Ísland - 17.05.1898, Qupperneq 1

II. ár, 2. ársíj.
Reykjavík, 17. maí 1898.
20. töluMað.
Nýkomið með „Laura“:
EVIikið úrval af
LjúMÉi Mou Sttiar-fataefiií
i
Y íiri'rttlilia,
Alfatnaöi og Sxiacxxr.
Allt eftir irasln tlsti.
Komið og lítið ian til inín áður en þjer
kaupið aunarstaðar.
_ P lai 888a borgun ót í
~ awátfiip höiic,‘ — ®á’sem
UlljlulLlli kaUpir 8j:Ufur efni,
getur feiugið mjög ódýrt
það, sem til fatanna þarf.
í öllum búðum,
en þá er eing-
inn afsláttur gefinn.
R. Anderson,
sl5Li*jacaL<a.íXi*x. GLASGOW.
Minnisspjald.
Landstanlcinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 siðdegis. —
Bankastjðri við kl. II1/,—1V2. — Annar gæslustjðri við
kl. 12-1.
Söfnunarsjóðurinn opinn i karnaskðlanum kl. 5—6 slð-
degis 1. mánud. i hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lestarsalur opinn daglega frá kl. 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld. tíl kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Fomgripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árdegis.
Bœjarsj&rnar-tanðiT 1. og 3 fmtd. i mán., kl. 5 slðdegis.
Fátækraneftidar-ixmðii 2. og 4. fmtd. i mán., kl. 5 slðd.
Náttúrugripasafnið (1 Glasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 siðdegis.
Ókeypis lækning á spitalanum á priðjud. og föstud. kl.
11—1.
Ókeypis tannlsekning hjá tannlækni V. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag í mánuði hverjum.
Áskorun
um
að eiga þátt í Parísarsýningunni 1900.
Svo sem mörgum mun kunnugt orðið,
er ráðgert, að lialdin verði mikil alþjóðleg
sýiiing í París árið 1900. Því færi munu
flastar þjóðir sæta, þær er nokkuð vilja láta
lil sín tiika, til þess eigi einungis að sýna
það stig menningarinnar, er nú er í lok aldar
gufuaflsins og rafmagnsins, heldur og jafn
framt til aðfæra alþjóð manna heirn sanninn
um, hvernig menningin hefir hafist og þró-
ast i ýmsum löndum og á ýmsum tímum.
Fyrir rúmum 1000 fluttu forfeður vorir,
landnámsmennirnir, með sjer hingað til
Iands menning Norðurlanda, og árið 1900
verða liðin rjett 900 ár, frá því er kristni
var tekin í lög hjor á landi; um sama
leyti fundu og íslendingar Glrænland og
Ameríku; vjer höfum um allan þann tíma
enn fremur varðveitt tungu vora og þjóð-
erni og þar með endnrminningar um hina
fornu menning betur í mörgum greinum
en frændþjóðir vorar á Norðurlöndum.
Pað má því með rjettu þykja vel við eiga
að vjer á þessum merkilegu tímamótum
Jeg nndirskrif- Qrnnfjnlr Newfoundlands
aður kaupi: IjlllullljJV (Labrator) verkun
oo auruin BCLOÍrtl ekippundið
en aðrir borga hjer á landi, fyrir peninga út í
hönd. Piskurinn afhendist fyrstu dagana í júlí-
mánuði.
Keykjavík, 14. maí 1898.
T. G. Paterson.
tökum höndum saman víð frændur vora,
Daoi og Norðmenn, sem vjer þar á ofan
höfum átt svo mikið saman við að sælda
alla tíð, síðan er land vort byggðist, og
sýnum að vorum hluta menning forfeðra
vorra og hvern klut vjer íslendingar höf-
átt að því að efla þjóðmenning Norður-
landa að öðru leyti.
Þar sem að einginn efi getur á því leikið,
að vjer einmitt stöndum vel að vígi í
þessu efni, þá hefir stjórnarnefnd Þjóð-
menjasafus Dana í Kaupmannahöfn farið
þess á leit við stjórnarnefndir slíkra stofn-
ana hjer á landi (Forngripasafnsins og
Fornleyfafjelagsins), hvort eigi myndi til-
tækilegt að efna til sýningar í París á
þjóðmenjum frá Danmörk, Noregi, Fær-
eyjum, íslandi og Grænlandi hiuu forna;
yrðu gripirnir frá íslandi þá sem nokkurs
konar miðdepill þeirrar sýningar, og mætti
með þessu móti eýna upphaf, vöxt og
viðgang menningarinnar í þessum löndum,
að svo miklu leiti sem hún fer kinar
sömu leiðir.
Á síðari árum eru stórþjóðirnar og
mentaþjóðir heimsins farnar að gefa oss
meiri gaum en verið hefir og fornmenja-
rannsóknum þeim, er hjer hafa fram farið;
má því virðast vel til fallið og eigi meira
en tilhlýðilegt, að vjer fyrir vort leyti
sætum því færi, er nú býðst, til þess í
fjelagi við frændþjóðir vorar að efna til
sýningar á gripum, er geta gefið ljósa og
rjetta hugmynd um þjóðlíf vort og menn-
ing í ýmsum greinum á liðnum öldum.
Af þeim sökum, sem að ofan eru greind-
ar, höfum vjer undirritanir geingið í
nefnd til þess að efna til sýningar
á íslenzkum gripum, svo sem þeg-
ar hefir verið á vikið. Yæntum vjer þess,
að þjer, landar vorir, veitið oss öflugan
styrk til þess, að þetta fyrirtæki megi ná
fram að ganga og sýningin geti orðið vel
úr garði gerð og landi voru til sóma, en
það getur því að eins orðið, að almenn-
ingur vilji leggjast á eitt með oss og veita
þessu málefni fylgi sitt með því að Ijá til
sýningariunar margvíslega gripi, er að
eins eru til í eigu einstakra manna víðs-
vegar út um land. Treystum vjer því, að
á þann hátt megi koma upp álitlegu safni
merkilegra og einkenni legra gripa, svo að
menn af þeim fái skýr tog greinilega markað
stig menningar vorrar á liðnum öldum
og í ýmsum greinum.
Vjer leyfum oss því vinsamlega að mæl-
ast til þess við þá menn víðsvegar út um
land, er slíka gripi eiga, er nefndir eru
á eptirfarandi skrá, að þeir vilji svo vel
gera, að láta oss í tje uppiýsingar um
þessa gripi og hvort þeir vilji Ijá þá til
sýningarinnar Nefndin sjer að sjálfsögðu
algerlega um gripina, kostar flutning
þeirra fram og aptur og kaupir ábyrgð
á þeim.
Reykjavík, 28. apríl 1898.
J. Havsteen, Hallgr. Ssveinsson,
amtmaður, form. nefndarinnar. biskup.
Pálmi Pálsson,
aðjunkt, skrifari nefndarinnar
Eirikur Briem,
prestaskólak., form. Fornleyfafjelagsins.
Jón Jnkobsson
umsjðnarmaður Forngripasafnsins.
Menn eru beðnir að senda öll brjef, er
þotta mál snerta, svo og alla gripi, er
menn vilja láta nefndinni í tje, til skrif-
ara nefndarinnar, Suðurgötu nr. 8, Kvík.
Yfirlit
yílr áhöld, gripi, inyndir og: annaö frá ís-
landi, er til er ætlazt að sýnt verði á Par-
ísarsyningunni 1900.
I. Jarðyrkjuáhöld:
Spaðar, pálar, rekur, mikjukvíslar, klár-
ar, móskerar, torfljáir (í orfum), orf og
ljáir, hrífur, heynálar, hrip (heyhrip, mó-
hrip), laupar (meisar), kláfar, reipi.
II. Vefnaður og saumaskapur:
Gamli vefstóllinn með uppfestum vef, sýn-
ishorn af unnum vefum (vaðmáli, dúkum,
ábreiðum og o. fl.), flosstóll með uppfest-
um vef, rokkar (skotrokkar), snældur,
kambar (togkambar), þráðarleggir, lárar,
körfur, nálhús, prjónastokkar knipplinga-
skrín.
III. Búningar og gripir:
Karlbúningar, kvennbúningar,. Skraut-
gripir (belti, hnappar, sylgjur o. fl.). Hár-
greiður, kambar.
IV. Eeiðskapur:
Hnakkar, söðlar, beizli, svipur, klyfber-
ar, og reiðingar og meljur, teymingar,
hnappeldur eða höft (úr ull og tágum),
skeifur með hestskónöglum, ístöð úr
málmi og liorni, sporar.
V. Húsbúnaður og húsgögn:
Rúmtjöld og rúmstæði, stólar, rúmfjalir,
skornar bríkur og stoðir, skápar, lamp-
ar og kolur og Ijósker úr steini, lásar
margvíslegir (mellulásar, tröllalásar o. fl.),
skjágluggar, kistur og skrínur. Hnifar
og spænir, drykkarhorn, askar og blöndu-
könnur, ausur og eyslar, trjediskar, trog,
kollur, þyrlar, brauðmót, brauðstílar og
brauðhjól, steinsleggjur, trafakefli.
VI. Veiðiáhöld:
Skutlar, aunglar, sökkur (vaðsteinar) og
stjórar (ílar) úr steini, net. Vaðið með
snörur, net, áhöld öll við bjargfugla veiði.
VII. Áhöld öll við íþróttir og leika:
ísleggir, skíði, þrúgur, skautar (af járni
og trje). Leikfaung. Taflborð með mönnum.
VIII. Bæir og úthýsi
verða sýnd með eptirlíkingum og mynd-
um.
IX. Kirkjur og klaustur
sömuleiðis.
X. Fornrit og ísl. prent:
Rúnasteinar (eptirlíkingar og myndir og
rúnastafróf).
Gömul handrit á skinni (frumrit eða ljós-
myndir eða ljósprent).
G’.malt ísl. prent (t. d. Guðbrandsbiblía,
eftirlíkingar af ísl. letrum o. s. fl.
Leysiiig Yistarbandsins
— landbúnaðurinn.
Eftir sjera Ólaf ólafsson í Lundi.
„Dagskrá“ hefur nýlega mikið verið að
fárast út af leysing vistarbandsins; kallar
lög um leysing þess rjettarspilli, hið mein-
legata óþarfaverk, er unnið hefur verið
þjóðinni, kallar þá, sem hrundu því máli
áfram, „má!agogga“ og þingmennina, sem
um það fjölluðu, „sauðheimska löggjafa“ —
svo allir fá nú nokkuð. Af þvi jeg var
einn af þeim, er reyndi til að hrinda því
máli áfram, og af því jeg hef ekki síðan get-
að sjeð eða sannfærst um neinn voða eða
ógagn af þessari breytingu, þegar öllu er
á botninn hvolft, finn jeg mig knúðann til
að fara nokkrum orðum um árás „Dag-
skrár“ á þessa rjettarbót. „Dagskrá“ seg-
ir, að vistarbandið hafi átt rætur í æfa-
gömlum þjóðháttum; getur vel verið; en
það var líka annað fyrirkomulag, sem átti
djúpar rætur laungu áður en vistráð voru
til; það var þrælahald. Nei, rótarleingd-
in, hún er slæmur mælikvarði; þaðerekki
hún, heldur kröfur hvers yfirstandandi tíma,
sem löggjafarnir verða að hafa tillit til
og haga sjer eftir; þeir hafa líka, sem
betur fer, í vistarbandsleysingunni látið
stjórnast af þessum kröfum, þessari þörf,
og eiga því fyrir afskifti sín af þessu
máli fremur skilið að heita vitrir en „sauð-
heimskir" löggjafar. Ef nokkur á skilið
að heita sauðheimskur, þá er það sá eða
þeir, sem halda að það geti blessast að
bjóða tólki, þótt vinnufólk sje, hina sömu
takmörkun, hið sama ófrelsi á síðasta ára-
tug hinnar 19. aldar eins og fyrir mörg-
um öldum síðan. Ósköp geta sumir verið
langt á eftir tímanum! — Vistarbandið
rjettarspillir! Hvers rjetti spillir það?
Líklega ekki hjúanna sjálfra! En hverra
þá? Húsbændanna, búandi manna til
sjós og sveita, býst jeg við, að mjer muni
svarað! Hvernig er nú rjetti þeirra spillt?
Er nokkurt rjettlæti í því, að eitt þjóð-
fjelag eða hinar búandi stjettir þess hafi
leyfi til að halda svo og svo miklum hluta
þjóðarinnar, flestu vinnandi fólkinu, í nokk-
urs konar hafti, sjálfum sjer til þæginda
og hagsmuna? Á ekki hver limur þjóð-
fjelagsins, sem náð hefur fullum andlegum
og likamlegum þroska, að hafa rjett til
að leita sjer atvinnu, þar sem honum er
geðfelldast og hann getur gert sjer von
um að bera mest úr býtum fyrir vinnu
sína. — Jeg skil ekki hvað á að vera
fyrsta boðorðið í fjelagsskipun frjálsrar
þjóðar, ef ekki þetta. Nei! Það hefur
einskis rjetti verið spillt með leyaing vistar-
bandsins; það hefur að eins verið eytt ó-
rjetti, sem hjer hefur átt sjer stað leingi,
eins og hjá fleiri þjóðum, sem skammt eru