Ísland - 22.03.1898, Blaðsíða 1

II. ár, 1. ársíj.
Minnisspjald.
Landatankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2
síðdegis. — Bankastjðri við kl. II1/.—I1/.- —
Annar gæsiustjóri við kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn i barnaskðlanum kl.
S9— siðdegis 1. mánud. 1 bverjum mánuði,
Landsbókasafnið ■. Lostarsalur opinn daglega
frá kl. 12—2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld.
til kl. 3 sd.— Útlán sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12
árdegis.
Bœgarsjórnar-tunðir 1. og 3 fmtd. i mán., kl.
5 siðdegis.
Fátœkranefndar-íuniir 2, og 4. fmtd. i mán.,
kl. 5 siðd.
Náttúrugripasafnið (i Gtlasgow) opið hvern
sunnudag kl. 2—3 síðdegis.
Ókeypis lækning á spitalanum á priðjud. og
föstud. kl. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spítalanum 1. mánud.
1 mánuði hverjum.
Ókeypis tannlækning hjá tannlækni Y. Bern-
höft (Hðtel Alexandra) 1. og 3. mánudag i
mánuði hverjum.
Um sjúkrasjóði.
Eftir Þórð Cruðjolinsen lækni.
Þótt heilbrigðismál íslendinga
hafi á síðari árum tekið ailmiklura
framförum fyrir ötula framgauugu
eiastakra manna, er þ8im enn í
mörgu áfátt. Jeg ætla hjer sð eins
að benda á eitt atriði: [> ð er
sjúkrasjóðir.
Jeg veit ekki til þess, að þeir
sjeu til á íslandi, eða haíi nokk-
urn tíma verið á nafn nefndir í
íslenskum blöðum eða tímaritum.
Siíkir sjóðir eru nú á stofn sett-
ir um öll menntuð lönd og taka
á hinura aíðustu árum afarmikl-
um fr&mförum. Hve nauðsynlegir
þeir þykja, má sjá á því, að á
Þýskalandi er það í lög leitt, að
allir ósjálfstæðir verslunar-, iðn-
aðar- og handverksmenn skuli
vera í sjúkrasjóði. Hjer á iandi
er einginn skyidur til þess, nema
þeir, er hafa fasta stöðu við stór-
ar ríkisstofnanir, svo sem járn-
brautir, en þó nýtur hjer um bil
sjöundi hver maður í landinu að
einhverju loyti góðs af sjóðum
þessum.
Þótt jeg hafi enu ekki feingist
naikið við lækningar á ísiandi,
hefur mjor þó ekki dulist það, að
þörfin fyrir sjúkraajóði er eingu
minni þar en hjer í iandi. ís-
lensku læknarnir munu h&ía rekið
sig á það, að þeirra er einkum
leitað í kaupstaðaferðum eða á öðr-
um leiðum, sem liggja að læknis-
bóli. Vel er, ef læknirinn sjer
sjúklinginn sjáifan; 0ft yerður
hann að láta sjer lýsingu nægja,
munnlega eða skriflega, sem ætíð
er ónóg og oft fjarri öilu viti.
Stundum eru sjúkiingar látnir bíða
slíkra tækifærisferða dögum saman,
þótt mikið kunni að vera í yeði,
og muu það tíðum stafa af því,
að þeir, sem miður eru efnum
búnir, horfa í kostnaðinn við að
Reykjavík, 22. mars. 1898.
12. tí>Iul)lað.
leita lækais. En kostnaður þessi
verður vel kleyfur, ef menn
saína í kornhlöður á hinum góðu
árunum og geyma til hallærisins.
Með þvi að leggja nokkra aura
í sjóð á mánuði hverjum geta
menn aflað sjer nauðsynlegrar
lœknishjálpar án tilfinnanlegra út-
gjalda. Jeg mun siðar reyna að
sýna fram á það, að fæstum mun
ofvaxið að taka þátt í samskotum
þessnm.
Sjúkrasjóðirnir dönsku eru að
flestu leyti góðir til fyrirmyndar,
og skal jog því gefa yfirlit yfir
háttalag þeirra og hagi.
Hinir fyrstu munu vera stofn-
aðir í hinni núverandi mynd árið
1862. Ári síðar voru lijer 48
sjóðir, en nú um áramotin var
tala þeirra nær 800 og fje.lags-
menn um 190,000. Þó eru enn
fleiri, sem njöta góðs af sjóðun-
um, því öll börn fjelagstnaiina,
yngri en 15 ára, sem eru í heima-
húsum, hafa ókeypis læknistilsjón.
Nú er svo talið, að 4/5 hiutar fje-
lagsmanna sjeu kvæntir menn eða
giftar konur, ^og að jafnaði eru
taiin 2 börn yngri en 15 ára á
hver hjón; verða því þannig uai
150,000 barna, sem hafa hlunn-
ircli af sjóðunum, eða hjer um bil
7. hver maður í ailri Danmörku.
í bæjum fara sjóðirnir mest eft-
ir stjettum manna; stórar stofn-
anir og verksmiðjur hafa sinn
eiginn sjóð. Úti um sveitir er
venjulega eiun sjóður í hverjum
hreppi. Sjóðir þessir era hver
öðrum óháðir, ea standa frá árinu
1893 undir einum forstjóra í Kaup-
mannahöfn. Þeir eru viðurkennd-
ir af stjórninni og fá styrk úr
rikissjóði og afarmikla lækkun á
sjúkrahússgjaldi.*
Auk þessara sjóða eru margir
aðrir, sem ekki hafa náð löggildi
og njóta því ekki hinna umgetuu
hlunninda. Uui iiagi og háttalag
þesssra sjóða, sem í raun rjettri
væru besti mælikv&rði fyrir oss,
get jeg ekkert sagt, þar eð þeir
gefa eingar opinberar skýrsiur.
Einginn getur náð inntöku í
sjúkrasjóð, ef hann er vel efuum
búinn, þar eð sjóðirnir njóta opin-
bers styrks. Ef þoss er krafist,
skal hver sá, sem ieitar inntöku,
sauna með læknisvottorði, að hann
hafi ekki langviunan eða ólækn-
andi sjúkdóm, sem hafi áhrif á
vinnukraft eða heilsu. Einstöku
sjóðir gjalda lækni slík vottorð,
*) Á hinum tveim stóru spitölum í
Höfn og amtsspítölum úti á landi kostar
logan, að allri hjftkrun, lyfjnm og um-
búðum meðtöldum, 1 kr. 20 aura á dag.
Sjóðirnir greiða að eius 40 au. á dag.
en flestir láta umsækjanda gjaida
honum. (Vottorðin kosta 1—2 kr.
hjer í landi).
Hver fjaiagsmaður geldur 1 kr.
við inntöku og síðan vissa upp-
hæð á mánuði hverjum; lægst árs-
gjald mun vera 3 kr., hæst. 70 kr.,
ea víðast er það um 5 kr. —
Hverjum sem vill er heirnilt að
gjörast heiðursfjelagi, ef hann
geldur að minnsta kosti 1 kr. á
ári, en gjaldi hann 2 kr. á ári
hefur hann atkvæði og er kjör-
geingur til stjórnarinnar. Heiðurs-
fjelagar hafa eingaa rjett til sjúkra-
hjáip&r.
Víðast hvar er aldur njótandi
fjelaga við inngöngu takmarkaður,
frá 15 árum upp að fertugu eða
fimmtugu; þeir sem hafa náð inn-
töku ianan aldurstakmarks geta
framvegis verið fjelagsmenn.
Hver sá, sem hefur fullnægt
þeim skilyrðum, sere iög sjóðsins
hafa sett, á heimtingu á læknis-
hjálp, or þörf gerist. Ef sjúkl-
ingarinn er ferðafær, skal hann
ieita á fund læknis, en sje hann
ófær til ferðalags, skal iæknir
sóttur. Hver sjúklingur getur
feingið læknishjáip alit að hálfu
ári í einu. Sjóðurinn geldur fyrir
legu fjelagsmanna á sjúkrahúsiog
ráðieggingar annara lækna (t. d.
augnalæknis), ef læknir sjóðsins
krefst þess. Viðast er konum
veitt hjáip við barnsburð, eflækn-
is þarf við; sumstaðar fær koaan
vissa upphæð fjár til þess að launa
yfirsetukonu. Margir af sjóðunum
veita fjolögnm ókeypis læknisiyf
og annað, sem til iækniuganna
heyrir, svosem umbúðir við bein-
brot, trjefætur og því um líkt.
Sumir sjóða»na gjalda ekki
lækcislaua eða lyf, en veita fje-
lögnm vissa npphæð íjár á degi
hverjum frá því að þeir sýkjast
til þess er þeir eru orðnir vinnu-
færir aftur, en þó ekki Ieingur
en 3 mánuði á ári, og tíðkast það
einkum meðal þeirra stjetta, sem
vinna fyrir daglaun. Aðrir sjóðir
greiða sjúkrafje, læknishjálp og
iyf-
Ef sjúklingurinn er sjálfur vald-
ur að sjúkdómi sínura (t.d. drykkju-
æði eða áverkar í ilideilum) á
hann einga heimtingu á sjúkrafje,
og einginn getur feingið neinn
styrk úr sjóðinum fyr en 6 vikum
eftir inntökuna.
Margir af sjúkrasjóðunum eru
einnig greftrunarsjóðir, og eru þá
enn fremur golduir 21/, eyrir á
ári af hverri krónu, sem gefin er
í greftrun&rkostnað, og skulu þá
allir fjelagar gjalda greftrunarfje.
Læknar gefa öllum löggiltum
sjúkrasjóðum 25°/0 lækkun á lækn-
isgjaldi. Víðast er lækni goldið
eftir verkum og skal hann gefa
formanui nákvæman reikning yíir
viðskiftj sjóðsins um hið liðna fjár-
hagstímabil. Gjaiddagi er venju-
lega 4 sinnum á ári. Sumirsjóð-
ir gjalda lækni vissa upphæð á
ári fyrir hvern fjeiagsmann.
(Niðurl.)
Dreyfus-málið.
Aldrei i manaa minnum hefur
nokkurt mál vakið jafn-geysi-
mikia eftirtekt út um víða veröld
sem þetta mál. Jafnvel Panama-
hneixlið, sem þö var sæmilega víð-
ræmt mál, um þær mundir er það
stóð yfir, þyriaði aldrei upp öðru
eins ryki, vakti aldrei slíkan
gauragang og vopnabrak, sem
þetta stórvaxna, ískyggilega m.4i.
Orsökin til þess er, að það er
ölium hugsandi mönnum auðsætt,
að hjer er í rauninni háð hin
snarpasta og þýðingarmesta rimma
milli herveldisstefnunnar og þeirra
flokka, er losa vilja þjóðirnar und-
an kúgun og óöld hermennskunn-
ar. Hið viðbjóðsiega Gyðingahat-
ur á Frakklandi hefur líka blásið
að koiunum, því að Dreyfus er
Gyðiugur að kyni. Auðvitað er
hríðiu snörpust á Frakklandi, en
neistgfiugið af viðureign manna
þar, stendur yfir öil lönd áifann-
ar og öil blöð hins menntaða heims
leggja orð í belg.
Til þess að skilja nokkuð aðal-
atriði þeasa flókna máls er sá
vegur beinastur, að kynna sjer
brjef það, er Emiie Zola, hinn
mikli ritsniilingur, sendi Felix
Faure, forseta híns frauska iýð-
veldis, og prentað var í l’Aurore,
aðalmáigagni Dreyfusvina, eftir
að Esterhazy-málíð var um garð
geingið. Svo sem möunum mun
kuanugt, var það mái svo vsxið,
að Mathieu Dreyfus, bróðir fang-
ans á Djöfiaeyjunni, bar þær sak-
ir á Esterhazy major, að hann og
einginn annar væri sekur um glæp
þann, er bróðir hans hafði verið
dæmdur fyrir. Rannsókninui í
því máli stýrði Pellieux herfor-
ingi og lauk henni svo að Ester-
hazy var með öllu sýknaður. En
öli meðferð málsins vakti þegar
hina meguustu gremju, enda var
rannsóknin svo ósvífnislega hlut-
dræg að furðu gegair. í raun-
inai hjeldu dómararnir verndar-
hendi yfir E., en saeru allir raun-
sókninni á hendur Picquart ofursta,
er haíði verið kvaddur til vitDÍs-
burðar og með stakri hreinskilui
og einurð hafði komið fram með
þau gögn, er spilltu lyrir Ester-
hazy, enda varð hann að iokum
hnepptar í varðkaid um hi ið fyrir
óþagmælsku og óhlýðni við yfir-
boðara sína. — Nú sió óhug
nokkrum á alia þá, er studdu
mái Dr. og þótti þeirn sem málið
myndi seiat vinaast. Þá greip
Zola til þess bragðs, er á var
minnst, að h&nu ritaði forsetan-
um brjef, og skal hjer skýrt frá
aðalinnihaldinu. Fytirsögu bijefs-
ius var:
Jeg ákæri (j’accuse).-
Fyrst fer hann nokkrum hlýjum
orðum um forsetann, mannkosti
hans og vitsmuni. Stjórn hans
hafi verið Frakklandi tii sæmdar
og blessuaar, þangað til Dreyfus-
málið komst á dagskrá. En svo
bætir h&nu við: „Þetta andstyggi-
lega mál setur hræðilegan blett á
nafn yðar og jeg dírfist að segja
einnig á stjórn yðar. Samkvœmt
skipun hefur hermáladómetóll ný-
lega dirfst að sýkna annan eins
mann og Esterhazy — og þar
með er öllu því sem sanuleiki,
öllu því sem rjettlæti heitir rek-
inn löðrungur.
Ea þetta er nú orðinn hlutur;
Frakkiand fær þenna smánarblett
á kinn sjer og sagau mun geta
þess, að siíkaa glæp hafi menn
getað drýgt á embættiaárum yðar.
Þá hefur eigi skort dirfskuna
og mig skal eigi heldur skorta
hina. Jeg skal segja sannleik-
ann, því að jeg hef lofað að segja
hanu, úr því að rjettvísin í hinni
sönuu þýðiagu orðsins, hefur eigi
tilkynnt haun fullkomlega og í
heild siuni. Þ&ð er skylda mín
að taia, jeg vil eigi taka á herð-
ar mjer samsekt í þessum glæp.
Næturró mín muadi truflast af
uœhugsun um þeuua óhamingju-
sama mann, er hann með hrylii-
legum kvölum afplánar þanu giæp,
sem h&nn aldrei hefur drýgt.“
Því næst snýr Zola sjer að
dómi þeim, er kveðinn var upp
yfir Dreyfus fyrir föðurlandssvik.
Upphafsmanniuu að þeim dómi
telur hann oíursta einn, du Paty
de Clam, er á allar lundir og með
svívirðiiegustu tálbrögðum hafi
reynt til þess að fá Dreyfus til
að játa sekt sína. Þegar Dreyfus
íyrst var hneftur í gæsluvaið-
hald hafi hann farið lieim til konu
hans og fullvissað hana um að
m&ður hennar væri sekur um
glæpinn og bætt því svo við, að
iíf hans lægi við, að húu ljeti
! sem minnst á öllu bera og reyadi
! eigi að hjáipa honum. Enntrem-
ur hafi Forzinetti, fangavörðurinn,