Ísland - 14.06.1898, Blaðsíða 2

94
ISLAND.
„ÍSIjAND14
kemur (ít á hyerjum þriðjudegi.
Kostar í Reykjavík 3 kr., út um land 4 kr.,
erlondia 4 kr. 60 au.
Ritstjóri:
Þorsteinn Gíslason
Laug'avegi 2.
Afgreiðsla blaðsins: Þingholtsstr. -át.
Prentað i Fjolagsprentsmiðjunni.
ég því ekki, aö þeir yerði sltaf og alatað-
ar avo lítiis metnir, að menn gefi engan
gaum orðum þeirra eða eftirdæmi.
Önnur ástæðan var á þá leið, að lög
þess félags, er þeir stofnuðu á Möðruvöll-
um, gætu komið í bága við það fyrirkomu-
lag, er þeim síðar þætti heppilegast, ef
þeir stofnuðu féiög heiraa í sveitum sín-
um.
Ekki skil ég í því, að öll félög, sem
Möðruvellingar kuana að stofua á æfi
sinni, þurfi að vera steypt í sama formi,
og síst gkil ég í, að hér þurfi að hljótast
vandræði af. Aðalatriðið í lögum félags-
ins hlyti náttúrlega aðvera það, aðleggja
félagsmönnum þá skyidu á herðar, að fara
vel með ailar skepnur og brýna fyrir öðr-
um að gera það. Því atriði þarf aldrei
að breyta. Það hlyti auðvitað einnig að
vera aðalatriðið í öllum öðrum dýravernd-
unarfélögum. En engum neilvita manni
dytti víst í hug að halda alstaðar óbreytt-
um þeim atriðnm laganna, er að eins snerta
stjórn félagsins og fyrirkomuiag á Möðru-
völlum.
Þritíja ástæðan var ekkert annað en
endurtekning á hinum tveimur, er áður
voru komnar, að því viðbættu, að þeir
vildu ekki stofna félag til að gera elckert,
og var það mjög viturlega mælt af þsim.
Fjbrða, ástæðau var svo hljóðandi, að af
því að þeir hefðu ekki séð neinar skýrsí-
ur um framkvæmdir dýraverndunarféiags-
ins í Fiensborg, hefðu þeir dregið þá á-
lyktun, að það gæti ekki starfað svo mik-
ið að takmarki sínu, að hægt væri að gefa
skýrslu um það.
Hvað gat það nú gert Möðruveiiingum
til hvort Flensborgarfélagið starfaði nokk-
uð eða ekkert? Skyldi féiag hjá þeim
ekki hafa getaðgert sama gagn íyrirþví?
Annars mætti benda bréfriturunum á það,
að starf Fieusborgarfélagsins er þannig
vaxið, að ekki er gott að gefa skýrslu
um það. Eða hvernig á að gefa skýrslu
um það, þótt féíaginu hefði tekist að vekja
velvild tii dýranna hjá einhverjum nem-
anda skólans eða öðrum, og á þann hátt
komið í veg fyrir iiia meðferð á dýrum ?
Fimmta ástæðau var, að meðmælendur
málsins á Möðruvöllum hafi ekki getað
fært íram neina betri ástæðu málinu til
styrktar eu það, að dýraverndunarfélag
gerði ekki ógagn, og fyrir því hafi þeir
greitt atkvæði sín móti málinu.
Við þetta er það fyrst að athuga, að
eftir því bréfi að dæma, sem hinn flokkur-
inn sendi oss, skil ég eigi annað en að
það sé alveg rangt, sem hér er sagt um
meðaíæii imns með dýravernduaarmálinu,
og er illt að skilja hvað veldur. En þó
að þetta væri nú alveg satt, þá hefði þó
hinn flokkuriun getað farið eftir sinni eigin
sannfæringu í máiina fyrir þvi. Það er
venjuiega fyrir þau mótmæli, sem koma
móti máiinu, að raenn gerast því fráhverf-
ir, en ekki fyrir það, hve lítið er mæit
með þvi. Eo að bréfritararnir séu í raun
og veru meðmæltir dýraverndunarféiögum,
má ráða af því, sem þeir segja á öðrum
stað, að þeir beri mikla virðingu fyrir mál-
inu og meti mikils hvern þann mann, er
reynir fcil að efla dýraverndun bér á landi.
Það var sannarlega leitt, að Möðruveli-
ingar skyidu ekki geta orðið á eitt sáttir
i þessu máii, en vonandi líður eigi langt
um, áður en allur skólinn iegst á eitt,
og er ég þá viss um, að eitthvað verður
ágengt. Hafi þeir þökk, er fyrir því geng-
ust, að félagið komst á, þrátt fyrir mót-
spyrnu ann&ra.
Jón Jónasson
Úr fjörðum austan.
Rás viðburðanna er hér svo einskorð-
uð og tilbreytingaiaus, að allt virðist í
sama móti steypt og fyrir mörgum árum.
Flest eða allt er í sama horfinu; andlegt
fjör og 5íf dautt og dofið, allar framfarir
Htlar og magnlausar, að minsta kosti mjög
seinvirkar. Það mun því eigi efamál, að
við Anstfirðingar hljótum að taka raeiri
rögg á okkur en hingað til, ef við ekki
viljnm verða því meir á eftir öðrum fjórð-
angum l&ndsins, því við eruin þegar farn-
ir að dragast ^aptur úr þeim, og það eigi
svo lítið.
Að vísu vakna hér hreyfinga? til menn-
ingar og framfara eigi síður en annars-
staðar á iandinu. En áhugaleysið og þol-
leysið eyðileggja þær jafnóðum.
Það má segja um fiestar okkar hreyf-
ingar í þá átt, að þær sé eios og af vindi
vakin alda, sem verður tii og deyr um
leið. Gleggst dæmi þess höfum vér í
skóiastofnunum vorum. Búaaðarskólinn
á Eiðum var stofnaður með miklu kappi
og ákafa. En er hann hafði staðið litla
hríð urðu flestir leiðir á honum og vildu
jafnvel afnema með öllu. En þó svo yrði
ekki, þá mun ei ofsagt, að fleiri dragi
hann niðnr en upp.
Þá er kvennaskóla-fumið. Það flaug
eins og rafmagnsneisti um alla Austfirði,
inn á hvert einasta heimili og gagntók
hvers manns huga. En nú er því ekki
eint, og má ætla að það sé þegar horfið
í hið botnlausa ginnungagap áhugaleysis
og sundrungar.
Landbúnaður hér er framfaralítill, bún-
aðarféiög fá og lítilvírk. Nokkur eru þó
í Hér&ði; en í fjörðum veit ég eigi af
fleirum en tveim, er lafa á magnlausum
horkjúkum. Hér í fjörðum mætti þó efla
landbúnaðinn að miklum mun, einkum
túnrækt og garða, því nægur er áburður
fyrír hendi og góður. En augu manna
eru eigi opin fyrir því enn. Vonandi
þess verði eigi 1 .ngt að bíða.
Eigi fer betur með sjávarútveginn.
Hann er nú svo skamt á veg kominn, að
þar náum við eigi með tær, er aðrir fjórð
ungar laudsins hafa hæla. Eins ogkunn-
ugt er eiga nú aliir hinir landsíjórðung-
arnir fleiri eða færri fiskiskip, og geta
því ieitað flskjarins lengra heldur en út
fyrir landsteinana og fyr en sólblíða vors-
ins kyrrir hafið. En við Austfirðingar
höfum ei slíku að fagua. Við sitjum með
svanga maga heima og ráfum aðgerða-
iitlir með hendur i vösum, milli þess að
við krjúpum fyrir kaupmönnum biðjandi
þá um einhverja ögn til að ljfa á, þang-
að til fiskurinn er genginn svo nærri að
við getum náð í hann á litlu fleytunum
okkar, sem oft vill dragast. Því bæði er
það, að fiskurinn gengur oft seint ian í
firði, og að veðuráttan hamlar að sækja
sjó þar eð bátarnir eru svo litlir, að
þeim er iítt leggjandi á sjó nema í beztu
sumarblíðu. En á meðiii við bíðum iðju-
lausir, og bætum skuld á skuid ofan1 —
œoka útlendingar upp flskinum útifyrir
fjörðunum. Á það horfum við og gerum
ekki að. Þó hefir sjaldan ver farið en
þessi tvö síðustu árin, enda væri líkindi
tii að þau beiudu Austfirðingum á aðra
betri og happasælli Ieið við sjávarútveg-
inn en nú tíðkast.
Verzlunin er hér í fjörðum iitlu betri
en fyrir 20—30 árum; alveg sami verzl-
unarmátinn. Allar útlendar vörur dýrar.
Víðast, til þessa, sama hvort koypt er
fyrir peninga eða lánað gegn vörum. Lán-
in ótakmörkuð þar til skuldirnar eru orðn-
ar mönnum um megn. Allflestir stórskuld-
ugir og gota hvergi snúið sér þó eitthvað
betra væri í boði en nú er. — Á Seyðis-
firði mun verzlunin vera með bezta móti;
þó er mælt, að menn sé þar margir mjög
skuldugir. Héraðsmenn hafa vafalaust
bezta verziun hér austanlands, enda hafa
þeir í mörg ár verzlað í pöntunarfélagi.
Efnahagur manna er mjög misjafn hér
eystra eins og víðar. Þó mun mega full-
yrða, að þeir bæudur, er eingöngu stnnda
landbúnað sé betur efnum búnir en sjáv-
arbændur, þvi þeir eru margir mjög illa
farnir, einkum þurrabúðarmenn.
Vinnufólksekla er hér rnikil, einkum í
sveitum uppi og stendur það búnaði manna
mjög fyrir þrifum.
Um pólitík beyrist hér lítið rætt, og
virðist sem almenningur gefi sig lítið við
henni, enda eru hér engir, sem gera sér
nokkurt far um, að vekja atbygli og efla
áhuga manna á stjórnmálum. Þyxfti þess
þó sannarlega með. Við Austfirðingar
eigum þó menn, er þetta gætu gert. Sér-
staklega virðist þó, að það ætti að vera
hlutverk þingraanna. Beztu aðferðina til
þess hygg ég vera, að þeir liéidi fundi
með kjósendum sinum, að minnsta kosti
eiuu sinni ár hvert, skýrðu fyrir þeim
þau mái, er þingið hefir til meðferðar og
þjóðina varðar miklu, svo sem stjórnar-
skrármálið o. fl. og glæddu áhuga manna
á þeim. Að vísu ræða blöðin talsvert
þessi mál. En fæst á þann hátt, að af
verði veruleg not. Mest vegna þess, að
þau leggja meiri áherziu á persónulegt
rifrildi en glöggva og Ijósa útskýring
máianna. Blessaðir sitstjórarnir verða að
fyrirgefa okkur alþýðamönnunúm, að við
erum eigi svo skiiniugsskarpir sem skyidi.
Við erum líka orðnir leiðir á rifrildis-
greiuunum þeirra, enda munura við eigi
iengi halda trygð við þau blöð, sem bjóða
mestmegnis persónulegar skammir og
hnútukast.
Flestar þær ritgerðir, sem birzt hafa
um stjórnarskrármálið, hafa meira og
miuna veríð biandaðar slíku kryddi! En
það finst okkur nú hálfgert léttmeti. Et’
hin blöðin gerðu jafn glögga grein fyrir
skoðunum sínnm i stjórnarskrármálinu og
Nýja-Öidin gerði í vetur, þá mundi betur
líka. Ég get eigi með vissu sagt um
alm. viljann hér í stjórnarskrármálinu.
En það mun ég mega fullyrða, að „Val-
týskau“ sé flestum hvumleið. Það væri
líka meiri ósamkvæmni en ætla má okk-
ur Austfirðingum, ef við fylltum nú þann
flokkinn.
O.
1). Hér er sérstaklega átt við þurrabúðarmenn,
sem nö eru serið margir hér á fjörðunum.
Makedónía og austræna máliö.
(Grein sú, er hjer fer á eptir, er þýdd
úr dönsku, en er ritin af serbneskum
manni, Spiridioa Oopocevic, um það leyti,
eem grísk-tyrkneski ófriðurinn hófst í
fyrra).
Ff um þjóðarjett er að ræða, geta
þrjú riki gert tilkall til Makedoníu: Ser-
bía, Búigaría og Grikklaud; því að af
2,900,000 íbúum þar eru 2,050,000 eorb-
neskir, 60,000 búlgarískir og 200,000
grískir (hitt eru Tyrkir, Albanar, Zinzar-
ar, Gyðingar o. fl.). Eu eigi mega menn
ætia að aln-.er.n atkvæðagreiðsla um það,
hvaða ríki Makedonía skyldi heyra til,
mundi fara eptir því, sem framanritaðar
tölur gætu gefið ástæðu til að ætla. Því
að ekki mundi Serbía verða hlutskörpust
heldur Búlgaría. Af Serbum eru 510,000
Múhamedstrúar og heyra til flokki Tyrkja
(en í honum eru alis 900,000 manns), enn-
fremur 30,000 til gríska flokksins, 10,000
eru fullkomlega búigarískir í anda og lx/4
milj. er alveg á bandi búlgarska flokksins,
svo að tæplega J/4 milj. mundi gofa atkv.
með yfirráðum Serba. Meiri Iíkur hefir
Gríkkland, þar som 70,000 Zinz&ra, 30,-
000 Serba, 20,000 Albana og 7000 Búl-
gara mundu fylgja Grikkjum að málum.
Það kann fljótu bragði að virðast
undarlegt, að þjóðirnar í Makedoníu skuli
ekki vera fyigjundi því ríki, er þær stafa
frá. En oreökin er fljót fundin. Því er
eins varið með Serba og Þjóðverja. Þeir
sleppa fljótt þjóð^rni sínu. Það sést bezt
í Rússlandi, b-r sem serbneskar nýlendur
eru alveg rússneskar, svo og í Ungverja-
landi, Rúmeniu og á Balkansskaganum.
Meíra að eegja í konungsríkinu Serbíu
„romaniserast“ þjóðin svo óðum að Serbar
munu að likindum eptir 100 ár tala rúm-
önsku en ekki serbnesku. í riti mínu
„Makedonía og Gamla-Serbía“ hef jeg
sýnt fram á að Efri-Albanar eru ekki af
skipet&riskum uppruna, heldur serbnesk-
um, sömuleiðis þær 330,000 Makedóna,
er nú taía albönsku, grísku og búlgarísku,
svo og mikilll hluti þeirra manna, er
byggja nú Grikkiand. Meir en miljón
Albana, Grikkja og Búlgara eru af Serba-
ættum án þess að gruna það. En af
þeim 2,050,000 Makedónum, er nú tala
serbnesku, er tæplega einn áttundi partur,
sem veit um þjóðerni sitt. Einn fjórði
partur nefair sig „Tyrki“ — þó skilja
þessir Múhamedstrúarmenn ekki tyrknesku!
— margir Grikki, en flestir nefna sig
Búlgara.
Stjórnin i Búlgaríu ver allt að 3,700,000
franka árlega til að styðja að fylgi sínu
meðai Makedóna. Fyrir þetta fje eru
haldnir margir skólar (1 æðri skóli, 26
lægri skólar, 6 kvennaskóiar og yfir 360
alþýðuskólar), sendir út um landið kenn-
arar, æsingamenn og prestar, í stuttu
máli með öllu móti er unnið að því að
„búlgarisera“ Makedóna, og verður all-
ffiiklu framgengt í þá átt, euda vinna
Serbar alls ekkert á móti til þess að
toyggja sér Makedóníu. Að visu er til í
Belgrad félag eitt „Sreti Svava", er hefir
það hlutverk á hendi að tálrna framgöngu
Búlgara, en félagi þessu hefir verið jafn-
dáðlauslega stýrt og konungsríkinu Serbíu
síðan 1887, því að allt það sem félagið
gerir er að halda einn skóla í Belgrad og
tvo alþýðuskóla í Gömlu-Serbíu og gefa
út ónýt og illa samin rit. Það er að
vísu leitt fyrir mig, serbneskan mann, að