Ísland - 31.05.1898, Blaðsíða 1
II. ár, 2. árslj.
Reykjavík, 31. maí 1898.
22. töluTblað.
Fyrir 2 Krónur
gcta nýir ksupeii<iur „ÍSLANDs" íeing-
ið allan yfirstandandi árgang Maðsins,
frá nýári 1898 til ársloka. Þ6 er það
Ibundið j)TÍ sldlyrði, að þeir haldi rið
kaup á lilaðinu naesta ár.
Ekkert Iblað annað lijer á landi býð-
ur þrílik kjör.
99
íslandL
u
hefur á f j 6 r ð a liundrað kaupendur
innanbæjar í Reykjavík og er það
tölurert meiri kæjarútbreiðsla en
nokkurt liinna Iblaðanna kefur. Ekk-
ert þeirra gefur auglýsingum jafn-
mikia útkreiðslu um kæinn.
Auglýsingayerð:
1 kr. hrer þumlungur dálks.
Mikiil afsláttur, ef mikið er auglýst.
Ný
Við undirritaðir tökurn að okkur
^ að leysa af heudi allt sena að bók-
bandsiða lýtur, svo som alls kouar q
10 band á bókurn og heftingar, upplím- ®
í ing á kortum og að gljádraga þau, ^
J upplímiug á myndum og yfir höfuð w
H allt, sem að „pappverki" lýtur.
Vianustofan í Skúlastræti íír. 53«.
Gísli Guðmundsson. Sig. Jónsson.
iRirSit: i3ind.arar -
Minnisspjald.
Landsbanlcinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 siðdegis.
Bankastjóri yi& kl. - Annar gæsluatjðri yið
kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn í barnaskólanura kl. 5 6 sið-
degis 1. mánud. í hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lestarsalur opinn daglega frá kl. 12—
2 slðd.; á mánud, mvkd. og ld. til kl. 3 sd. — Utlán
sömu daga. , .
FomgripasafniÖ opið mvkd. og ld. kl. 11—12 áidegis.
Bœjarsjómar-íxmöir 1. og 3 fmtd. i mán., kl. 5 síðdegis.
Fátœlcranefndar-txmöir 2. og 4. fmtd. í mán., kl. 5 síðd.
NáttúrugripasafniÖ (1 Glasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 síðdegis.
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjud. og föstud. kl.
Ókeypis tannlœkning hjá tannlækni V. Bernköft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag í mánuði hverjum.
William E. Grladstone.
19. þ. m. andaðiat einn af meatu og
bestu mönnum aldariuuar, W. E. GHadstone.
Hann er fæddur 29. des. 1809 í Liver-
pool. Faðir hans, John Giadstone, var
kaupmaður og skipaútgerðarmaður, vell-
ríkur, og var gerður baronett 1845.
Hann var íhaldsmaður í stjórnmálum og
sat á þingi 1820—27.. W. Gladstone las
við háskólanu í Öxtiafurðu 1829—31 og
bar þai strax mikið á gáfum hans. Hann
byrjaði þá þsgar að rita og fjekksteinnig
við skáldskap. í blaði háskólans, sem
hann stofnaði með fleirum, er meðal annars
eftir hann kvæði um Richard Ljónshjarta
og ritgerð um mælsku.
Hann tók mikinn þátt í kappræðum
stúdontanna og sýndi í ýmsu að hann
hafði audiega yfirburði yfir jafnaldra sína.
Af föður sínum hafði hann erft og lært
dugnað og hagsýni; hjá honum hafðihann
komist inn í verslunar- og viðskiftalífið og
þar hafði þegar vaknað hjá honum lifandi
áhugi á stjórnmálnm. Við háskólann í
Öxnafnrðu hneigðist haun til vísindaiðkana
og guðfræði. 1838 komst hann á þingið, í
neðri málstofuna, og gerðist strax fylgis-
maður hægrimanna eðaTorya. Hann vann
þar skjótt álit, svo &ð hann varð einn af
helstu von&rstjörnum flokksins. Þá gaf
hann út rit um kirkjumál, er vakti mikla
eftirtekt. Hann heldur þar fram, aðsam-
bandið milli ríkis og kirkju skuli sem
fastast og tryggast og hákirkjuna enskn
telur hann fyrirmynd allra kirkjufjelaga.
Hinn frægi rithöfundur Macauly reif niður
kenningar hacs, og jafnfrarat og hann
viðurkenndi gáfur hans og skarpleik f
röksemdafærslu, harmaði hann sárt, hve
fastnr GK væri við kreddurnar. 30 árum
síðar játaði G., að í þessu riti hefði hann
haldið fram úreltum kenningum. Fram-
hald af því kom út 1841.
1841 tók R. Peel við stjórninni og
setti hann Gk í verslunarráðaneytið og
fjekk honum það verk að búa út frumv
til nýrra tollaga og verja fyrir þinginu
Þar voru tollarnir mjög færðir niður
einkum á matvörum og óunnnm vörum
og miklu betra skipnlagi komið á ölltoll-
lögin. Þetta verk leysti hann svo vel af
headi, að hann gat sjer fyrir almennt Lof
og var hann eftir þ&ð nefndur „hægri
höndPeel’s". Að launum fyrir þetta varð
hann 1843 verzlunarrnálaráðgjafi. Hann
átti mikinn þitt í samningu nýrra banka-
íaga 1844. Árið eftir vjek hann úr stjórn-
inni og náði heidur eigi 1846 kosningu tíl
parlamentsina og var þá um stund ekkert
við riðinn opiuber mál.
1847 náði hann aftur kosningu, og þá
sem fulltrúi Öxnafurðu-háskóla, og þótti
það sjerstaknr frami. Ári síðar kom
til umræðu og atkvæðagreiðslu í parla-
mentinu, hvort veita skyldi Gyðingum
kjörgeingi til neðri málstofunnar. G. studdi
mál þeirra og þótti undarlegt, því hann
var þá talinn kreddufastari og ihaldssam-
ari flestum öðrum stjórnmáiamönnumEing-
lands. Um þetta leiti fór hann einnig að
verða frjálslyndari í kirkjumálum og gerð-
ist varnarmaður sjerstakra kirkjufjelaga,
t. d. kaþólskunnar, gegn ríkiskirkjunni og
hjelt því fram, að hún ætti að sýna yfir-
burði eína yflr aðra kirkjuflokka með öllu
öðru en ofríki. Nú fór hann að gefa sig
við nýlendumálum og utanríkispólitík.
Hanu studdi sjálfstjórn nýlendanna, en
þótti Englandsstjórn of afskiftasöm af
pólitíkinni á meginlandinu. Mikla eftir-
tekt vakti flugrit, sem hannsendiút 1851
og var stýlað sem brjef til jarlsins af
Aberdeen. G. hafði veturinn á nndan
dvalið í Suður-Ítalín og ritið var kæra
yfir meðferð Suður-ítala á pólitiskum föng-
um. Ritið sendi stjórnin öllum erindsrek-
um sínum um allan heim og reis snörp
deila út úr málinu. Stjórniu í Nespel
svaraði og bar af sjer ákærurhaus, ogG.
sendi þá út annað flugritið til og miklu
harðara en hið fyrra. Næstu ár fjekkst
hann mjög við verslunar- og tollmál og
gekk nú í móti hinni þáverandi stjórn,
hjelt fram frjálsri versiun, en barðistmóti
verndartollum stjórnarinnar. Þelta var
fyrsta skref hans frá íhaldsflokknum og
yflr til frjáislynda flokksins. Veturinn
1858—59 var hann sendnr sem erindis-
reki enskn stjórnarinnar til Jónaeyjanna,
en gat ekki sætt eyjarskeggja við yflrráð
Engla, þótt hann reyndist Grikkjum mjög
velviljaður. Um þetta leiti (1858—61)
kom út eftir hann langt verk og yflrgrips-
mikið, í þremur bindura, um Hómer og
samtíð, en ekki þykir það hafa mikið
vísindalegt gildi.
Þótt G. hefði nú að nokkru lelti skil-
ist við flokksbræðnr sína í pólitíkinni
komst hann inn í ráðanoyti Palmerston’s
1859 og stóð þá fyrir fjármálum Englend-
inga í 7 ár; sýndl hann þar mikinn dngn-
að og varð fyrirmynd annara. 1864 gekk
hann enn í lið með frjálslynda flokknum,
þar sem hann hjelt þá fram almennum
kosningarrjetti og vildi efla hluttöku verk-
mannaflokksins í hinu pólitíska lífi. En
þetta hafði þau áhrif, að Öxnafurðu-há-
skóli gat ekki leingnr notað hann sem
fulltrúa sinn og fjell hann þar við kosn-
ingað 1865, en var kosinn annarstaðar.
Eftir þetta hneigjast skoðanir hans meir
og meir til frjálslynda flokksina í ýmsum
málnm, þar á meðal í kirkjumálum.
í nóv. 1868 komst hann í fyrsta sinn
í ráðaneytisforsætið og fjekk þar með meiri
völd on áður tii að koma fram þeim endur-
bótum, sem honum vorn áhugamál. Það
er svo sagt, að þau 5 ár, sem hann sat
þá við stýrið, hafi hann koraið fram fleiri
og atkvæðamoiri endurbótura, en nokkur
annar enskur stjórnmálamaður. En hann
var ráðríkur og þoidi ekki mótstöðn og
ýmsir vorn óánægoir með stjórn hans.
Hann þótti afskiftalítill af útlendri póii-
tik og of mikill friðarpostuli, svo að haun
j&fnvel ljeti ganga á rjett Einglands í ut-
anríkispólitikinni til að halda uppi friðu-
um. Attur á móti var hann óþreytandi í
því að bæta allt heima fyrir. 1874 beið
flokkur hans algerðan ósigur við kosning-
ar og sjáifur náði hann með naumindum
kjöri. Þetta tók hann sjer nærri, þótti
það sýna vanþakklæti kjósenda, mætti
sjaldan á þinginu og sagði árið eftir frá
sjer stjórn flokksins. Hann gaf sig þá
enn að ritstörfum, skrifaði nýja bók um
Hómer, ritaði enn um kirkjnmál o.fl. 1874
—75 rak hvert flugritið aunaðfrá honurn
með árásum á páfadóminn. Mest áhrif
hafði þó rit, sem hann samdi 1876 um
grimmdarverk Tyrkja í Búlgaríu, því út
úr því varð svo mikið nppþot í Einglandi
að stjórnin neyddist til að slá hendi sinui
af Tyrkjum.
1879 fór hann kosningaleiðangur um
Skotland og var það hin mesta sigurför.
Við þær kosningar vann flokkur hans al-
gerðan sigur og sjálfnr tók hann kosn-
ingu í Edínaborg og varð nú í anuað sinn
ráðaneytisforseti og sat þá að völdum tii
1885. Þá kom hanu fram meðal annars
nýjum kosningarlögum. Litlu síðar varð
hann enn ráðaneytisforseti, í 3. siun, en
hjelt þá völdum að eins 4 mánuði. Þá
hafði hann tekið að sjer sjálfsljórnarmál
írlendinga og sótti það af miklu kappi,
en hafði þar meiri hlutann á Einglandi
algerlega á móti sjer. Stóð svo til 1892,
er hann fjekk sigur við kosningar og komst
til valda í 4. sinn. Þá kom hann málinu
gegn nm neðri málstofuna með sjerstöku
kappi, en í lávarðadeildinni fjell það, og
fjekk þær undirtektir, að honum virtist
vonlaust um sigur. Þetta fjell honum
mjög þungt og reyadi hann þá að æsa
þjóðina upp móti lávarðamálstofunni og
kallaði hana standa móti öllum framförnm.
Þetta tókst heldur ekki svo sem hoaum
líkaði og ljet hann þá málið falla niðnr, en
sleppti völdum 3. mars 1894. Hann hafði
þá setið í parlamentinu 2 mannsaldra og
verið einn af foringjum þess i 50 ár; í 27
ár hafði hann átt sæti í stjórninni.
En þótt hann hætti opiuberum störfum
var hann ekki iðjulaus. Hann fór að þýða
kvæði Horasar af latínu, og í mars i fyrra
kum út eftir hann rit „Um Anstræna
málið“, snörp árás á Tyrkjasoldán fyrir
drápin í Armeníu og á Krít og þnngar á-
tölur til keisaranna á Rnsslaudi og Þýska-
landi, er hann kvað vanrækja náttúrlegar
skyldur sínar við kristna menn af póli-
tiskum sjergæðingsskap. í flngritum hans
hinum pólitisku er bæði fjör og kraftnr, enda
var haun mesti mælskumaður. í kosninga-
stríðunum á Eingiandi frá 1868 var hann
sifellt á ferð og hjelt hvervetna ræðnr;
einknm er orðlögð framganga hans fyrir
kosningarnar 1880 og þá fjekk hann heið-
ursnafnið „The Grand Old man“ (mikli
maðnrinn gamli).
Sama daginn og hann dó var borin upp
í parlamentinu tillaga um að jarða hann
í Westmynster Abby, þar sem helstu þjóð-
skörungar Englands eru grafnir.
Btínaðarbálkur.
Nokkrar atkugasemdir um þúfna-
sljettun.
Sá sem ritað hefur búnaðarbálkinn í|2#
tölubl. „ísafoldar*1 þ. á., lastar mjög þá
tilhögun með þúfnasljettun, að láta sljett-
urnar liggja opnar yfir veturinn, sökum
þess að þökurnar spillist svo að þær verði
lítt nýtar. í þessu atriði get jeg ekki
verið hinum heiðraða höf. samdóma, og