Ísland - 15.03.1898, Blaðsíða 1

II. ár, 1. ársfj.
Reykjavík, 18. mars. 1898.
11. t<")lublað.
Minnisspjald.
Landsbankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2
síödegis. — Bankastjóri við kl. lll/*-“17*«
Annar gœslustjóri við kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn 1 barnaskólanum kl.
59— slödegis 1. mánud. í kverjum máuuöi.
Landsbókasafnið: Lostarsalur opinn daglega
frá kl. 12—2 síðd.; á mánud, mvkd. og ld.
til kl. 3 sd. — Útlán sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12
árdegis.
Bœjarsjórn'ir-ixmðiY 1. og 3 fmtd. i mán., kl.
5 síðdegis.
Fátœkranefhdar-irniðir 2, og 4. fmtd. í mán.,
kl. 5 síðd.
Náltúrugripasafnið (í Glasgow) opið hvern
sunnudag kl. 2—3 síðdegis.
Leikfjelag Reykjavíkur.
Þetta fjílag var stofnað árið
sem leið og hafði þrð markmið
að sameina í einaheild leikkrafta
þá, sem bestir eru í bænum, til
þess að þeir gætu neytt sin í sam-
einiögu. Hugmyndin var gáð. —
Undanfarandi vetur hafði leikara-
lýður bæjarins dregið sig samau
í smáhópa utan um helstu og vön•
ustu leikendurna. Þessir smáhúp-
ar stofnuðu svo til leika hver í
pínu lagi og auðvitað hver fyrir
sig með fleiri eða færri nýgræð-
inga á leiksviðinu í hvert skifti,
eða allsendis óvana menn. Hver
leikari, sem þóttist hafa nokkurt
orð á sjer, dró að sjer flokk og
fylkti á leiksviðinu, ýmist hjá
Breiðfjörð, í Templara-húsinu eða
Iðnaðarmannahúsinu. Við bar það,
að leikið var á tveim stöðum í einu
sama kvöldið og dró svo hvor
hópurinn frá öðrum. Og auðvitað
urðu leikarnir, þegar svo var að
farið, enn ómerkilegri en búast
hefði mátt við þeim af þeim leik-
kröftum, sem til voru í bænum,
ef þeir hefðu unnið í sameiningu.
Það var nú áform þeirra, sem
geingust fyrir stofnun „Loikfie-
lags Reykjavíkur“, að eyða þess-
ari sundrung og sameina alla þá,
sem vildu gefa sig við leikjum,
aunaðhvort sem leikendu’' sjálfir
eða styrktarmeun leikenda a ein-
hvern hátt, í einu fjelagi. Þetta
gekk nú greiðlega og var fjelagið
stofnað í fyrra vor, eu ákvað að
byrja leiki næsta haust. Þóvarð
fjelagið svo siðbúið, að það gat
ekki byrjað fyr en um hátíðar og
hefur því misst úr í vetur mikinu
hluta af þeim tíma, er leikir
raundu best sóttir á, en það er
tíminn frá veturnóttum til jóla.
Samt sem áður munu þeir, sem
að leikjunum hafa unnið, hafa
feingið ómak sitt þolanlega borg-
að. Auðvitað hefur ekki verið
miklu til kostað til að skreyta
leikina. En þetta sýnir, að nú
orðið er hægt að halda hjer við
föstu leiksviði. Fjelagið stendur
belur að vígi strax á næstavetri,
getur t. d. byrjað fyr á leikjum
og hefur það mikla þýðingu. Þaö
má því vænta, að það geti smátt
og smátt varið meiru til að vanda
aUan útlúnað leikjaru.i, varið
mei i tíma til æfinga o.s.frv.
Það mun einginn reiia því, sem
vit hefur á, að leikhús meö þol-
aníegum íubún.iði, þótt í smáum
stýi væri, með meuutuðum og æfð-
um iöstum leikeudum, hlyt-i að hafa
mjög menntUiidi áhríf á bæjarbúa.
Leikhúsin eiu ekki eingaungu
skemmiisiaðir. Menntaóir og æfðir
leiketdur kenaa ahoifendum sín-
um og áheyrendum t. d. euyrli-
mannlega framkomu, fallegan lima-
burð, hveinig þeir eigi að haga
sjer í viðt:’ i hver við annan,
koma vel fyLr sig orði o. s. frv.
Mönnum er það bæði sjalLátt og
ósjálffátt, að líkja eítir öllu því,
sem fallega eða vel er fyrir þeim
haft. Og göður leikari eða leik-
kona setur alstaðar stimpil sinná
fjulda þeirra, sem á þau horfa eða
heyra. Þau fá marga eftirlíkj-
endur á sama hátt og t. d. hvert
gott skáld cða rithöfandur, hver
góður smiður o. s. frv.
Það er nú sjálfsagt ekki hægt
að tileinka leiklistinni hjer í Rvík,
enn sem komið er, nokkur telj-
andi áhrif í þessa átt. En það
er komið að því, að við ættum að
fara að krefjast þeirra af henni.
Það er svo langt komið, að það
fer að borga sig fyrir smáan leik-
endsflokk að halda hjer við föstu
leiksviði, sem leikið væri á t. d.
tvisv&r í viku árið um kring að
fráskildum 3 eða 4 sumarmánuð-
unum. Og úr því að þetta getur
farið að borga sig, farið að verða
atvimu, þá má búast við fram-
förum á leiksviðinu. Leiksviðið
er laðandi fyrir þá, sem flnna hjá
hæfiiegleika tíl að gera þar eilt-
hvað að gagni.
AÓ ókni i ■ ð le'kju >ub hjer í
vetur hefur verlð svo, að þeir
sem leika íá ómak sitt og tíma
borgaðan, eða með öórum oiðum:
leikirnir geta borgað sig, sjeekki
kostað meitu til þeirra en gert
heíur verið. Þe.ia er nægilegt
skilyiði fyrir því, að leikjum verði
haldið hjer áíram frsmvegis, en
ekki fyiir þvi, að þeir geli farið
batnandi eða búast megi við fram-
förum að nokkrum verulegum mun
Til þessa vantar íyrst og íremst
íje. Leikendurnir eru fátækir og
leikfjelagið fátækt. Það yrði að
fá styrk utan að, ef það ætti að
geta stigið cokkurt verulegt spor
áfram.
Allur útbúnaður, sem leiksvið-
inu tilheyrir, leiktjöld o. s. frv.
er, eins og við er að búast enn
sem komið er, mjög einfaldur og
fátæklegur. Það er ekki hægt
þess vegna að sýna nemaóbrotna
og hversdagslega leiki. Vandaður
úcbúnaður á leiksviði er auðvitað
kostaaðarsamur, en margt er hægt
að bæta án þess að gera alltsem
íullkomnast. Hjer er eingiun mað-
ur, sem gert hefur sjer far um .ð
kynna sjer leikmennsku utanlands
að ráði, eingim, sem feingið hei-
ur nokkra tilsögn í að búa út
leiksvið eða segja til leikendum,
og elnginn, sem feingið hefur
nokkia iilsögn í að mála Ieiktjöld.
Að styrkja hjeðan maun til að
kynna sjer annarstaðar það helsta,
sem að því lýtur, að geta leið-
beint leikendum hjer heima, ætti
að vera eitt af því, sem leikije-
lagið hugsaði til að gera. Fæstir
af þeim, sem hjer leika, hafa
nokkurn tíma átt kost á að sjá
sjónleiki ytra. Það væri líka
nauð yulegt, að þeir, sem besta
leikmennsku hæfilegleika sýna hjer,
gætu átt kost áaðslgla ogganga
á leikhús ytra til að fullkomna
sig. Allt þctta eru nauðsynleg
skilyrði fyrirþví, aðnokkurmynd
geti orðið á leikhúsl hjer í Rvík.
En því fylgir nokkur kostnaður,
sem leikfjelagið ekki gæti staðist,
nema það feingi styrk annarstað-
ar að.
Alþingi mætti vel styðja að því,
að leikir gætu þrifist hjer íRvík.
Þetta er stutt af opinberu fje víða
annarstaðar. Konunglega leikhús-
ið í Khöfn fær t. d. árlega mik-
inn styrk af opinberu fje. Öðrum
leikhúsnm er haldið þar við ým-
ist af einstökum auðmönnum eða
fjelögum, því þau stæðust ekki
öðruvísi. Leikfjelagið gæti vel
reynt á, hvað þingið vildi gera í
þessu efni.
Ef þingið vildi ekkert gera, þá
mætti benda á annan veg. Og
hann er sá, að efuaðir borgarar
hjer í Rvík tækju sig saman um
að styrkja hjer leikhús, að minnsta
kosti byrjunina, meðan lag væri
að komast á það. Eftir það væri
fremur að væuta styrks frá þing-
iuu. Ef margir tækju þátt í þessu,
þyrfii það eingum að verða til-
finnanlegt, og þetta væri vafalaust
heppilegasta aðferðin.
Þá er «ð minnast á frammi-
stöðu leikfjolagsins í vetur. Og
þess má fyrst og fremst geta fje-
laginu til lofs, að þar virðist allt
hafa geingið með mestu sátt og
samlyndi. Fjelagið hefur sett sjer
föst lög og reglur. Það hefur á-
kveðinn mann, sem stendur utan
við fjelagið, til að skipa leikend-
um„rullur“; það er Halldór banka-
gjaldkeri Jónsson. Annan mann
til að stjórna æfingum og segja
leikendum til, Indriða revisor Ein-
arsson. Þeir fjelagsmenn, sem á
annað borð leika, geta ekki skor-
ast undan að taka að sjer þær
„rullur“, sem þeim eru feingnar í
hendur.
Leikirnir, sem fjelagið hefur
valið, eru ámóta og þeir leikir.
sem áður hafa verið sýndir hjer,
og taka þeim ekki fram. Besti
leikurinn er „A .fintýri á gaungu-
for“ eftir Hostrup, og er það sá
leikur, sem oftast allra mun hafa
verið sýndur hjer áður og hefur
líka verið betur leikinn en nú yfir-
leilt. Fyrsti leikurinn, „Ferða-
æfiutýrið“ eftir Arnesen, var lje-
leg&stur og að öllu ómerkilegur,
enda var hann ekki oft sýndur.
Hinir leikimir tveir, „Æfintýri í
Rósenborgar-garðinum“ og „ Apríls-
narrarnir" eftir Heiberg, hafaverið
betur leiknir yfir höfuð. Þeir eru
báðir efnislitlir gamanleikir, en
tókust vel. Cand. phil. Brynjúlf-
ur Kuld hefur þýtt þessa leiki og
eru þýðingarnar betri en menn
hafa átt að venjast hjer frá leik-
sviðinu, einkum á kvæðunum.
Öll blöðin, sem getið hafa leikj-
anna, hafa fundið að valinu að
því leiti, að aðeins sjeu sýndir
saungljóðaleikir, vilja heldur al-
varlegra efni og náttúrlegri leiki.
En saungljóðaleikir geta aldrei
orðið náttúrlegir, því menn talast
ekki við syngjandi í daglegri ræðu.
Sje mikið um saunginn, er það að
miklu leiti undir honum komið,
hvernig leikurinn tekst, svo að
með honum stendur hann og fell-
ur, en saungnum hefur verið mjög
ábótavaut hjá sumum, er leikið
hafa. Þó má margt segja með
því og móti, hvort rjett sje eða
rangt að velja hjer einkum saung-
Ijóðaleikina, Þeir eru ljettastir að
leika og við þá mun almenningur
alstaðar skemmta sjer best. Marg-
ir koma í leikhúsið mest vegna
saungsins, og þótt hann hafi hjer
verið vondur hjá sumum, þá hef-
ur hann verið góður hjá öðrum,
bæði Stefaníu og Gunnþórunni.
Þær syngja báðar vel. Það væri
gott að sjá við og við leiki, sem
meira væri spunnið í af efni og
alvöru; fjelagið ætti t. d. að geta
sýnt suma af „moderne11 leikjum
Björnsons, Edvardar Braudes’s o.
s. frv. En best væri að fá að
sjá nýja íslens! * leiki úr nútíð-
arlífinu. Þá jyrst, er leikhúsið
hefði þá fram að bjóða, vekti það
almenna eftirtekt og nýtt fjör í
bænum. En um vöntun á þessu
er ekki leikendunum að kenna,
heldur íslensku skáldunum.
Fjelagið er miklu betur skipað
kvenfólki en karlmönnum. Þar
hefur ekki borið á tilfinnanlegum
skorti á leikkröftum frá kven-
fólksins hálfu; þar á móti ekki
sjaldan að því er karlmennina
snertir. Af kvenfólkinu hafa þær
mest og best leikið frú Stefanía
Guðmundsdóttir og frk. Gunnþór-
unn Halldórsdóttir. Þeim lætur
hvorri um sig best að leika ung-
ar, glaðværar stúlkur, og báðar
hafa þær best leikið í „Apríls*
nörrunum“. Þó hefur Stefanía
einnig leikið alvarlegar „rullur“,
í „Æfint. í Rósenb.g.“ og „Æfint.
á gaunguf." og hvorttveggja vel,
þótt henni láti miklu betur að
leika ungu, fjörugu stúlkurnar í
hinum leikjunum tveimur. Gunn-
þórunn hefur einnig haft flöl-
breyttar „rullur“. Heuni tókst
sist með Klöru í „Ferðaæfintýr-
inu“, og var hún þó ekki illa leik-
in. í hinum leikjunum þremur
hefur hún leikið vel. Þar að auki
tókst henni vel með skrítna kell-
ingu í „Sagt upp vistinni“ eftir
C. Möller, sem hún ljek á móti
Sigurði Magnússyni. Frú Þóra
Sigurðardóttir hefur, eins og oft
áður, ieikið mikið laglega í tveim-
ur leikjunum og eins fröken Þurfð-
ur Sigurðardóttir; einkum tókst
henni vel bæði með barnfóstruna
og yfirsetukonuna í „Æfintýrinu
í Rósenborgargarðinum".
Af karlmönnunum hafa þrfr
leibið best: Cand. Sigurður Magn-
ússon, hr. Árni Eiríksson og hr.
Kristján Þorgrímsson. Ekkert
hefur verið betur leikið hjer í vet-
ur en karlinn, sem Sigurður ljek
i „Æfintýri í Rósenborgargarðin-
um“, og alstaðar hefur hann leikið
vel, aðeins skorti hann saungrödd
til að gera næg áhrif með Yer-
mundi í „Æfintýri á gaunguför“.
Árni Eiríksson ljek Skrifta-Hans
í „Æfintýri á gaunguför“ vel, en
best dreinginn í „Aprílsnörrunum“;
sá leikur hefur best tekist yfir
höfuð. Miklu síður ljek Árni
kvennabósann í „Æfint. í Rósen-
borgarg.“; þótt einstöku atvik tæk-
ist honum þar vel, þá var hann
þar oft ónáttúrlegur, eius og eðli-
legt er. Kristján sómdi sjer vel
eins og fyr í birkidómaranum 1
„Æfintýri ágaunguför“. Það ætti
annars miklu betur við að nota
þar orðið sýslumaður í stað birki-
dómara. Hr. Friðfinnur Guðjóns-
son ljek lipurt piltinn I „Æfintýri
í Rósenborgarg.“, en í „Æfintýri
á gaunguför“ fjekk hann hlutverk,
sem hann alls ekki var fær um
að leysa af hendi, þótt fjelagið
ef til vill hafi ekki átt kost á öðr-
um betri til þess. HannljekHer-