ættu að sjást ávextir af starfi
þeirra í menningu Indíána í Mexiko,
líktogmenn hafa þóttst sjá menj-
ar af menningu norðurlanda í forn-
öld hjá Indiánum í Norður-Ame-
ríku.
Og bæði í trúarbrögðum og list-
um hinna innfæddu Mexikobúa
sjást Ijós merki um áhrif frá
Búddatrúnni. Guðalíkneski þeirra
I er ekkert annað en Búdda-mynd-
ir Kinverja, og einkum er merki-
legt, hve Palenque musterið í
Chiapas í Mexiko líkist hinu nafn-
kunna Búddamusteri í Boro-Budor
á Java. Einnig kemur einkennis-
tákn Búdda, fíllinn, oft fyrir í
myndasmíði Mexikóbúa í fornöld,
enda þótt fíllinn væri anuars ó-
kunnur í Ameríku. í hinu merki-
lega riti, Ollanta, sem enn er til,
frá gullöld Indiana í Mexiko,
segja menn að ljóslega sjáist áhrif
frá skáldritum austurlandaþjóða,
„Sakuntala“ og „Vasantasena“.
í helgisögum Mexikobúa er og
sagt frá miklum kennimanni, Que-
zalcoatl, sem einkverntíman í fyrnd-
inni á að hafa komið þar til lands-
ins og lifað ókvæntur. Er ekki
ólíklegt, að slíkar sagnir hafi
myndast um einhvern af Budda-
munkum þeim, sem áður er um
getið. Ef til vill er það Hwui
Sckan sjálfur, sem þjóðin minnist
á þennan hátt, því nafn hans þýð-
ir: „Hinn virðulegi gestur".
Það er langur vegur frá Kína
til Mexiko, en trúboðar hafa oft
brotist langar leiðir. 600 árum
fyrir Krists fæðingu bauð Budda
lærisveinum sínum: „Farið og
kennið hinn frelsandi lærdóm af
meðaumkvun með heiminum, til
gleði, heilla og frelsunar mönnun-
um, en til gleði og vegsemdar
guðunum“. Og Budda-munkarnir
fóru aðrar ferðir erfiðari, en þótt
þeir hefðu farið frá Kína yfir til
Mexikó. Miklu erfiðari voru ferð-
ir þeirra um alla Austurálfu. Til
Fúsang hafa þeir ekki farið beint yfir
hafið, heldur ey af ey til Alaska
og þaðan suður með ströndinni og
allt til Mexikó.
Skýrsla
um heilbrigði manna á íslandi ár-
ið 1896, samin af landlækni Dr.