Ísland - 02.02.1898, Blaðsíða 1

II. ár, 1. ársíj.
Reykjavík, 2. febrúar 1898.
5. tölulblað.
Yegna þess, að öll Rvíkur-
blöðin koma nú siðari lxlnta
yiku og íiest á laugardögum,
þá rerður breytt til um út-
komudag „íslands" og kemur
það framYegis út hYern þriðju-
dag.
Minnisspjald.
Landsbanhinn opinn dagl. kl. XI árdegis til 2
siðdegis. — Bankastjóri við kl. ll1/,—l1/,. —
Annar gæslustjöri við kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn 1 barnaskólanum kl.
5—6 slðdegis 1. mánnd. í bverjum mánnöi,
Landsbókasafnið: Lostarsalur opinn daglega
frá kl. 12—2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld.
til kl. 3 sd. — Útlán sömu daga.
Fomtjripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12
árdegis.
Bœiarsjórnar-íuniir 1. og 3 fmtd. i mán., kl.
5 siðdegis.
Fátækranefndar-fundir 2. og 4. fmtd. i mán.,
kl. 5 síðd.
Nátlúrur/ripasafnið (i ölasgow) opið hvern
sunnudag kl. 2—3 sfðdegis.
Dauskt flskiveiðafjelag.
„Politiken" frá 12. jan. skýrir
frá því, að í Danmörku sje nú
nýstofnað fjelag til að reka fiski-
veiðar hjer við land í stórum stýl.
Hjer er frásögn blaðsins þýdd:
„í gær voru undirskrifuð hluta-
brjef í stóru fjelagi dönsku, sem
nýlega er stofnað, og sem verð-
skuldar eftirtekt vegna þess, að
það opnar nýtt verksvið og byrj-
ar með yfirgripsmeira starfi, en
þess konar hlutafjelög hafa áður
gert hjer í Danmörku.
Það er fiskiveiðafjelag, sem ætl-
ar að stunda veiðar við ísland.
Þar er sem kunnugt er fiskur
nægur, og enskir botnverpingar
hafa nú í mörg ár rekið þar fiski-
veiðar með góðum árangri.
Fjelagið heitir „Frem“ og hug-
myndin um fjelagsstofnunina er
fram komin í Esbjærg. Stjórnend-
ur eru: Forum, bankastjóri í Es-
bjærg, jarðeigandi einn, Johansen
að nafni og barón Lerche af Föxix-
borg. Framkvæmdarstjóri fjelags-
ins heitir Herrmann og hefur áð-
nr verið við riðinn samskonar
fyrirtæki erlendis, meðal annars í
Hollandi.
Hann hefur lagt til, að fyrir-
tækið skyldi byrjað í enn stærri
stýl, og máli sínu til stuðnings
bent á, að þýskt fjelag með 15
mill. marka höfuðstól hafi með
góðum ábata rekið fiskiveiðar í
Norðursjónum, og þakkar hann
ágóðann að nokkru leyti því, að
það hafi haft ráð yfir svo miklu
fje. Hann vildi helst að fjelagið
nFrem“ væri stofnað í álíka stór-
um stýl, og væri þá leitað til út-
lendinga um fjárframlög, að svo
miklu leyti, sem þau feingjust eigi
nægileg i Danmörku. En stjórn
fjelagsins vill fyrir hvern mun,
að fjelagið sje eingaungu danskt
og fyrirtækið þá byrjað eingaungu
með dönskum peningum.
Svo er til ætlast, að höfuðstóll-
inn skuli vera 1 million króna;
þó á að byrja með 200,000 kr. og
er sagt, að áskriftum sje safnað
að þeirri upphæð.
Veiðarfærin eiga að verða
bæði botnvörpur og færi. Fyrst
á búa út 3 botnvörpuskip og tólf
kúttara, sem veiða á færi. Dönsk
botnvörpuskip mega, eins og skip
annara þjóða, að eins stunda veið-
ar utan landhelgi, en þar á móti
hafa danskir kúttarar þau for-
rjettindi fram yfir keppinauta
sína frá öðrum löndum, að þeir
hafa leyfi til að sækja veiðar fast
upp við land.
Á skip „Frems“ verða að eins
ráðnir færeyskir og íslenskir sjó-
menn. Fyrst um sinn verða ekki
ráðnir fleiri en 150—160 menn.
En síðar, þegar fjelaginu hefur
vaxið fiskur um hrygg, ætlar
framkvæmdarstjóri, að fjelaginu
muni ekki veita af allt að 2000
manns. Fyrirtækið mun þá verða
þýðingarmikið fyrir fátæka fiski-
menn á hinum fjarlægu dönsku
eyjum, því sagt er, að ástæðurn-
ar hjá fjölda þeirra sjeu mjög bág-
bornar nú sem stendur.
Það er ekki hvað minnst í það
varið, að finna markað fyrir fisk-
inn. Til Danmerkur er mjög lít-
ið flutt inn af fiski og útfiutning-
urinn sömulelðis smávaxinn. 1896
nam hann 2 mill. kr., þar af
mill. fyrir nýjan fisk fiuttan til
Einglands.
Líklegt er, að í Einglandi og
Skotlandi verði aðalmarkaðurinn
fyrir fisk þessa fjelags, vegna
þess, að þau iönd liggja næst
fiskistöðvunum. Því það sem mest
er um vert, er, að fiskurinn kom-
ist nýr á markaðinn".
Þilskipaútgerðin.
Eftir B.E.Kristjánsson skipstjóra.
II.
Hvað vinna nú útgerðarmenn
við þetta, sem sjálfir eru kaup-
meitn og eiga allt saman, bæði
verslanina og skípin, og þar af
leiðandi bera allan kostnað við
útgerðina og njóta allra inntekta
af henni ? Með því að reikna allt
með svona fram úr hófi uppskrúf-
uðu verði reyna þeir að slá ryki
í augun á fáfróðum mönnum. Við
það, að sýna með raungum tölurn,
að skipið skuldi svo og svo mikið,
vinna þeir bókstaflega ekki neitt;
það er sama sem að taka peninga
úr öðrum vasanum og láta þá í
hinn. Eu halda þeir kannske,
að sjer gangi betur að fá menn
á skipin og að þeir verði ekki
eins kaupdýrir, þegar það er allt
af látið í veðri vaka, að útgerð-
armenn hafi tapað svo og svo
miklu á árinu, þrátt fyrir það
þótt vel hafi aflast.
Annars lítur nú fremur út fyrir,
að það sje gert til að fæla aðra
frá að reyna að eignast skip; þeir
vilja vera einvaldir gömluútgerð-
armennirnir. Sem dæmi þessu til
sönnunar set jeg hjer eitt: Það
var núna eigi alls fyrir laungu, að
vel efnaður maður keyfti sjer skip
til fiskiveiða; komu þá óðaratveir
af okkar gömlu útgerðarmönnum
til hans og ráðlögðu honum að
hætta hið bráðasta við þetta fyr-
irtæki, því það borgaði sig ekki,
heldur þvert á móti; alltaf mætti
búast við tapi. Og annar gekk
jafnvel svo langt, að hann tjáði
sig fúsan til að kaupa af honum
skipið, ef hann vildi lofa því, að
hugsa aldrei framar til að gera
út skip. En maðuriun vildi þó
ekki selja að óreyndn og spurði,
hvernig stæði á því, að hann vildi
bæta við sig einu skipinu enn,
þar sem hann eftir hans eigin
sögusögn alltaf tapi á útgerðinni.
En þá fyrst fann nú gamli út-
gerðarmaðurinn, að hann var í
vanda staddur, að svara þessaii
spurningu, og var svar hans nokk-
uð óákveðið. En helst skildist
manni það á þá leið, að það mun-
aði sig minnstu, þótt hann tapaði
nokkru af því líka, ef hann tap-
aði á hiuum skipunum öllum, en
aðallega var það boðið bara af
náungans kærleika, til að vara
manniun við falli. Óskandi að
allir væru eins vel þeínkjandi og
þessi góði maður; þá væri margt
í heiminum öðruvísi en það er.
Svo voru nú aftur aðrir, sem
lögðu þetta út á annan veg, eins
og geingur, að sitt líst hverjum.
Þeir hjeldu því fram, að auðsjá-
anlega væri þetta gert til að halda
öllu f einokunarástandinu gamla,
til að hafa sem fæsta keppinauta.
En nú fór þetta allt á annan veg;
báðir þessir útgerðarmenn hafa
bætt drjúgum við sig skipum síð-
an og margir fieiri. Lítur þó út
fyrir, að fátt batni hvað kjör sjó-
manna snertir, en heyrst hefur,
að útgerðarmenn muni hafa eitt-
hvað á prjónunum, sem miðar í
gagnstæða átt. Mun það þó aldrei
verða heillavænlegt fyrir útgerð-
ina, að reyna að þraungva kosti
sjómannanna, hvorki hvað fæði
eða kaupgjald snertir. Þeir þurfa
að hafa gott fæði, því sjólífið er
sannarlega súrt með köflum. Óg
hvað kaupgjald sjómanna snertir,
þá geta útgerðarmenn staðið sig
við að borga það svo, að vel sje
við unandi, ef rjett er á haldið.
En með því verslunarástandi, sem
nú er, þarf ekki að búast við góðu,
eins og jeg áður hef bentá.
Það er að mínu áliti eitt af
aðalskilyrðunum fyrir því, að út-
gerðin beri sig, að vörurnar, sem
þurfa handa skipunum, sjeukeift-
ar þar sem þær fást ódýrastar,
og að kaupmaður, sem einnig er
útgerðarmaður, reikni sínum skip-
um vörurnar ekki dýrari en hann
selur þær fyrir peninga, og svo
væri sjálfsagt að reikna fiskinn
eftir peningaverði líka, því þá
væri alltaf hægt að sjá og sýna
með rjettum tölum, hvernig reikn-
ingurinn lítur út. Þá væru út-
gerðarmenn ekki leingur í efa
um það, hvort það borgaði sig að
eiga fiskiskip eða ekki.
Það er sannarlega leiðinlegt að
heyra suma útgerðarmenn ár eftir
ár vera að kvarta um það, að þeir
tapi oftast á hverju ári á útgerð-
inni, og stundum mjög mikið. En
þegar best lætur, þá sje svona
líkt um tap og ágóða, aldrei um
neinn gróða að tala. Til að bæta
úr þessu, fundu þeir upp á því
núna fyrir 3 árum, að lækka kaup-
gjald hásetanna, því þessi tekju-
halli í skipsreikningunum hlyti að
stafa af því, að þeim væri borgað
of mikið. Þetta gekk nú allt
saman vel. Það voru haldnir fund-
ir, einn eftir annan; þar var bú-
inn til og samþykktur „samning-
ur“ um ráðninguua ogmáttieing-
inn út af því bregða, að ráða sina
háseta eftir því sem þar var fyr-
irskipað, að viðlagðri 10 kr. sekt,
að mig minnir.
Nú var byrjað að ráða á skip-
in, eitt eftir annað, fyrst til vetr-
arvertíðarinnar og munu þá flestir
útgerðarfjelagsmenn hafa ráðið
samkvæmt „samningunum“ að
mestu. En brátt komust þeir að
þeirri niðurstöðu, að margir bestu
mennirnir rjeðu sig hjá utanfje-
lagsmönnum fyrir sama kaup og
þeir áður höfðu, og sáu útgerðar-
menn, að svo búið mátti eigi
standa, þeir gátu eigi verið án
sinua góðu fiskimanna, og var
þeim því nauðugur einn [kostur,
að reyna að ná þeim aftur. En
það var ekki hægðarleikur, tíl þess
þurfti að borga meira en ákveðið
var í „samningnum“. Svo kom
11. maí, þá voru menn að skifta
um skiprúm; þetta var freisting-
arstund fyrir útgerðarmennina,
suma vantaði 6—10 menn á hvort
skip, og ágætir menn voru í boði
fyrir sama kaup og undanfarin ár
en það máttu þeir eigi borga
nema eiga von á að L fá 10 kr.
sekt. Þá lá nærri, að sumir færu
að hugsa sem svo: 10 kr., það
er ekki mikil fjárupphæð, — ef
þeir gætu náð nokkrum dugleg
um mönnum, þá mundi það fijótt
borga sig, og líka mætti útbúa
það svo, að það kæmist aldrei upp.
En þegar leið á sumarið komst
samt sem áður kvis á, að „samn-
ingur“ útgerðarmannapm ráðning
háseta mundi vera orðinn æði
götóttur, og treystist víst einginn
fjelagsmanna við hann að lappa,
og voru hans dagar því þar með
taldir, og hefur ekkert síðan til
hans frjest.
Næsta vetur á eftir byrjuðu
svo útgerðarfjelagsmenn að halda
fundi, og hafa þeir þá víst ekki
treyst sjer til að vekja upp aftur
samninginn frá fyrra ári, því
reynslan var búin að sýna þeim,
að hann var óhafandi, af fyr töld-
um ástæðum. En ekki dugði að
leggja árar í bát fyrir það, þeir
máttu til að reyna að finna annað
ráð, sem betur gæfist en hið fyrra,
og var þá sest á rökstóla aftur
og þetta vandamál rætt fram og
altur, og komust þeir þá loks að
þeirri niðurstöðu, að tapið á út-
gerðinni hlyti að stafa af því, að
sjómönnum væri skammtað of
mikið samkvæmt reglugerð um
viðurværi skipshafna á íslenskum
skipum, dags. 29. des. 1890, og
væri því bráð nauðsynlegt að fá
þeirri reglugerð breytt, og dregið
úr ýmsu, sem þeim þótti of mikið
af. Að því búnu var svo, af þar
til kjörnum mönnum, soðin saman
og samþykkt ný reglugerð um
viðurværi skipshafna á íslenskum
flskiskipum, og svo voru einhverj-
ir af þeim allra vænstu sendir
með hana til landshöfðingja til
staðfestingar. En svo fóru leik-
ar, að þsssi nýja reglugerð um
viðurværi skipshafna hefur átt
litlum vinsældnm að fagna meðai
sjómanna, því flestir þeirra vildu
ekki ráða sig í skipiúm nema
þeir feingju fæði á skipunum sam-
kvæmt reglugerðinni frá 29. des.
1890, og hafa því fáir eða eingir