Ísland - 26.04.1898, Side 1

II. ár, 2. ársfl.
Reykjavík, 26. apríl 1898.
17. tölulblað.
Minnisspjald.
Landsbankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 siðdegis. —
Banliastjöri við kl. II1/,—l'A- — Annar gæslustjóri við
kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn í barnaskðlanum kl. 5—6 slð-
degis 1. mánud. I hverjum mánuði.
Landsbökasafniö: Lostarsalur opinn daglega frá ki. 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Fomgripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árdegis.
Bæjarsjórnar-fandir 1. og 3 fmtd. i mán., kl. 5 siðdegis.
Fátækranefndar-íuniiT 2. og 4. fmtd. 1 mán., kl. 5 síðd.
Náttúrugripasafnið (i (llasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 síðdegis.
Ókeypis lækning á spltalanum á þriðjud. og föstud. kl.
11-1.
Ókeypis augnlækning á spítalanum 1. mánud. i mánuði
hverjum.
Ókeypis tannlækning hjá tannlækni V. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag í mánuði hverjum.
Skoffínið.
Mnar póeta!
Þótt skofíínseðli þitt væri mjer fyrir
laungu íull-kunnugt, þá skal jeg játa það,
að mjer kom mjög á óvart, að dómur
minn um sögur þínar og kvæði gæti haft
þau áhrif að fíflsæðið feingi algerlega yfir-
hönd yfir þjer. Satt að segja gerði jeg
mjer eingar vonir um, að þú mundir gera
þig jafn-skemmtilega narralegan og raun
er á orðin. Reyndar er ekkert móti því
hafandi, þótt þú haidir sjálfur mikið
upp á sögur þínar og kvæði, þótt þjer
þyki allt þar gott, ólastanlegt, jafnvel
öllum öðrum skáldverkum fremra, sem
fram hafa komið undir sólunni. Slíkt er
töluvert almennur breiskleiki meðal hins
uppstökka skáldakyns og kasta jeg ekki
á þig þungnm steini fyrir það. En hitt
er óumræðilega gatistalegt, barnalegt og
narralegt, að bera það fram, að af því að
annar maður lætur í Ijósi nokkuð aðra
skoðun, þá hljóti það að vera af persónu-
legri óvild við þig, eða illu innræti. Að
þú hugsaðir þetta með sjálfum þjer í svip-
inn, — það er fyrirgefanlegt; en að hafa
ekki stillingu eða íhugun til að geyma
þá skoðun hjá sjálfum sjer, það er, væg-
ast talað, narralegt. Annars er dómur
minn um skáldskapartilraunir þínar ritað-
ar samviskusamlega og alveg hlutdrægnis-
laus, eins og flestir munu við kannast.
Hitt er það, að hann er stuttur, eins og
ritdómar að jafnaði gerast í frjettablöðum,
ekki ýtarlega lýst kostum og löstum, en
skýrt og skilmerkílega bent til hvors-
tveggja. Þar sem mjer var sent kverið
til umsagnar, þá taldi jeg mjer skylt að
geta þess, og rjettast að segja þá á því
afdráttarlaust kost og löst. Getur vel
verið, að sumt heíði mátt segja með mýkri
orðum- og má vera að jeg hefði gert það,
ef jeg hefði fyrirfram vitað viðkvæmni
þína. Einnig mundi jeg gjarnan hafa rit-
að nokkru ýtarlegar um bókina, ef þú
hefðir fyrirfram látið mig vita, að heil-
brigði þín og vellíðan væri að einhverju
leyti undir mjer komin og ritdóminum.
Það er líklegt, að það særði þig enn
meir en það, sem á undan er komið, ef
jeg færi nú að taka fram fleiri og ýtar-
legri ástæður fyrir því, að dómur minn
sje rjettur. Skal jeg því ekki fara langt
út í það mál. Þó get jeg ekki sleppt því
að öllu leyti. Ályktun mín í ritdómnum
er sú, að þú hafir töluverða skáldskapar-
hæfileika, en stórskáld sjertu ekki. Jeg
vil nú skjóta því undir dóm allra landa
okkar, sem nokkurt vit hafa á skáldskap,
hvort þetta muui ekki hlutdrægnislaus
dómur. Jeg veit, að dómar þeirra muuu
verða nokkuð ósamhljóða hver öðrum
Surair munu eiga örðugt með að viður-
kenna skáldhæfileika þína, eða gera mjög
lítíð úr þeim, einkum vegna myrkviðurs-
ins og svo meinlokanna og smekkleysanna,
sem eru ekki fáar innan um hitt, sem
betra er. En þetta álít jeg rangt. Aftur
veit jeg af einu atkvæði móti mjer, þar
sem jeg tel þig ekki stórskáld; það er
atkvæði sjálfs þín og tel jeg álit þitt þar
einnig raugt. Þú munt nú segja, að það
sje af einberum illvilja að jeg taki þetta
fram. Jeg segi: nei. Eins og mjer var
kunnugt af viðtali við ýmsa, að sumir ef-
uðust um skáldhæfileika þína og jeg áleit
rjett að mótmæla þeirra skoðun, svo áleit
jeg einnig rjett að mótmæla þinni eigin
skoðun á málinu, sem mjer eingu síður
var fullkunnug. Það sem okkur tvo grein-
ir þá á um, er það, hvort þú eigir að kall-
ast stórskáld eða ekki. Eftir minni skoð-
un er það of mikil viðkvæmni, ef þú eigi
þolir, að rætt sje um ástæður með þessu
og móti. Jeg hef áður sagt, að það sem
mjer þætti nokkurs um vert í bók þinni,
sje kvæðin; sögurnar telji jeg lítils virði.
í leitinni að stórskáldshæfilegleikum þínum
legg jeg því sögurnar til hliðar. Sama er
að segja um þýðingarnar, eins og gefur
að skilja. Eftir eru þá frumsömdu kvæð-
in. Þau eru 20 talsins og ná yfir c. 40 bls.
Hjer ætti nú hinn andlegi stórgripur að
leynast.
Við skulum þá fyrst skygnast um í
pólitisku kvæðunum. Getur stórskáld til
þess þurft að tileinka sjer hugmyndir og
hendingar úr kvæðum Jóns Ólafssoaar og
aflaga sumstaðar með vondu rími. Nei;
ekki er Einar stórskáld hjer. í pólitisku
kvæðunum ertu einginn dreki. Þú ertþar
ekkert annað. kunningi, en póetiskur lóu-
þræli Jóns Ólafssonar. Sum af hinum
kvæðunum eru ónýt, önuur góð, eins og
jeg hef áður sagt, en ef til vill er'þaðaf
klaufaskap míuum: stórskáldið finn jeg
ekki. Ef jeg nú vildi vera velviljaður, þá
væri næst að geta þess til, að Einar stór-
skáld leyndist inni í einhverjum myrkum
afkima í „Skútahrauni“, að eins sje lík-
neski hans ofanjarðar, „hrotti steyttur
þótta og fjóni“, sem einhverstaðar rofar
fyrir í kvæðinu.
Sömuleiðis er hitt, sem jeg hef einnig
tekið fram, ómótmælanlegur sannleiki, að
það er lítið, sem eftir þig liggur af skáld-
skap. En gildi skáldverka er hvergi met-
ið eftir stærð, heldur eftir gæðum, og var
því hreinn óþarfi að reiðast þessu. Að
fyrirferðinni til taka sögur þinar upp meiri
hluta bókarinnar, 3 sögur á c. 100 bls.
En þótt til væri eftir þig í þeirra stað
fullur bókaskápur af sams konar lista-
verkum, þá værirðu ekkert stórskáld fyr-
ir því. Ea fyrir þau 16—18 smákvæði,
sem eftir þig líggja og nokkuð er í varið,
hef jeg fyliilega unnt þjer sannmælis.
Jeg lýk þá þessu umtali um skáldskap
þinn án þess að við verðum á eitt sáttir,
og mun best að hvor um sig haldi sinni
skoðun. Halt þú áfram að telja þig með
stórskáldunum, ef þú hefur gaman af. Jeg
hef gaman af þvi líka. Það er eingin
skemmtun að fíflum, sem ekkert sjerstakt
er við. En þegar þau hafa gáfuneista í
einhverja átt og jafnframt þann ómetan-
lega kost, að líta á sjálf sig á sama hátt
og þjer er lagið, — þá fyrst eru þau
skemmtiieg fífl.
Málfræðislegum athugasemdum þínum í
greininni svara jeg eingu, og það af þeirri
ástæðu, að í umræðum um þau efni virði
jeg þig ekki viðtals. Jeg get að eins
bent öðrum á, hve hlægilegt það er, þeg-
ar þú rís upp í síðustu „Dgcr.“ og endur-
tekur með öllum þeim sjálfsþótta og stæri-
læti, sem vanþekkingin og hundheimskan
einar eru færar um að skapa, hneiging-
una á kvennkynsorðinu þínu: röf—rafar.
Fyrir þetta hefðirðu feingið snoppung, ef
þú hefðir setiðí einhverjum af efri bekkj-
um barnaskólans, og sem málfræðingur
áttu þar sæti. Að rjettritun og málfæri
er bókin þín svo úr garði gerð, að hver
óvalinn busi í latinuskólanum mætti bligð-
ast sín fyrir slíka handaskömm. En jeg
vissi, að það var alkunnugt af blaðabulli
þínu, að þú kynnir ekki íslensku fremur
en hundur, kynnir ekki heldur að setja
rjett niður kommu eða punkt o.s.frv. og
áleit, að eiuginn mundi til þessa ætlast
af þjer. Þvi fór jeg ekkert út í þá sálma.
Þó er það rjett, sem tekið hefur verið
fram af öð-um (Nýja Öldin), að heimta
hefði mátt af þjer, að þn kynnir rjettrit-
un nokkurn veginn og værir betur að þjer
i móðurmáli þínu en þú ert. En þar um
má nú segja, að seint sje að kenna göml-
um hundi að sitja, og eru lítil líkindi til,
að þú lærir þetta framar. Það, sem þá
er heimtandi af þjer, er, að þú kunnir að
skammast þín og þegja. —
Jeg legg þá skáldaham þiun til hliðar
og fyrir mjer stendur Einar Benediktsson
í sínu hversdagslega aulagervi, sem póli
tisk skúrra. Jeg dró fram í síðasta blaði
eitt erindi eftir þig úr pólitisku kvæði.
Þetta telur þú óhæfu í ritdómi. Hyggur
þú, að bull þitt um íslenska pólitík verði
friðheilagt með því einu, að þú berjir því
saman í staurslegar og illa ortar hend-
iugar? Það hefur, skal jeg segja, eiugu
meiri rjett á sjer fyrir því. Jeg lagði
eingan dóm á pólitík þína í ritdóminum;
gat þess aðeins, að þú kæmir hjer fram
sem endrarnær, eins og pólitiskt skoöín
og skúrra. Þótt þjer hafi mislíkað þetta,
þá er það ails ekki oftalað. Þinn póli-
tiski ferill er ekki langur. En mikill má
vera hroki þinn og heimska, ef þú hefur
enn ekki orðið þess áskynja, að allir þeir,
sem um pólitík hugsa eða rita hjer á landi,
fyrirlíta þig gersamlega. Það hefðirðu þó
getað ráðið af því, að einginn þeirra læt-
ur svo iítið að virða þig viðtals, eða evara
þjer þar nokkru orði. Þetta hefði átt eö
vera því eftirtektaverðara fyrir þig, þar
sem jafn mikilhæfur stjórnmálamaður og
faðir þinn er, hefur notað þig til að halda
fram skoðunum sinum. Auðvitað eru það
stórglöp af honum, þðtt afsakanleg sjeu,
þar sem hann mun h&fa langað til að gera
eitthvað úr þjer á því verksviði, sem haun
hefur eytt kröftum sínum á. En í óráðs-
draumum þínum og æðisköstum er þjer
ekki ver gert, en að þú sjert minntur á
fylgi þitt við föður þinn, sem þó er hið
eina, sem þú ættir að hafa vit á að telja
þjer til gildis. Þú ætlast til, að það sje
bríxlyrði til mín, að jeg hallist að pólitík
Jóns Ólafssonar, sem þó er mjer vanda-
laus maður. Auðvitað er þetta svo heimsku-
legt bríxl, að það tekur ekki svari. Hitt
væri nær s&nni, að ætla »ð pólitísk saun-
færiug jálfs þín væri ekki sem sjálfstæð-
ust, þar sem þú hefur aldrei verið ann&ð
en skráveifa föður þíns, sem gefið hefur
þjer mat og fje, auðvit&ð ekki fyrir fylgi
þitt í pólitíkinni, heldar af því, að hann
mun telja það skyldu sína &ð forsorga þig.
Og ef nokkur rnaður hefur metið nokkurs
nokkurt orð, sem fram hefur komið um
pólitík í blaði þínu, þá er það föður þín-
um að þakka en eiugan veginn þjer. í
margar vikur geltirðu að Skúla Thorodd-
sen í haust; hann sparkaði þjer í lífcilli
neðanmálsgrein í „Þjóðviljanum“, virti þig
ekki annara afskifta. Jón Ólafssou og
Björn Jónsson hafa aldrei virt þig svo
mikils, að þeir spörkuðu þjer, hvernig svo
sem þú hefur fitjað upp á trýnið framan
í þeim. Allt þitt pólitiska gjálí'ur hefur
fallið afllaust í nasir þjer, sjálfum þjer til
skamroar og ergelsis, öðrum til spotts og
athlægis. Og í „Þjóðólfi“ getur flokks-
bróðir þinn, Hannes Þorsteinsson, ekki
bundist þeirrar óskar að flokkurinn mætti
vera laus við rassaköst þín. Þú hefur
aldrei gert annað en spilla fyrir, og hefur
verið því til fyrirstöða, að faðir þinn setti
skynsaman og hæfan mann fyrir málgagn
sitt. Að vera talinn af meðhalds-
mönnum sínum sraunalegt skofíin, af
öðrum fyrirlitlegt fífl, — það er hlut-
skifti þitt. nú. Hversu leingi þú heldur
áfram setu í þessu narrasæti, úr því má
tíminn skera. Það var vingjarnleg bend-
ing af ritstjóia „Þjóðólfs", erhann skaut
því að þjer, að þú skyidir hætta afskift-
um þínum af póiitíkinni. Jeg tók undir
þetta með honum af því, að mjer virtist
þetta viturlega mælt; ekki afþví, að mjer
stæði ekki hjartanlega á sama, hvar og
hvernig þú opinberaðir asnask&p þiun. —
Með þessu hef jeg að eius viljað gera grein
fyrir ummælum mínum í síðasta blaði.
Að endingu að eins þetta: þú hefur í
mínum augum bæði fyr og síðar verið
andlegur sjúklingur. Greiuar þínar til mín
skoða jeg aem ein hin skýrustu sjúkdóms-
vottorð, sem aál þín í óráðsköstunum hef-