Alþýðublaðið - 19.01.1927, Page 2

2
ALÞ.ÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
kemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla í Alþýðuhúsinu við
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 úrd.
til kl. 7 síðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl.
9Va—10Va &rd. og kl. 8—9 siðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðiag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka.
; Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu símar).
Ráðdeild auðvaldsins.
Víða er pottur brotinn, segir
máltækið, og sannast pað, ef litið
er til atvinnuástandsins víðs veg-
ar um hinn svokallaða mentaða
heim. Hér í Reykjavík pykir at-
vinnuleysið sverfa fast að, og sé
það fjarri mér að vilja vefengja
pað eða breiða yfir á nokkurn
hátt. En ástandið er svipað eða
verra, hvert sem litið er. Á Bret-
iandi mun vera á aðra milljön at-
vinnulausra manna. Eitthvað svip-
að mun ástatt á Þýzkalandi.
Frakkar eru teknir að kveina yfir
vaxandi atvinnuleysi. Á Norður-
löndum er engu betra. I Dan-
mörku veltist stjórn jafnaðar-
manna úr vöklúm, mest fyrir jrá
sök, að hún ætlaði sér að grípa
til róttækari ráðstafana til að
hæta úr atvinnuleysisbölinu en
venja er til, að landstjórnir geri.
í Noregi er ástandið pannig, að
til landflótta horfir. Bæja- og
sveita-félögin þar eru jafnvel far-
in að kosta atvinnulaust fólk vest-
ur um haf — til Canada — til
pess að losna við pað. Snemma
í dez. s. 1. voru frá iðnaðarhverfi
ieinu í sunnanverðum Noregi send-
ir 57 atvinnuleysingjar í einum
hópi til Canada. Sveitarfélagið
borgaði fargjöidin fyrir pá, og
voru peir að sögn búnir að
tryggja sér atvinnu par vestra í
vetur við skógarhögg. Alt voru
petta ungir og upprennandi menn,
en á ættjörðu peirra var ekki
handtak fyrir pá að vinna, og
svo varð petta eina úrræðið: að
senda pá vestur á sveitarinnar
kostnað.
Eftir pví, sem norskum blöðum
segist frá, er petta alls ekki eins.
dæmi. Margar sveitir eru til
nefndar sunnan og austan fjalls í
Noregi, sem ætla að fylgja pessu
fordæmi. Hefir verið talað um, að
nálægt 1000 manns muni í vetur
verða sendir út á sama hátt. Frá
Norður-Noregi er sagt að sé í
vændum sams konar útflutning-
lur, svo að hér er varla um að
ræða neitt einstakt tilfelli.
Alt eru petta ungir og hraustir
menn, eins og að líkindum lætur.
Börn og gamalmenni myndu ekki
vera vænleg útflu'.ningsvara. Þeg-
ar unga fólkið vex upp og parf
að fara að sjá fyrir sér sjálft, er
tekkert handa pví að gera. Þeir
eldri sitja fyrir vinnunni, eins og
eðMlegí er. Svo verður petta út-
koman. Þessir ungu kraftar, sem,
ef rétt væri á haldið, eru dýrasta
verðmæti pjóðfélagsins, — peir
eru sendir af landi burt sem ó-
magar, er gefa parf með. Þegar
pjóðfélagið með ærnum kostnaði
er búið að koma peim á legg,
kosta pá i skóla og hvað eina,
og peir standa viðbúnir að taka
til starfa og framleiða verðmæti í
parfir pjóðfélagsins, — pá eru
peir í staðinn fluttir eins konar
.hreppaflutningi vestur uni haf.
Og petta á sér stað í strjál-
byggðu landi, sem ekki er ræktað
nema til hálfs, landi, sem á
margar og miklar auðsuppsprett-
ur og rika framtíðarmöguleika að
allra dómi, landi, sem ætla mætti
að hefði -nægilegt verkeíni handa
öllurn vinnandi höndurn, sem pað
á, og meira til.
Auðvaldsfyrirkomulagið er alls
staðar sjálfu sér líkt að hyggind-
um, ráðdeild og stjórnsemi.
—rn—.
HStaveita
KeykJavikuPo
Á hinu umliðna ári var opinber-
lega vakið máls á stórmerkilegu
máli, sem varðar pennan bæ og
jafnvel nálæg héruð svo miklu, að
sjálfsagt er, að -allur almenningur
fái um pað sem fylstar upplýs-
ingar. Uppástunga hefir fyrir
nokkru komið fram urn pað, hvort
ekki muni tiltækilegt að hita
nokkur stórhýsi borgarinnar með
heitu vatni frá laugunum í stað
kolahita. En síðar hefir verið vak-
ið máls á peirri stórfeldu hug-
mynd, að hita öll hús Reykjavíkur
og Haínarfjarðar með hverahita.
1 „Tímarili Verkfræðingafélags
Íslands" 1926, 4. og 5. hefti, eru
birtir fyrirlestrar eftir pá Þorkel
Þorkelsson veðurstofuforstjóra,
Steingrím Jónsson rafmagnsstöðv-
arstjóra, Jón Þoriáksson forsæt-
isráðherra og Benedikt Gröndal
cand. polyt., sem allir snerta
petta efni.
I. Hitun nokkurra stórhýsa með
laugavatni og sundlaug í
hænum.
Sá pátturinn í pessu máli, sem
lengst er á veg kominn, er um
hitun nokkurra stórhýsa í fbænuin.
Bæjarstjórnin hefir falið Ben.
Gröndal að rannsaka pvottalaug-
arnar með pað fyrir augum, að
pær yrðu notaðar til að hita hinn
nýja barnaskóla, landsspitalann
og stúdentagarðinn. Áætlar Ben.
Gr„ að kostnaðúrinn við petta
verði 100 pús. krónur. Árlegur
reksturskostnaður yrði:
Vextir og afb. 10% kr. 1000000
Rafmagn — 2 800 00
Gæzla — 3 600 00
Viðb.ald — 3 000 00
Samtals kr. 19 40000
Ef árlegur kolasparnaður er á-
ætlaður 1840 smál. á 50 kr. hver
eða 92 pús. kr„ er árshagnaður-
inn af fyrirtækinu 72 600 kr. Þess
utan er verðmæti 30 stiga heita
vatnsins, sem eftir notkunina tii
hitunar kemur aftur frá bygging-
unum og nota rná til sundlauga,
yermireita o. fl„ en pað metur
hann til peninga á 37 pús. kr. á
ári.
Niðuriagsorð Ben. Gröndals eru
á pessa leið:
„Mitt álit er. að landið og
Reykjavíkurbær ættu ekki að
hugsa sig um að hagnýta lauga-
vatnið, pví að jafnvel pótt pað
gæti komið tii greina að hita upp
alla borgina með hverahita, pá á
pessi (hita)veita rétt á sér, pví að
hún myndi alt af vera búin að
margborga sig áður en að hinu
stærra fyrirtæki væri hrundið í
framkvæmd."
t sambandi við petta bendir
Ben. Gr. á, að kostnaður við að
hita geðveikrahælið á Kleppi frá
pessari hitaveitu myndi nema 30
pús. kr. Hiiun hælisins með kolum
myndi kosta 12 500 kr. á ári, en
reksturskostnaður hitaveitunnar
yrði um 600 kr. á ári, svo að eftir
3 ár fengi hælið hitann ókeypis,
miðað við pað, sem áður var.
II. Hitun allra húsa i Reykjavik
og Hafnarfirði með hverahita.
Síðari páttur pessa merkilega
máls er um pað, hvort ekki sé
tiltækilegt að hita öll hús Reykja-
víkur og Hafnarfjarðar með
hverahita. Út af pessu hélt Jón
Þorláksson fyrirlestur í Verkfræð-
ingafélaginu 17. nóv. s. 1. Honuin
segist par svo (samandregið og
stytt):
Út af umræðunum um notkun
jarðhita langar mig til að greiða
úr peirri spurningu, livort unt sé
með honum að hita húsin yfirleitt
í Reykjavik og Hafnarfirði. Til
fulls verður ekki skorið úr pessu
nema með talsvert víðtækum og
vandasömum rannsóknum. En pað
er vitanlegt, að mikil jarðhita-
svæði eru umhverfis pennan pétt-
býlasta hluta landsins, bæði á
Reykjanesskaga, í Henglinum og í
Mosfellssveit. Það er enn órann-
sakað mál, hvort unt sé að ná
nógu heitu vatni á pessum svæð-
um til hitunarinnar, en miklar lík-
Ur eru fyrir pví. Sennilega parf
pó að bora eftir hitanum til pess
að fá hann nógu mikinn og nógu
tryggan. Hvort unt sé að fá nóg
vatn á Reykjanesi eða í Hengl-
inum, veit ég ekki, en í Varm-
árdalnum (Mosfellssvelt) er eng-
inn hörguli á vatni. Yfirleitt mun
mega vænta pess, par sem nóg-
ur jarðhiti og nóg vatn er til að
binda hann i, að ná megi vatn-
inu með suðuhita (100 st. C.).
Nokkuð af pessum hita tapast á
leiðinni, t, d. 10 stig, en vatnið
kæmi pó 90 st. heitt inn í rifja-
ofna pá, sem notaðir eru til her-
bergjahitunar. Kólni vatnið í ofn-
unum um 40 st„ pá nýtast pó 50
st. til hitunarinnar eða 50 hita-
einingar úr hvarjum lítra vatns.
Til pess að hita öll hús í
Reykjavík (25 pús. íbúar) parf
50 millj. hitaeininga á klst. Nú
var áætlað, að hver lítri vatns
láti í té 50 hitaeiningar, og parf
pá eina milljón lítra af heitu vatni
á klst., en pað er sama sem 278
lítrar á sekúndu.
Til pess að flytja petta vatns-
magn til borgarinnar parf 54 sm,
víðar pípur, en pað eru talsvert
grennri pípur en í efsta kaflan-
um á vatnsveitu Reykjavíkur, sem
er 70 sm„ en vatnsveitan getur
fiutt 113 lítra á sekúndu og efstl
kafli hennar 226 lítra á sekúndu.
Ef heita vatnið fæst uppi í
Hengli, pá geliu' pað runnið sjálf-
krafa niður í bæinn eða í vatns-
geymi í nánd við bæinn, t. d. á
Öskjuhlíðinni. En verði vatnið tek*
lið í Mosfellssveit, nálægt Reykj-
um, á um 50 metra hæð yfir sjáv-
armál og í 18 km. fjarlægð frá
bænum, pá parf að dæla pví til
bæjarins. Til pess pyrftu um 400
hestafla hreyfivélar, og væri pá
býsna sniðugt, ef unt væri að
nota eitthvað af jarðgufunni fyrsf
til pess að snúa hreyfivél peirri,
er knýr dælurnar.
Ég ætla mér ekki að gera neina
áætlun um stofnkostnað pessa
fyrirtækis, en pað má fyrir fram
gera sér nokkra hugmynd um,
hvað fyrirtækið gefi af sér, ef
það kemst í framkvæmd.
Hitaveitunni er ætlað að látá í
té 50 millj. hitaeininga á klst.,
en pað samsvarar hitanum úr 10
smálestum kola, ef peim er brent
í miðlungsgóðum eldfærum. Ef
unt væri að nota sér allan pann
hita til fulls dag og nótt, vetur og
sumar, sem hitaveitan getur látið
í té, þá samsvarar hann 87 600
tonnum af kolum á ári. En pað
er ekki mögulegt að hafa full not
hitans, og má því ekki miða arð
hitaveitunnar við þessa kola-
eyðslu. Láta mun nærri, að mið-
stöðvarhitun eyði yfir árið 400 kg.
af kolum fyrir hverjar 1000 hita-
einingar í útreiknaðri hitafram-
leiðslu á klst„ pegar kaldast er.
Hér voru áætlaðar 2000 h.e. á
klst. hverjum mánni, og pað ætti
pá að samsvara 800 kg. kola-
eyðslu á mann yfir árið eða 20-
pús. smálestum fyrir alla bæjar-
búa (25 pús. manns). Kosti hver
smálest af kolum 50 kr„ pá verð-
ur arðurinn af hilave'.tunni 1 m'llj
kr. árlega. Hér við bætist nú ým-
islegur arður eða að minsta kostL
pægindi, sem hafa má af vatninu
aukreitis. Þannig er áætlað, að
öllu vatninu sé slept úr miðstöðv-
arhitunum húsanna 40 stiga heitu.
ÞáS er eftir í því nægur hiti fyrir-
böð, sundlaugar, gróðurvermihús;
o. fl. Einnig verður fullheitt vatn
(90 st.) afgangs, þegar ekki er
mjög kalt í veðri á vetrum og
svo alt sumarið. Kynni að mega
hafa pess einhver not, t. d. til
niðursuðu og annars iðnaðar.
Það var ekki tilgangur ininn
með pessum hugleiðingum að
íláta í té neinar forsagnir um jmð,,