Ísland - 15.02.1898, Qupperneq 1
II. á, 1. árslj.
Reykjavík, 1S. febrúar 1898.
7. tölulblað.
Minnisspjald.
Landsbankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2
síðdegis. — Bankastjóri við kl. II1/*-—l1/*. —
Annar gæslustjóri við kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn í barnaskólanum kl.
5—6 slðdegis 1. mánud. í hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lestarsalur opinn daglega
frá kl. 12—2 síðd.; á mánud, mvkd. og ld.
til kl. 3 sd. — Útlán sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12
árdegis.
Bœ.jarsjórna/r-fundir 1. og 3 fmtd. i mán., kl.
5 síðdegis.
Fátœkranefndar-fundir 2. og 4. fmtd. 1 mán.,
kl. 5 síðd.
Náttúrugripasafnið (í Glasgow) opið hvern
sunnudag kl. 2—3 síðdegis.
Þilskipaútgerðin.
Et'tir B.E.Kristjánsson skipatjóra.
m.
Svo leið veturinn í fyrra fram
í mars, að fátt eða ekkert þessu
líkt bar til tíðinda í útgerðar-
mannafjelagiuu. En hvað skeður
þá? f^að frjettist þá einn góðan
verðurdag, að einmitt þessir sömu
menn, eru margir búnir að kaupa
skip til flskiveiða og sumir jafn-
vol tvö eða þrjú og þau stór og
góð. ÞelLa flaug eius og hersaga
um allaa bæinn á svipstundu, og
ekki var um annað talað í marga
daga en þessar stórkostlegu fram-
farir. Að eins þrír menn í bæn-
um búnir að kaupa sex stór skip
í einu og þar að auki tveir eða
þrír menn í nánd við bæinn, sitt
skipið hvor og eins stór. Þessi
óvænta fregn hleyfti svo mikilli
æsingu í blóðið hjá sumum, að
margir, sem lítið eða ekkert höfðu
hugsað um þilskip eða útgerð á
þeim, óskuðu, að þeir ættu einn
af þessum fallegu „kútturum“,
sem á höfninni lægju, því það
hlyti að vera, að þessir útgerðar-
menn hefðu ábatast vel á sínum
skipum árið áður, þar þeir færi
að ráðast í að kaupa svoaa mörg
skip í einu; höfðu þeir, sem svo
mæltu, óueitanlega mikið til síns
máls. Því hvað gat þeirn annað
geingið til þess að kaupa svona
rnörg skip en hagnaðarvon? Fá-
um mun detta í hug, að þeir hafi
gert það með þeim áaetningi, að
tapa meira á útgerðinni en að
undanföruu, því þá væru þeir
brjóstumkennanlegir píslarvottar,
ef þeir keyptu allt af fleiri og
fleiri skip eftir því sem tapið
verður meira. Ekki hef jeg heid-
ur heyrt menn geta þess tíl, að
þeir hafl gert það í þakklætis-
skyni við gjafarann alira góðra
hluta, fyrir það, að hann af rík-
dómi sinnar náðar hafl gefið þeim
svo mikinn auð, að þeir gætu
ráðist í þetta til að veita fleiri
fátækum mönnum atvinnu, þó
þeir væru vissir um, að útgerðin
borgaði sig ekki. Jeg er saun-
færður um það, og svo munu fleiri
vera, að hvorugt þetta hafl vakað
fyrir þeirn, þegar þeir keyftu skip-
in; til þess eru þeir alit of skyn-
samir menn og hagsýnir.
Líti maður til baka og fan yf-
ir sögu útgerðaiianar, eins og út-
gerðarmenn eegja hana, um und-
anfarin ár, þá or hún ekki glæsi-
leg, og allfc annað en hvetjandi
fyrir einstaka menn eða fjelög,
sem kynnu að hafa hugsað sjer
að reyna að eignast þilskip nú,
þegar smábátarnir ekki leingur
duga og allar bjargir eru bannað-
ar sökum þess, að fiskurian er
hættur að gangi grunnt. Fram-
koma sumra útgerðarmanua í þossu
máli er svo eiukennileg og sjer-
stök í siuni röð, að mönnum, sem
litla eða einga þekkingu hafa á
því, voitir mjög örðugt að komast
að hinu sanna og rjetta. Eafari
menn að íhuga þetta betur, hvern-
ig afleiðingin af þessu tapi verð-
ur hjá mörgum af okkar útgerðar-
mönnum, þá kemur það brátt í
ljós, að hún er óeðiileg. Ef allt
af væri tap á útgerðinni ár eftir
ár, þá hlytu útgerðarmenn að
neyðast til að fækka við sig skip-
um smátt og smátt, nema þeir
feíngju styrk af almannafje, sem
bætti þeim tapið að fullu, en það
vita nú allir, að svo er ekki.
Þetta væri eðlileg afleiðing af
tapinu; því svo geingur það með
öll fyrirtæki, sem ekki borga sig.
En hitt kalla jeg óoðlilega afleið-
ing, þegar útgferðarmenn, sem fyr-
ir mestu tapi verða, keppa hver
við annan að kaupa fleiri skip í
viðbót við þau, som þeir eiga.
Þetta er svo fjarstætt, að það eitt
út af fyrir sig er næg sönnun
fyrir því, að sumir af elstu út-
gerðarmöuuunum okkar hafa á-
batast mikið á þitskipaútgerðinni
frá fyrstu og allt til þessa. Eu
þó það hafi komið fyrir einstöku
ár, að útgerðin hefur ekki borið
sig með því fyrirkomulagi, sem
hingað til hefur verið, þá hafa
hiu árin þó verið fleiri, sem hún
hefur verið mjög arðberandi, og
einkum fyrir þá, sem hafa haft
skipin í reikniugi. Því það sagði
mjer einn af bestu og glöggskygn-
ustu verslunarstjórunum okkar,
núna fyrir fáum árum, að bestu
reikningar, sem hann hefði með
að gera, væru skipsreikningarnir,
því vöru-viðskiftin við hvert skip
væru svo mikil og borgunin á-
reiðanleg; það þarí marga við-
skiftamenn til að versla með eins
mikla upphæð og eitt skip gerir.
Þó er allt af sama hljóðið í
þeim góðn herrum, útgerðarmönn-
unuro, og berja þeir það fram, að
allt af sje tap á útgerðinni. Því
eru þeir að reyna að finna upp á
ýmsu til að afstýra þessu tapi,
og eeinast i vetur kveða þeir upp
úr með það opinberlega í „ísa-
fold“ í þriðja sinni(I), að „útgerð-
inni sje mesta hætta búin af
eyðslusemi, stjórnleysi og fram-
kvæmdarleysi sumra skipstjór-
anna“. En þó hefur ekki heyrst
nein rökstudd umkvörtun gagn-
vart neinum þeirra sjerstaklega
fyr en þetta kemur eins og hagl
úr heiðrikju frá útgerðarmönnum.
Og þá er nú byrjað að semja
ýmsar varnarreglur gegnj þessum
voða og mun það vera hugmynd
útgerðarmannanna að reyna að
fá skipstjórana til að skrifa und-
ir þær. Reglur þessar munu að
öllum líkindum hafa átt að vera
nokkurskonar sjórjettur, um „skyld-
ur skipstjóra gagnvart útgerðar-
mönnunum“, en svo óheppilega
tókst til, að þeir gleymdu flestum
skyldum útgerðarmanna gagavart
skipstjórum, og að öðru leyti
munu reglur þessar þykja nokk-
uð óaðgeingilegar, að sumu leyti
al)s óframkvæmanlegar. Þó hef-
ur það heyrst, að þessi vanskapn.
ingur útgerðarmannafjelagsins hafi
verið sendur áleiðis til landshöfð-
ingja til staðfestingar eins og fyrri.
En það misheppnaðist nú alger-
lega í þetta sinn, og varð því
sendimaðurinn að halda heim aft-
ur við svo búið. En sagt er, að
í þeirri ferð hafi hann frjett það
sem hann áður ekki vissi, að
þessar reglur væru bindandi fyrir
þá fáráðlinga, sem hægt væri að
ginna til að skrifa undir þær.
Það kemur ekki til nokkurra
mála, að þeir fái sjálfstæða og
dugíega skipstjóra til að skrifa
undir það skjal og fáura öðrum
en okkar heiðruðu útgerðarfjelags-
mönnum mundi hafa dottið í hug,
að nokkur æfður og duglegur
skipstjóri, sem eitthvað hugsar
um velferð sína, mundi ganga að
slíku. Er því ekki ótrúlegt, að
þessi tilraun útgerðarmannafjelags-
ins eigi lík foriög fyrir hendi og
kinar fyrri.
Jeg hef nú að nokkru leyti
rakið sögu útgerðarmannafjelags-
ins um fjögur undanfarin ár, og
sýnt helstu veðrabrigði, getur víst
eingum dulist, hve umkleypinga-
samt hefur verið þar yfir höfuð,
og sjaldan komið „stillt stund“
nema í fyrra vetur.
Brjef til „ISLANDs“.
III.
15 dagar í París.
(Pramh.)
Frá ráðhúsinu er örskammt til
kirkjunnar Notre-Dame; jeg skoð-
aði hana því sama daginn. Frakk-
neskur rithöfundur hefnr sagt, að
hún væri eins og ímynd bænar-
innar, með þvi að kinir tveir turn-
ar hennar væru eins og handlegg-
ir, er biðjandi maður hæfi til him-
ins. Það er mikill sannleikur fólg-
inn í þessum orðum. Hversu van-
kunnandi sem einhver er í hús-
gjörðarlist, þá getur hann ekki
litið þetta meistarasmiði án þess
að láta sjer skiljast, að það er
eigi að eins hús úr steini gjört,
heldur sjerstök hugmynd, sem hjer
hefur feingið líkama, ef jeg má
svo að orði komast. Jeg gæti
aldrei orðið þreytt á að skoða
kirkju þessa, og í hvert skifti,
sem jeg kom til Parísarborgar,
eftir að jeg var komin til Nogent,
brá jeg mjer snöggvast þangað,
og eitt af því, sem jeg hlakka
til að sjá, er jeg kem aftur til
Parisarborgar, er Notre Dame.
Hún er gjörð með gotnesku sniði,
og eins og jeg hef sagt, lýsir hún á
einhvern háleitasta hátt, sem auðið
er að hugsa sjer, kristilegu hugarfari.
Hún var heldur ekki reist á ein-
um degi. Fyrsti steinninn var
lagður árið 1163, og hún var fyrst
talin algjörð 1283. Að lýsa henni
nákvæmlega yrði oflangt mál í
„ísland“; að eins skal jeg geta
þess, að aðalhlutar hennar eru 5,
en 37 kapellur út úr hennj, en
gluggar á henni eru 113. Það
var í glaða sólskini að jeg skoð-
aði hana; jeg hringsnerist fyrir
utan hana hálfa klukkustund til
að skoða steinmyndirnar, er prýða
hana að utan. Á vesturhliðinni
eru t. a. m. 18 myndir afFrakka-
konungum; þar fyrir ofan eru
Adam og Eva, o. s. frv. Þá er
jeg Ioksins rjeð af að ganga inn,
voru mjer eins og glaptar sjónir,
og mjer virtist vera kolniðamyrk-
ur í kirkjunni. Þess ber að gæta,
að hinar steindu gluggarúður í
hinum kaþólsku kirkjum gjöra það
að verkum, að þær hafa ávalt ein-
hvern einkennilegan ieyndsrdóms-
fullan blæ yfir sjer. Sroátt og
smátt vandist jeg þó hálfmyikr-
inu í kirkjunni, og þá er jeg hafði
skoðað helstu kapellurnar og ým-
isiegt fleira, fylgdi jeg mann-
straumnum, sern gekk innar eftir
kirkjunni. í broddifylkingar var
gamall Einglendingur með tveim-
ur dætrum sínum, og hafði hann
með leiðsögumann, semtaleðiensku
og skýrði alit fyrir þcim. Því
næst voru nokkíir Rússar og rúss-
roeskar stúlkur, Þjóðverjar, Ame-
rikumenn, ogloksins ísleaskstúlka.
Vjer staðnæmdumst við Iítið borð
eitt, þar sem borðalagður þjónn
kirkjunnar seldi aðgaungumiða til
að skoða kirkjuskrúðann. Vjer
keyftum sinn miðann hvert ognú
var oss hleyft ina í skrúðhúsið,
þar sem margra miljóna króna
viiði sefur væraa svefn í ekápum
og draghólfum, en þúsundir af
aumingja börnum svelta fyrir utan
steinveggi þessa dýrðlega húss.
Mjer varð hálf óglatt við, sð sjá
allt þetta silfur, gull og gim-
steina, og hugsa svo til þess, að
tveimur fetum þaðan er hús, þar
sem daglega eru tugir af líkum
þeirra, er neyðin og sulturinn
hefur varpað í dauðans greipar.
Mjer fannst það vera hryggilegur
misskilningur, að guð vildi láta
tilbiðja sig og dýrka í öllum þess-
um skrúða, og jeg varð fegin,
þegar jeg stóð aftur úti undir
beru lofti. Þó vildí jeg ekki yfir-
gefa kirkjuna þegar í stað, mig
langaði tíl að fara upp í turninn,
og jeg litaðist því um til að finna
innganginn, sem jeg vissi aðvera
átti til hægri handar við aðal-
dyrnar. Nokkrir útlendingar leit-
uðu auðsjáanlega að sömu dyrun-
um og jeg. Þeir gáfust upp, og
jeg var því ein, er jeg sá litla
hurð, og þar fyrir innan konu
eina, er seldi inngaungumiða. Jeg
keyfti einn, og stje síðan upp í
turninn, þangað til jeg var jafn-
hátt þakinu. Þar gekk jeg út á
veggsvalir og sá þar lítinn klefa,
þar sem kona ein sat og saumaði.
Henni sýndi jeg miða minn, en
hún var heldur önug í svari, og
jeg hefði ekki haft nokkurt gagn
af ferð minni upp undir skýin,
hefði ekki maður nokkur, sem gæt-
ir klukknanua, komið til mín og
boðið mjer kurteislega að sýna
mjer hina stóru, merkilegu klukku
Notre-Dame-kirkjunnar. Þá er
því var lokið, spurði hann mig,
hvort mig langaði tíl að fara enn
hærra upp, alveg upp á efstu rönd
turnsins. Jeg kvað já við, og
sagði hann mjer þá, að það hefði