Ísland - 23.09.1898, Blaðsíða 2

146
ISLAND.
„ÍSLAKTD'*
kemnr öt á hveTjum þriðjudegi.
Kostar i Reykjavík 3 kr., út um land 4 kr.,
erlendia 4 kr. 50 au.
Ritstjðri:
Þorsteinn Gíslason
Laugavegi 2.
Afgreiðsla blaðaina: Þinglioltsstr. -áb-
Prentað í Pélagsprentsmiðjunni.
Land úr landi.
Dreyfus málið, — sjálfsmorð Henry’s,
Boisdeffre og Caraignae segja af sér.
Zurlinden. Fieiri sekír.
Nú hafa þeir atburðir orðið síðustu
dagana að útlit er fyrir að málið gegn
Dreyfus verði tekið upp af nýju tii rann-
sóknar. Henry, formaður vitneskjaskrif-
stofu herstjórnarráðaneytisins, hefur játað
upp á sig svik. 7. júlí síðastliðinn las
hermálaráðgjafinn Cavaignac upp á þing-
inu nokkur skjöl viðvikjandi Dreyfusmál-
inu og meðal þeirra var eitt er vakti
mikla athygli og skaut fjrst í stað Droy-
fus vinum skelk í bringu, og allir töldu
Dreyfus sekan. Skjalið var bréfsnepill
frá þýzka eendiherranum í París, Schwartz-
koppen, til italska sendiherrans, Panizr-
ajrdi, og var það svohljóðandi:
„Ég hef heyrt, að þjóðkjörinn þing-
maður ætti að lireyfa Dreyfusraálinu. Ef
. . . (hér var sotning er Cavaignac vildi
ekki lesa upp, en seinna korast það upp
að hún hljóðaði svo: „Ef hans hátign
spyr mig um þetta, þá segi ég . . . að
ég hafi aldrei átt neitt saman við þenna
Gyðing að sælda. í því er ég einráðinn.
Ef gerð yrði fyrirspurn til yðar, þá svarið
þér náttúrlega hinu sama, því enginn þarf
að hugsa til að fá nokkurn tíma að vita
hvað á milli okkar hefur gjörst“.
Þingmönnum fanst svo mikið um þetta
að þeir samþyktu að láta prenta ræðu
Cavaignac ásamt málsgögnum svo að menn
út um Frakkland gætu fengið að vita
hvernig í öllu lægi. Þóttust herdóms-
menn góðir að ná tangarhaldi á slíku
skjali, en sá fögnuður varð skammur, því
seinast í ágúst játar Henry, að þann hafi
falsað bréfið. Var hann þá jafnskjótt
tekinn fastur, en skar sig á háls í faag-
elsinu að kvöldi þess 30. ágúst, og hefur
hermálaráðgjafinn fesgið hnútur fyrir það
að hafa ekki látið gæta hans nógu vel.
Að vísu varð m&ðurinn engum harmdauði
nema konunni, en ilt þótti að geta ekki
fengið að yfirheyra hann, því að hann
hefur komið mikið við Dreyfus-málið, þar
sem hann kom fyrstur með sakargögn
gegn honum og fékk því til vegar komið,
að hann var tekinn fastur. Játniag
Henry’s fékk Boisdeffre svo mikils, að
hann sagði þegar af sér og varð Renou-
ard hershöfðingi formaður í hans stað, en
hún fékk ekki Boisdeífre einurn mikils,
heldur tók menn að gruna margt um sak-
argögnin gegn_ Dreyfue, og hefur þetta
orðið til þess, að nú er það nálega al-
þjóðarvilji á Frakkiandi, að mál Dreyfus
sé tekið upp af nýju og rannsakað. Ea
Cavaignac stóð á móti, og þó munu marg-
ir ráðherrarnir því fylgjandi að svo sé
gert. Mun hann því ekki liafa séð sér
fært að sitja leogur í ráðherra sæti og
bið um lausn 3. sept. Bréf hans til
Brisson ráðaneytisforseta var svo hljóð-
andi:
„Ég leyfi mér hérmeð að biðja yður
að leggja fram fyrir forseta þjóðveldisins
beiðni mína um Isusn frá embætti. Sá
skoðanamunur, sem nú er á milli okkar,
mun tefja fyrír framkvæmdum ráðaneyt-
isins, einmitt um þær muudir, sem það
einkum og sér í lagi þarf að vera sam-
huga og gera fullnaðarákvörðun í þe.ssu
efni. Ég er enn sem fyr sannfærður um
sekt Dreyfus og hlýfc því að vera mót-
fallinn endurrannsókn á málinu. Vissu-
lega hefur það ekki verið tílgangur minn
að hlyðra mér hjá að bera ábyrgðina á
þessu máli, er vofir yfir, en mér mundi
ekki auðið að bera þá ábyrgð, þegar ég
er ósammála formanni þeirrar stjórnar,
sem ég sit í“.
Cavaignac hefur fengið lausn frá em-
bætti, en Zurlinden hershöfðingi, sem var
yfirborgstjóri í Paris, er orðinn hermála-
ráðgjafi í hans stað. Jafnskjótt sem Zur-
linden hafði tekið við erabætti reit Sarrien
dómsmálaráðgjafi honum og bað um að
láta sig fá öll málsgögn viðvíkjandi játn-
ingu Henry’s og Dreyfusmálinu, en Zur-
linden bað þess að fá að halda þeim fyrst
um sinn, svo að hann gæti kynt sér þau.
Næstu ráðsamkomu kvað eiga að halda á
mánudaginn 12. þ. m. og þar að skera úr
því, hvort taka skuii mál Dreyfus til
rannsóknar. Einn af Dreyfus-féndum hefir
látið sér um munn fara, að svo framar-
lega, sem Dreyfus þá verði dæmdur sýkn
saka, þá sé það af því, að Brisson ráða-
neytisforseti og vinir hans hafi stolið sak-
argögnunum gegn honum, því að hann
fullyrðir að ótvíræðar sannanir séu íil um
sekt Dreyfus. Talið er víst, að Picquart
hershöfðingja verði slept úr fangelsi 8.
þ. m.
Nýlega hefur komið bréf frá Zola og
vita menn ekki hvar hann er, en hann
kveðst koma heim í októbermánuði og
hyggja menn að engin hætta muni verða
á því, að hann verði settur þá í fangelsi.
Einnig hafa nýlega komið fregnir frá
Dreyfus; kvað hann vera mjög magur en
þó við allgóða heilsu, er farinn að venj-
ast við loftslagið; jafnan er haun hljóður
og dapur en vonar alt af að úr rætist
fyrir sér.
Eftir síðustu fregnum kvað Zurlinden
hafa á ráðsamkomu 6. þ. m. Jýst því yfir,
að allar líkur væri til þess, samkvæmt
rannsóknum þeim, er haldnar höfðu verið
eftir að svik Henry’s voru uppvís orðin,
að fleiri hershöfðingjar væru sekir. Það
er í mæli, að nú eigi að taka du Paty de
Ciam fastan, og að Esterhazy sé flúinn;
þó eru ekki vissar fregnir fengnar enn
um það.
Rússakeisari og friðarþingið.
ÖIS blöð ræða nú rnikið um friðarþing-
ið, sem Rússakeisari hefur stungið upp á
að haldið verði og ljúka flest lofsorði á
það, nema nokkur frönsk blöð, sem muna
enn eftir missi Elsass-Lothringens. Stjórn-
endurnir hafa og tekið vel í það og munu
að öllum líkum fallast á það. Að minsta
kosti er það fullgert að stjórnirnar í Wien,
Róm og Berlín geri það, sömuleiðis Eng-
land; Noregur og Svíþjóð hafa þegar gert
það. Á laugardaginn var haldið ríkisráð
á Bernstorff og þar kom til umræðu tilboð
Czarsins til Dana að taka þátt í friðar-
þingiuu og er mælt að það hafi verið þegið.
í mæli er að Lövenörn sendiherra Dana í
Pétursborg verði sendur á fundinn. Sagt
er að Czarinn hugsi helzfc til að þingið
verði haldið seinast í ár eða fyrst á næsta
ári. Nikulási keisara er sungin lof og
dýrð af friðarvinum, þó þakka menn meira
Murawiew greifa, utanríkisráðherra hans
þetta.
Það þykir ósamkvæmni hjá Czarnum,
að hann fáum dögum áður en hann sendi
þetta friðarboð út, bauð að rannsaka her-
raálefni Finna og skipaði nefnd til að fást
við það mál; var það af því honum þótti
herinn þar ekki nógu sterkur. Formaður
nefndarinnar var leyndarráð Pobédonoszew.
Hún hefur komist að þeirri niðrstöðu, að
það beri að auka herinn við larsdamæri
Svíþjóðar. Þetta þykir Svíum, sem von
er óviðurkvæmilegt.
Það hyggja menn að Czarinn muni
ekki ætla að leggja neitt lögmætt frum-
varp fyrir friðarþingið um að minka her-
naðarútgerðina, heldur að jafna ýms á-
greiningsatriði, sem nú eru þjóða á milli.
En hvað hann gerir í þessu efni verður
tíminn að sýna.
í Hollandi hafa verið mikil hátíðahöld
síðustu . dagana í tilefni af því, að hin
unga drottning þeirra, dóttir Vilhjálms
III., hefur tekið við rikisstjórn.
Nú hyggst Vilhjálmur Þýzkalandskeis-
ari að fara til Austurlanda og kynna sér
þar málin og skipa, en í tilefni af þess-
ari austurför hans hefur páfinn gefið
Langénieux kardinála fullmakt til að gera
heyrum kunnugt, að Frakkland eitt hafi
leyfi til að vernda kaþólska trúboða og
trúboðsstofnanir í Austurlöndum.
Vilhjálmur keisari kom fyrst í þessum
mánuði til Oeynhausen og var þar gerður
fagnaður mikill móti honum, og að vanda
hélt hann ræðu í gildi því, er honum var
haldið. Lýsti hann því þar yfir, að lagt
mundi verða fyrir ríkisdaginn frum-
varp til laga, er legði hegningarhúsvist
við því að hindra þýzka vinnumenn frá
vinnu eða vera vald&ndi að verkföllum.
Er eftir að vita hvað ríkisdagurinn segir
við því.
Enskt-þýzkt samband.
Talsverður samdráttur hefur verið milli
Englands og Þýzkalands, enda hefur keis-
arinn minst þess í ræðu einni, að Eng-
lendingar og Þjóðverjar hefðu verið banda-
menn við Waterloo og lofað Engla fyrir
framgöngu þeirra í Afríku, og sent heilla-
ósk og votUð gieði sína yfir sigri þeirra.
í Londoa er verið að gera einhverja samn-
irsga, og mæta þar fyrir England Balfour,
en fyrir Þjóðverja Harízfeldt, en mest alt
liggur í þsgnaðargildi viðvíkjandi þeim,
þó mun það víst, að Þýzkaland hefur gefið
samþykki sitt tii þess, að selja Euglandi
Delagoa-Bai. Að vísu veiður ekki gert
samband frá Englands hálfu, án samþykkis
parlamentisins, en það þykjast menn þó
vita, að hér búi eitthvað meira undir, en
nýlendumálin eingöngu.
Herferð Englendinga í Egyptalandi.
Sigur við Omdurman.
Eftir að hershöfðingi Engiendinga Kit-
chener hafði unnið eigurinn við Albana 6.
aprí! í ár á liðsveitum Madíans, varð um
tíma hlé á ófriðnum, en í niiðjum ágúst
hélt Kitchener hernum úr herbúðunum við
Atbara og hélt upp með Níifljótinu, en
upp eftir sjálfu fljótinu voru sendir 8 vel-
búnir kanónubátar. Urðu engar tálmanir
frá Mahdíans hálfu fyr en 1. september;
þá var enski herinn kominn í nánd við
Omduraman, en þar var Mahdíinn sjálfur
fyrir með 20—30000 manns og snemma
morguns 2. sept. hófst áköf orusta og urðu
Dervischarnir (liðsmenn Mahdíans) að hörfa
und&n, en bjuggust þó aftur að fylkja liði
sínu og hefja nýja atlögu, en þá g&f Kit-
chener óðar en þá varði merki til nýrrar
atiögu og varð þá hin harðasta orusta.
Loks gerðiat mannfaii mikið í liði Der-
vischa og urðu þeir því að hopa undan.
Mjög margir þeirra vorn handteknir. Sjálf-
ur komst Mahdíinn nauðulega undan með
150 manns, en hinum svarta fána kalífans
náðu Englendingar. Nú hafa Englending-
ar náð Khartum og þykjast hafa hefnt
dauða Gordons hershöfðingja síns.
Með sigri þessum er veldi Mahdíans í
Súdans algerlega steypt, en Englendingar
ásamt Egyftum hafa tryggt sór þar vöid-
in.
Óeirðir á Krít.
Það lítur út fyrir, að Múhameðsmenn
líti heldur hornauga til ensku hersveit-
anna í Kandía, enda hafa nú orðið þar
blóðugar róstur. Upptökin munu hafa ver-
ið þau, &ð Englendingar tóku samkvæmt
skipun Pottiers aðmíráls tiundaskrifstof-
una þar í borginni og settu þar kristna
embættismenn, en skipuðu hermönnum
fyrir utan. Þyrptust siðan Múharaeðs-
menn þar fyrir fram&n, og komst brátt í
illindi með þeim og Englendingnm, uns
byssurnar voru gripnar, en eigi ber mönn-
um fyllilega saman um hvorir hafi gert
það fyr, Eoglendingar eða Múhameðsnienn,
en kristnir menn þar í borginni fylgdu
Englendiugum að málum. Fóru þá Múha-
meðsmenn um borghluta kristinna manna,
skutu inn um gluggana og kveiktu í hús-
unum og brunnu um 30 hús þar. Loks
barst leikurinn niður að höfninni og kveiktu
þeir þar í og brendu fjölda húsa og drápu
menn. Meðai annara brann enski vici-
konsúllinn inni. Landstjórinn, Djevad
Pascha, fékk Pottier fótgöngulið til um-
ráða og var alt gert til að bæta óeirðirn-
ar, en ekki tókst það fyr en enska her-
skipið, er lá á höfninni, sk&ut á borgina.
Eldurinn varð ekki elöktur fyr en daginn
eftir. Eftir því, sem næat hefur verið
komist hafa 20 rnanns verið drepnir en
50 særðir._______________
Látinn er próf. Zimmermann í Prag,
merkur rithöfundur.
Afmælisdagar Danadrottningar fór fram
án nokkurs hátíðahalds, nema á Bernstorff,
þar sem konungur hefur nú aðsetur, því
að drottninginn er veik um þessar mundir.
Frá Kína er það að segja, að Rússar
eru farnir að leggja hliðarbraut niður að
höfninni Niutschvang og hegða sér að öilu
eins og landið væri þeirra eigin eign og
við fljótsmynnið þar hafa þeir sett her-
búðir handa Kósökkum til verndar járn-
brautinni, en landið eiga Englendingar.
Sagt er að þeir hafi í huga að senda flota
þangað.
Bréf til „lslands“.
Postulínsverksmiðjan í Khöfn.
(NiðurL).
Ég hef nú stuttlega farið ylir þann
hlutann, sem kalla má hinn verklega hluta
postulínsgerðarinnar og kom nú inn í þá
deildina, þar som listasmíðin er gerð, og
var þar margt að sjá og dást að. Fyrst
komum vér inn í verkstofu eina, þar sem
ung stúlka var að búa til undurfagurt