Ísland - 21.06.1898, Page 1

II. ár, 2. ársíj.
Reykjavík, 21 júní 1898.
25. töluMað.
Fyrir 2 Krónur
geta nýir kuipendur „ÍSLANl)s“ feing-
ið alian yfirstandandi árgang blaðsins,
frá nýári 1898 til ársloka. Þó er það
bundið því skilyrði, að þeir haldi við
kaup á blaðínu næsta ár.
Ekkert hiað annað hjer á landi býð-
ur þvílik kjör.
IAUTSCHDI-STIIPLA
p a n t a r
Einar ííjörnsson
3 Pósthússtr. 3.
I
I
I
Lögfræðingur, 2. árg. verður sendur út
í ágúst; fyrir því þarf að panta hann hjá
póstmönnuni sem fyrst og borga fyrir fram.
Dstta skyMi attingal
af
ferðamönnum
og öðiura þoim sem í fljðtu bragði þurfa
að fá sér fatnað. Ekki er asinað en koma
iuu tií H. Andersens; þar eru birgðirnar
mestar hér í bænum af tilbúnum fatnaði
með ALLSKONAR STÆRÐUM, GÆÐ-
UM og DÝRLEIKA, bæði haada
börnum og fullorönum
Úr hundruðum er að velja.
Verðið er óvanalega lágt.
Virðingarfyllst.
H. Andersen.
TAKIÐ EFTIR.
Munið eftir því að enn þá er til þessi ágæti
skó- og vatnsstígvéla-áburður, sem hvergi fæst
botri í bænum en hjá undirskrifuðum. Líka hefi
jeg til geitarskinnssvertu á brúnt og gult skótau
fyrir 43 aura glasið.
Ennfremur ættu þeir íerðamenn, sem þurfa að
fá sér vatnsstígvél að koma til mín áður enn þeir
fara annað.
2 Kirkjustræti 2.
Jóhannos Jensson.
skósmiður.
Hiílf fæst til kiiui>s- —
eyjan JCi A Lystliafeudur
suúi sjer til
Gróu Oddsdóttur,
ÞingholtSBtr. 11«
T-A-K-I ð E-F-T i-r.
Kvennsöðull er til sölu í Kirkjustræti Nr. 2.
Semja má við
Jóliannes Jcnsson
Skósmið.
Hr. L. Lövenskjold Fossum, —
Possum pr. Skien lsetur kaupmönnum og kaup-
fjelögum í tje alls konar tÍIHto'U.r;
einnig tekur nefnt fjelag að sjer að reisa liús,
t. d. kirkjur o.s.frv. Semja má við umhoðs-
mann þess:
Pjetur M. Bjarnason, ísafirði.
Minnisspjald.
Landsbankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 siðdegis. —
Bankastjóri við kl. II1/.—I1/,. — Annar gæslustjóri við
kl. 12—1.
Söfnunarsjóöurinn opinn i barnaskólanum kl. 5—6 sið-
degis 1. mánud. í bverjum máuuði.
Landsbokasafniö: Lestarsalur opinn daglega frá kl. 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld. til kl. 3 Bd. — Útlán
sömu daga.
Forngripasafniö opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árdegis.
Scegarsjórnar-fnniiv 1, og 3 fmtd. i mán., kl. 5 slðdegis.
Fátœkranefndar-fuudir 2, og 4. fmtd. í mán., kl. 5 síðd.
Náttúrugripasafniö (í Glasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 slðdegis.
Ókeypis lækning á spltalanum á priðjud. og föstud. kl.
11—1.
Ókeypis tannlækning bjá tannlækni V. Bernböft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag í mánuði hverjum.
C u b a.
Eííís og kuunugt er, er Cuba, sem
stríðið er nú háð um milli Btndamanna
og Spánverja, stær3t af Yestindíaeyjnm
og helzU eign Spánverja í öðruin heims-
álfum. Eyin cr mjög vogskorin og allt í
kringum hana fjöidi smáeyja, flestar ó-
bygðar, en nijög frjóvsamar, svo að ef við
gætum litið yfir alla Cuba í einu mundi
okkur virðast húu umvafin fljótandi blóm-
sveig. Vegna smáeyjanna er ínnsigling
til Cuba hvervetna örðug, eu innifyrir eru
aftur öruggar hatnir í skjóii þeirra. Lofts-
lagið er tropiskt og reglubundið, en þó
eigi sem áður, því skógum hefir mjög
verið eytt þar á þessari öld og heíir það
þau áhrif, að bæði rignir nú minna ea
áður og regntíminn, sem annars er apríl
—júní, er nokkuð breytilegri. Hvirfil-
vindar eru mjög tiðir á Cuba og vinna
oft tjón. Öonur plága þar er gulasýkin,
sem síðan 1761 hefir stöðugt legið þar í
Iandi. Önnur skæð sýki gengur þar með-
al þeirra, sem sykurvinnuna stunda, og
þekkist sú veiki ekki ann&rsstaðar.
Frumbyggjarnir á Cuba voru, eins
og á öðrum Vestindíaeyjuin, Indíánar. Eu
Spánverjar eyddn þeim skjótt, og margir
þeirra deyddu sig sjálfir á þann hátt, að
þeir átu hráar mandiocarætur. Nú byggja
eyna bæði Spánverjar, Svertingjar og Kín-
verjar. Svertingjar voru fluttir þangað
þegar í byrjun 16. aldar og þrælkaðir.
Þrælahald var fyrst bannað þar 1880 en
þó ekki gersamlega upprætt fyr en 1886.
En þrælar höfðu lengi notið þar tneiri
réttinda en víða annarsstaðar og afcátn
þræiahaldsins olli engum verulogum breyt-
ingum; þeir unnu nú sem verkamenn á
sömu ökrunum og í sömu verksmiðjunura,
sem þeir höfðu áður unnið í sem þrælar.
Snemraa á þessari öld tóku Kínverjar
gð fiytja inu þangað hópum saman. Á
árnnum 1827—60 fluttu þangað 142,000
Kínverja. En þeir sættu syo illri moð-
ferð af verkgefendunnm spönsku, að við
fólkstalið 1877 voru þeir ekki nema 43,-
811. Nú er þó evo komið að Kínverjar
ujóta þar sömu réttinda og aðrar þjóðir
og eru 3% af Eyjarbúum kínverskir,
32°/0 eru svertingjar, en 65°/0 eru hvítir
menn taldir; þó er það of hátt og hefir
sú skekkja í tölunum skrítnar orsakir.
Borgi svertingjar eða kynblendingar 680
—850 franka til rikisins eru þeir taldir
þar sem hvítir menn og nota einkum
biendingarnir sér mjög af þessu. Gjaidið
er töluverð inntektagrein.
Akuryrkja er helzti atvinnuvegurinn,
er þó að eins */4 hluti af eynni ræktað
land. Sykurrækt er þar meiri en nokk-
urstaðar annarstaðar, og á Cuba er sykur-
reyrinn kallaður „drottning landsins“. x/4
af öllum sykri, sem brúkaður er, kemur
frá Cub3. Næst sykrinum er tóbakið
helzta útflutningsvaran. Það var á Cuba
sem Kolumbus sá menn fyrst reykja.
Kaffi flyzt þaðan einnig, bómull og ávext-
ir. Landinu er skiít í 6 héruð, sem nefnd
eru eftir höfuðstöðunum : Habana, Matan-
zas, Pinar del Rio og Santa Claro, vest-
ar, Puc to Priucipe i miðju landinu og
Santjago de Cuba austar. Habana er
höfuðborgin og aðseturstaður landshöfð-
ingjans.
28. október 1492 fann Columbus eyna
og hugði vera skaga austur úr Asíu, en
1508 sigldi Ocampo kringum Cubu og
þrem árum síðar sió Diego Veiasques eign
Spánverj á han».
Það er fyrst þegar líður fram á þessa
öld ísð nokkuð gerist sögulegt á Cuba.
Áður fór þar öllu fram líkt og í öðrum
nýleadum Spánverja. Það er einkum eft-
ír 1825, að kúgun Spánverja kemur þar
framíallri sinnidýrð; spánskir herforingjar
ráðu þá öílu þar í landi, mönnum af beztu
ættum landsins er varpað í fangelsi unn-
vörpum og eignir þeirra gerðar upptækar.
Framferði Spánverja á eyjnnum á árun-
um 1825—50 er svívirðileg.
Þegar Ferdínand 7. dó 1833 voru full-
trúar frá Cuba útilokaðir frá spánska
þinginu. Út úr því kviknaði mcgn óá-
nægja og óeirðir á eynni og lofaði spánska
stjórnin þá, að samband Spánar og Cubu
skyldi fastákveðið með nýjum lögum. Eu
það var þá ætluu Cububúa að komast í
samband við Bandaríkin og reru Banda-
menu þar einnig óspart undir; hafði jafn-
vel myndast þar hersveit, sem ætlaði að
veita Cubu vopnafylgi gegn Spánverjum,
en stjórnin hindraði að nokkuð yrði úr
því. 1854 vildu Bandamenn kaupa Cubu
og buðu íyrir 120 mill. dollara; stóð lengi
á því samníngamakki, en ekki gekk sam-
an og iá þá við sjálft að Bmdamenn
gripu til vopna tii að viuua Cuba frá
Spánverjum, en áður þvi yrði framgengt
hófst borgarastriðið og höfðu þá Banda-
menn nóg um að hugsa heima fyrir, en
Spánverjar skeyttu ekkert um loforð sin
við Cubverja, er þeir höfðu ekkert að
óttast af hálfu Bandaríkjanna. AUt gekk
enn sem áður í ólagi á Cubu.
Viðreisnin var ekki hugsanleg nema með
einu móti: uppreisn og stjórnarbylting.
Að undirbúningi til hennar var unnið í
kyrþey fram til 1864, en þá var svo
komið að Spáuverjar sáu sér ekki annað
fært en að lofa einhverjum endurbótum
eða búast til að halda Cububúum í skefj-
um með herafla. Eu til að draga allt á
langinn var stungið upp á því í þinginu
á Spáni, að Cububúar skyldu veija til 16
menn, er kæmu heim til Spánar og gerðu
út um máiið í samvinnu við nefnd, er
stjórnin kysi. Þessu boði var vel tekið á
Cubu og menn gerðu sér beztu vonir um
árangurinn. En er sendiffienn Cuba komu
til Madrid var tekið á móti þeim fremur
sem glæpamönnum en sendiherrum.
Reyndar fengu þeir loforð um að létt
yrði á þei-n einstökum sköttum-, en aðrir
nýir voru þá á lagðir í stað hinna. Þeg-
ar sendimenn komu heim aftur til Cubu
gerðust þeir forgöngumenn þess flokks-
ins, er æsti þjóðina til uppreisnar.
Þá hófst uppreisnin og stóð sem kunn-
ugt er frá 1868—78, og aldrei hefir neiu
þjóð barist harðlegar fyrir frelsi sínu en
Cubverjar gerðu þau 10 ár. Uppreisnar-
menn höfðuað eius ráð yfir 26,000 manna,
eu landher Spánverja þar í eyjunum var
þá 110,000; auk þess höfðu þeir flotann
við að styðjast.
í „blóðbók" Cubu (E1 hibra de Sangre)
eru talia nöín á 3000 mönuum af beztu
ættum þar í landi, er failið hafi í upp-
reisninni, auk þess á 4600 öðrum, er flýðu
eignir sínar eða dóu í fangelsum í Havana.
Spáuverjar gerðu upptækar 12,000 land-
eignir. Þó var það fyrst, er Cubverjar
höfðu mist foringja sinn, Carlos Manuel
Cespedes, að þeir létu ginnast af loforðum
Spánverja um réttarbætur og sömdu frið.
Eu Cespedes var myrtur að undirlagi
Spánverja.
í stjórnarskrá þeirri, sem Spánverjar
buðu Cubu, voiu þetta böfuðatriðin: Hún
skyldi fá þing með 30 fulltrúum, 15 skyldu
veljast af hæstu skattgjaldendum landsins,
en 15 af spönsku stjórninni. Landshöfð-
ingi Spánverja skyldi vera forseti þings-
ins og ekkert ákvæði þingsins öðlastgildi
nema það væri samþykkt með 2/„ hluta
atkvæða. Þá þurfti samþykki Spáuar-
stjóruar til að veita því lagagildi.
Þrefið um þessa f'rjálsu „stjórnarskrá"
stóð nú í mörg ár og gekk aldrei saman.
Út ur því hófst uppreistin síðasta, sem
kostað hefir Spán svo mikið fé og blóð
og líklega endar svo, að Cuba lerði tekin
af þeim.
í byrjun uppseisnarinnar stofnuðu Cub-
verjar þjóðveldi og höfðu Bandaríkin þar
tii fyrirmyndar. Þeir settu þing með 20
fulltrúum. Spánverjar settu of fjár til
höfuðs þeirn, hverjum um sig. Ennfremur
gerðu Cubverjar út seadiherra til ýmsra
rikja og skipuðu embættismenn í héruð-
um heima fyrir. Á síðustu árum or það
þeirra stjórn, sem stýrt hefir þar í landi
nema í héruðunum norðan við Havana.
Sá flokkur sem haldið hefir við uppreisn-
i»ni gegn Spánverjum, vill gera Cubu að
óháðu lýðveldi; annar flokkurinn vill inn-
iim» Cubu í Bandaríkin og hefir hann
stuðning af peningamönnum í NewTork;
þriðji flokkur vill hafa lýðveldi, eu undir
verud Spánverja, og eun er þar í landi