Ísland - 08.03.1898, Blaðsíða 2

88
ISLAND.
„ÍSLA JST3D“
kemur öt á hverjum þriðjudegi.
Á.skrift bindandi 6 máuuði, í Rvík 3 mán.
Ko3tar iyrirfram borgað til útg, eða pðst-
stjðrnarinnar 3 kr. 20 au., annars 4 kr.
í Rvík 3 kr., eriendis 4 kr. 50 au.
Ritstjóri:
iÞorsteinn Gíslason
Luugaveg- 2.
Reikningshaldari og afgreiðslumaður:
Hannes Ó. Magnússon
Austurstræti ö.
Prentað i Pjelagsprentsmiðjunni.
reyadctr þarfi ekki að valda vau-
skilum. En á brjef hiagað til
Bvíkur er nauðsynlegt sð skrifað
sje bæði götunafn og einkennis-
taian á því hÚBÍ, sem viðtakandi
býr í. Það segir sig sjálft, að
það getur oft valdið miklu tjóni,
að brjef eigi komist til skila eða
ekki fyr en seict og síðarmeir.
E:í ekki er þö iuegt að heimta
að vísað sje til einkemiistalna á
húsnm, þar sem þær eru eingar
tii, og svo er nú orðið víða hjer
í bænum. Bæjarstjórnin á sök á
þessu og þar af ieiðaudi óskilum
á brjefum og seudiugum, sem af
þessu stafa. Bæjarfalitrúarnir
sjáifir eru, eins og gefur að skiija,
aliir svo nafnþekktir menn, að
ekki verða vandtæði úr að finna
bústaði þeirra. En „við erum ekki
ailir voldugir“, segir meistari Jón,
og þótt við sjeum það ekki, höf-
um við sama rjeít og hinir til að
fá brjef okkar skilvíslega.
Þegar lögreglusamþykfetin var
gefin út fyrir nokkrum árum, tók
bæjarstjórnin að sjer að setja ein-
kennistölur á hvert hús í bænum
og fjekk þá spjöld, er voru nægi-
lega mörg á þau hús, er þá voru
til, en fyrningar voru eingar hafð-
ar haiida þeim húsum, er seinna
kynnu að verða reist. Nú hafa
síðan verið reist fjöldaœörg hús
og nýjar götur lagðar. Talna-
spjöldin voru í fyrstu fögur á að
líta og girnileg til fróðleiks, en
öil ytri fegurð er forgeingileg og
svo reyndist einnig hjer, því eftir
2 ár voru spjöldin orðin svo
skemmd, að ekki sást annað eftir
en ryðguð járnplata, eða þá að
sumis stafirnir duttu burt, en aðr-
ir löfðu eftir, og feingu göturnar
á þann hátt ný heiti, t. d. „Banka-
stræti“ varð að „Bmastræti“ o. s.
frv. Spjöldin voru „emaiieruð“ og
kostuðu töiuvert fje. Það ætti
ekki framar að kaupa þeur.an
glisvarning, sem svo fljótt geing-
ur veg allrar veraldar, heldur ætti
að finna upp eitthvað aunað, sem
bæði værí varaniegra og kostnað-
arminna. Sumstaðar var Bpjöld-
unum ekki heldur vel íyrir kom-
ið, og voru þau negld ueðan á
útslagið ofsn við dyruar, eins og
verið væri að reyna að fela þau
fyrir þeim, sem fram hjá geingu.
En eiris og gefur að skiija, eiga
spjöid þessi að setjast þar á hús-
ið, sem mest ber á frá aðalgötu
þeirri, sem húsið stendur við, því
þau eiga að vera til þess að vísa
mörmum á húsið og eiakeuna það,
en ekki tii að æfa furidvísi ó-
kunnugra.
Bæj irstjórnin ætti að fara að
endurskoða einkonnistölurnar á
húsunum hjer í Beykjavík11.
Urn túnrælít.
Tii hicna síðustu tíma hefur
verið álitið, að lítii jarðrækt geti
átt sjor stað á ísiandi, en þó hef-
ur reynsia hinna síðustu tíma
einnig sannað, að grasræktin get-
ur hjá oss oxðið mikil og góð,
enda óbrigðul, því einstöku dugn-
aðarmenn hafa aflið þriðjungi eða
alit að helmÍBgi meira aí heyi
af túnuœ sínnm en nokkarn tíma
áður var. Það er eingum vafa
bundið að svo mætti víðar verða.
Gfailarnir á túnræktinni á ís-
landi eru margir, og ors&kirnar
til þess, að iúuiu bera ekki þann
arð, er þau ættu að geta borið,
eru rnikiu fleiri en flestum bænd-
um hefur til hugar komið. Sum-
part veldur hirðuleysi, sumpart
vankunnátta.
Skal nú í nokkrum greinum
minnast á hina mörgu galla, sem
eru á túnræktinni yfir höfuð, og
jafnframt hvernig verði ráðin bót
á þeim, hverjum fyrir sig.
Túnstæðin eru víða skakkt val-
in. Ef vjer gaungum um tún
upp tii dala, þar sem þurviðra-
samt er, og skoðum þau nákværo-
iega, þá sjáum vjer oft stóra bletti,
sem eru mórauðir á lit, og upp
úr þeim sjest vaila stingandi strá.
Blettir þessir eru eiukum á móti
sólu, í hólum og brekkum, og því
hærri sem hólarnir eru, því meira
ber á þeim; þetta er það, sem
vjer köilum „bruna“. Þar sem
túnin aftur á móti eru láglend, er
grasið þjettara og hærra, hefur
nátturlegan, fagran og grænan
lit. Á þessu má sjá, &ð heppi-
Irgast er, að túnin liggi lágt í
þurrviðraplássum, en þvert á móti
þar sem votviðrasamt er. Orsök-
in til brunans er sú, að grasið
visnar og deyr um sumartímann,
á vaxtarskeiði sínu, af þurki eða
skorti á vatni. Því meiri sera loft-
hitinn er, því beinna, sem sólar-
geisiarnir falla ájörðina, því heit-
ara verður túnið og grösin líka.
Upp frá grösunum og jarðvogin-
um gufar vatn, er samlagast loft-
inu; við það verður skortur á
næringarvökva í jörðinni. Þetta
á sjer stað í hólum og brekkum.
En þettaer mjög eðlilegt, því víðast
eru hólar þessir, sem myndast hafa
af vatnsflóðum eða ís á fyrri öld-
um, jarðgruunir, eða það eru klapp-
3r með svo grunnum jarðvegi, að
naumast er festa íyrir rætur gras-
anna, því síður að haidist geti í
honum vatn, af því grjótið, sem
undir iiggur, hitnar mjög fljótt
við sólarhitann og flýíir fyrir burt-
gufun vatusias. Mýrar og fitjar,
sem mikið er af kring um tún,
verða mikið betri tii ræktunar en
hóiarnir; ekki einungis af þeim
ástæðum, að þeim er síður hætt
við bruna, heldur einnig vegna
þess, að þir er meira af jurta-
næringarefnam, sem eigi geta
koroið að notuœ fyr en mýrarnar
exu feknnr ti! læktunar. Á œörg-
um stöðum væri því heppiiegast
að hætU aiveg við hóiana, sem
jafnaðarlegast eru grasiausir og
ónýtir, en rækta aftur nýja bletti
í stað þeirra, þar sem kndslag
væri hentugra og kostameira.
b.
Bandaríkin 1700—og 1890.
(Eftir Forthniglit Reviews).
Árið 1790 bjuggu að eius 4
miljónir manna í Bandaríkjunum
austur við Atiaudshaf og voru s/4
miljón svertingjar meðal þeirra.
Þjóðin var öil mjög fátæk og stóð á
mjög lágu mantunacstigi. Hún
hafði nýlega buidt móti erleadu
kúgunarvaldi og brotið það með
vopnum á bak aítur og barist hjá
sjer innbyrðis við umbrot og
sundurlyndi. Hana skorti láns-
traust og höfuðstól og ríkið og
hver eiustakur maður voru skuld-
unum vafnir. íbúarnir voru nærri
eingöngu bændur, jarðyrkjumenn
eða fiskimenn. Iðnaður og verk-
smiðjur voru naumast til. Að
baki landsmanna var Lin stóra
eyðimörk, sem nú er orðin að
blómlegri byggð, en alit í kring
um þá voru óvinveittir og hættu-
legir Bauðskinnar, og voru hin
strjálbyggðu hjeruð aldrei óhult
íyrir árásum þeirra eu Iaugt miili
bæja til að leita hjáipar. AUt
var nýtt og í bernsku og þurfti
að byggjast upp frárótum. Ekkert
hjálpaði nema dugnaður og starf-
semi. Fólkið gerði sig ánægt með
lítið og átti við mjög vesöl kjör
að búa. Stórar borgir voru ekkí
til. í New York voru 60,000
íbúar, Filadelfía 40,000, Balti-
more 26,000, Boston 2f>,000 og
höfuðborginni Washington 3,000.
Upp í sveit voru nærri eingir
bæir. — Menntalíf þekktist hjer
um bil ekki og alit fjeiagslífið
hafði á sjer lauduema brag.
Hundrað ár eru liðin og nú búa
nál. 70 miljónir í ríki þessu, sem
nú hefur náð ailar götur vestnr
að Kyrrahafi. Það er auðugasta
þjóðin, einhver gáfaðasta, ánægð-
asta og hamingjusamasta og í
ýmsar stefuur hin fremsta meðal
alira þjóða. Húu heíur komist á
þessum 100 árum lengra eD Ev-
rópuþjóðirnar hafa gjört á 1000—
1500 árum ekki að eins í líkam-
legu heldur eiunig í andlegu tii-
)iti. í New York eru nú yfir
P/a miljón íbúa, Filadalfiu meira
en 1., Baltimore meira en x/2 og
Boston 8/4 miljón. Auður þjóðar-
iunar virtur 3700 kr. á hvern
einasta mann: Karlmenn, konur
og börn. í iðnaði er þjóðin nr. 1
eða nr. 2. Hvað fjárhag og vel-
megun snertir gotur eiugiu þjóð í
heimi jafnast víð Bandamenn. í vís-
indauna heimi keppa þeir stöð-
ugt eftir því að standa í 1. röð.
Hvergi í heimi er alþýðufræðslan
á jafnháu stigi. Járuhrautirnar
eru nái. 5000 kílometrum ieingri
en allar járnbrautir í Evrópu,
Asíu og Afríku samaulagðar. —
Þir eru 145 prestaskóiar með yfir
7000 studeuta 4500 lögfræðis-
nemendur, 117 iæknae'kólar sum-
part sjerstakir og sumpart í sam-
bandi við háskóiana. Við lækna-
skólana eru 2400 konnarar og pro
fessorar og yfir 15000 memeud-
ur. Þar eru 160,000 kirkjur
með 21 miljón innritaðra meðlima
sem almennt eru taldir eftir alt-
arisgaungum, on 120,000 prestar.
Kirkjurnar kosta 1300 milj. kr.
Þar ert’ grfin út 20,000 viku og
mánaðarrit. Þir eru um 7000 bank-
ar og höfuðstóli þeirra 3500 milj.
króna, en yfir 5500 milj. kr. í
sparisjóðum, og á verkmannalýð-
urinn þar af 9/10. — Skóiarnir
kosta 500 miij. kr. Tekjur ríkis-
ins voru 1891 yfir 2800 miij. kr.
gjöldin 2700 milj. kr. og þannig
100 milj. kr. tekjuafgaugur. Bik-
isskuldin var eftir frelsisstríðið
1865: 10,200 milj. kr. Síðan hef-
ur verið borgað af henni smám-
ssman og nú er hún um 3000
milj. kr. eða 48 kr. á hvern mann
sem hægt væri að borga á fám
áruro ef svo sýndist.
Árið 1790 voru ríkistekjurnar
rúmar 6 mijónir kr., en nálega 2800
miij. króna nú — eða þær voru
nál. a/20 af tekjuafganginum 1891.
1790 voiu pósLhúsin þar 75 —
1890 62,500. Póstmálin kostuðu
1790 rúmar 100,000 kr. en 1890
urn 244 miljónir króna. — 1790
kostuðu útfiut.tar vörur þaðan um
75 miljónir króna, en 1890 um
3300 miijónir króna. Innanlands-
verslunin er metin líkt og öll
innanlandsverslun Evrópu eða um
200,000 miljónir króna. — 1790
var allur verslunarflotinn 478,000
smálestir, 1890 var hann orðinn
4,425,000 smálestir, þar af í gufu-
skipum 1,900,000 smálestir.
Gjöra má sjer hugmynd um,
hve mikiir vöruflutningar eru á
stórvötnunum norður við landa-
mærin, sumpart af því að straud-
iína vatnanna Bandaríkja megiu
er nærri 5000 kílometrar og fram
hjá bænum Detroit fara svo mörg
skip árlega milli Eries- og Hur-
onvatnsins, að Iestarrúm þeirra
er næstum jafnmikið og allra
skipa sem koma bæði til Loadon
og Liverpool á ári. Flntningur-
inn gegnum St. Marys-sundið
miili Huronvatns og Superior-
vatns er töluvert meiii að iesta-
tali en flutningur í gegn um
Sues skurðinn.
Fyrstu baðmuilarvjeiarnar kom-
ust á fót í Baudaríkjunum 1790.
Árið 1890 voru þar 900 spuua-
verkstaðir og höfuðstóil þeirra
yfir 1300 miljónir króna, 222,000
verkmenn unnu þar og laua þeirra
voru 260 miijónir kióna árlegg.
Fyrstu uliarverksmiðjurnar voru
stofnaðar 1810, ea 1890 voru
þær 3500 með 220,000 verka-
manna og ársiaun þeirra 285
miijónir krónur. — Silkiiðnaður
var lítiil fyrir 1850, en 1890
voru við hann 50,000 verkmanna.
Yinnufólk á verkstofura v r 1890
alls 1,300,000. Sama ár voru
þar uaiiir málmrr fyrir 2500
miljónir króna.
Bæktað land var ckki mæit fyrr
en 1810 og var þá 260 000 fer-
byrnings kilometrísr, 1890 voru
ræktiðir 1,450,000 ferhirnings
kíiometrar.
í þrssi 100 ár hafa íbú rnir
18 faldast að töin, en ríkið hef-
ur þá aukist svo að það er strjál-
byggðara nú en 1790. Ba sda-
ríkin gætu eanþá tekið á móti
300 miijónum mannaeða álikan örg-
um og íbúum <*.lirsr Evrópu, og
yrðu þó ekki þjettbyggðari en
Frakkiaud. Bandaríkin eru frá
austri til vesturs eins breið og ftá
Nord Kap. til Gíbraltar og nokk-
uð suður í Afríku, eða frá Paris
til Herat í Afganistan. Land
þetta er álíka stórt og Evrópa
og þó búa aðeins í því 70 milj.
manna, og í þessu landflæmi er
veðurátta jaíu mismunsndi og á
Ítalíu og Afriku í samanburði
við Noreg og Grænlaud.
Borgin Chicago cr þó alveg
sjerstök í siíini röð. 1840 yoru
þar aðeins 5000 íbúar en 50 ár-
um síðar lJ/2 miljón.
Myndun, vöxtur og framfarir
þessarar ungu þjóðar bæði í lík-
amlegum og andlegum efnum, er
eiusdæmi í n annkynesögunni.
Auðvitað hefur þetta risavaxna
þjóðlíf margar skuggahiiðar, en
ckki er rúm til að œinnast á
þær í þetta sinn.
Hj. Sig.
Frá fjallatindum
til fiskimiða.
28. f. m. fórst bátur fra Flaukastöðum
á Hiðnesi; hann var á uppsigling og
voru 7 menn á. Afli var pá mikill en
langsóttur. Þeir höfðu afhöfðað úti á mið-
um og hlóðu þð of mikið, en meðan peir
voru á uppsigling hvessti og þoldu peir
það ekki. Forrnaður var Þðrður Jóns-
son frá Þórustöðum og var honum bjarg-
að ásamt tveimur hásetum. Ea fjórir
drukknuðu: Sveinn Benjamínsson frá
Hæli í Eystrihrepp, Jón Stefánsson frá
Djórsárholti, Eiríkur frá Kopsvatni og
Helgi Sigurðsson frá Flánkastöðum, allir
ungir menn ókvæntir.
17 f. m. vildi það slis til á Stórólfs-
hvoli, að Ólafur læknir Guðmundsson
missti skot úr byssu og lenti púðrið í
andlít houum og skemdi hann töluvert.
Hann var á rjúpnaveiðuin uppi á felli
þar otanvið bæinn. Annar maður var
með honum, annars talið óvíst að hann
hefði komist heim hjálparlaust. þegar
síðast frjettist iá hann rúmtastur.
Hraparlegt slis vildi einnig til á Eyr-
arbakka nýlega. Séra Ingvar Nikulásson
var að sópa upp heyi fyrir kú í bási og
rak hún þá hornið í auga honum og
blindaði hann. Meiðslið er sagt svo mik-
ið að tvísýn sje á lífl hans.
27. f. m. andaðist Þorbjörn Ólafsson
böndi á Steinum í Stafholtstungum, f. 17.
febr. 1828. Hann var vel efnaður og
einn með merkustu bændum þar um slóð-
ir. Kona hans, Kristín Gunnarsdóttír,
lifir enn og er sonur þeirra Gunnar kaup-
maður hjer í Rvík (nú sem stendur í
Khöfn). Þau hjón bjnggu nokkur ár á
Lundum en fluttu þaðan að Steinum og
hafa búið þar leingi.