Ísland - 28.06.1898, Blaðsíða 1

II. ár, 2. ársfj.
Reykjavík, 28 júní 1898.
26. tölulblað.
Fyrir 2 Krónur
geta nýir ktupendur „ÍSLANl)s“ felng-
ið allan yfirstandandi árgang blaðsins,
frá nýári 1898 til ársloka. Þ6 er það
bundið þyf skilyrði, að þeir haldi yið
kaup á blaðínu næsta ár.
Ekkert blað annað hjer á landi býð-
ur þTÍlik kjör.
lHlamÉsiin "HILLETAAG"
i Norogi,
S8m er ein af hinum beztu Jiar í landi, tekur að
sér að vinna ýmis konar fataefni úr íslenzkri ull
og leysir það vel af hendi og mjög ódýrt. Þeir,
sem nota vilja verksiniðju þessa, geta sntiið sér til
mín, sem veiti móttöku ull til verksmiðjnnnar og
hef sýnishorn af vefnaðarvörum hennar, er menn
geta valið eftir. Að öðru leyti get ég, sem sjálf-
ur hef reynt verksmiðju þessa, gefið ýmsar ná-
kvæmar upplýsingar um hana.
Eeykjavík, 20. jfiní 1898.
Ólafur llunólfsson.
p a n t a r
Einar Björnsson
Ql Pdstliússtr. Q«
TAKIÐ EFTIR.
Munið eftir því að enn þá er til þessi ftgæti
skó- og vatnsstígvéla-áburður, sem hvergi fæst
betri í bænum en hjá undirskrifuðum. Líka hefi
jeg til geitarskinnssvertu á brfint og gult skótau
fyrir 4.5 aura glasið.
Ennfremur ættu þeir ferðamenn, sem þurfa að
fá sér vatnsstígvél að koma tri mín áður enn þeir
íara annað.
2 Kirkjustræti 2.
Jóhannes Jensson.
skósmiður.
Lögfræðingur, 2. árg. verður sendur út
1 ágúst; fyrir því þarf að panta Iiann lijá
póstmönnum sem fyrst og borga fyrir fram.
T-A-K-IÐ E-F-TI-R.
Kvennsöðull er til sölu í Kirkjustræti Nr. 2.
Semja má við
Jóhannes Jensson
Skósmið.
Minnisspjald.
Landabankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 siðdegis. —
Banlcastjóri við kl. II1/.—l1/.- — Anuar gæslustjóri við
kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn i barnaskðlanum kl. 5—6 sið-
degis 1. mánud. 1 hverjum mánuði.
Landsiókasafnið: Lestarsalur opinn daglega frá kl. 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Fomgripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árdegis.
Bcejarstjórnar-fwulir 1. og 3 fmtd. i mán., kl. 5 siðdegis.
Fátœkranefndar-íunðir 2. og 4. fmtd. í mán., kl. 5 siðd.
Náttúrugripasafnið (i Glasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 siðdegis.
Ókeypis lækning á spltalanum á þriðjud. og föstud. kl.
11—1.
Ókeypis tannlækning bjá tannlækni T. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag i mánuði hverjum.
íetta skylfli atlmpfl
af
ferðamönnum
og öðrum þeim sem í fljótu bragði þurfa
að fá sér fatnað. Ekki er annað en koma
inn til H. Andersens; þar eru birgðirnar
mestar hér í bæuum af tilbúnum fatnaði
með ALLSKONAR STÆRÐUM, GÆÐ-
UM og DÝRLEIKA, - bæði handa
börnum og fullorðnum
Úr hundruðum er að velja.
Verðið er óvanalega lágt.
Virðingarfyllst.
H. Andersen.
Filippuseyj ar nar.
Næst eftir Cuba eru Filippuseyjarnar
helzta eign Spánverja í öðrum heimsálfum.
Dar stóð og fyrsta orustan með Spánverj-
um og Bandamönnum. Filippuseyjarnar
eru stór eyjaþyrping austan við Asíu
sunnauverða, milii 5 0 og 20 0 n.br. og
milli 137 0 og 144 0 ö. 1. Tíu af eyjun-
um eru all-stór&r og stærstar eru Luzon
eða Maniia og Mindano. Aliar eru þær
til samans 5135 ferh.m., eða álíka stórar
og Noregur. íbúar eru 6 milliónir og að
eins lítill hluti þeirra af Európukyui. Hitt
eru mestmeguis Malayar, og eru bygðarlög
þeirra á Austur-IncUandi, á Maíakkaskaga
og svo um allar eyj&rnar þar úti fyrir.
Þeir eru ljósbrúuir á hörund, andlitið stutt,
v&rirnar þykkar og nefið lágt og breytt.
Þeir eru í meðallagi háir og oft vel
v&xnir.
Malayar hafa orðíð fyrir töluverðum á-
htifum frá ment&þjóðunum, einkum frá
Indlandi og eyin Java hefur bæði fyr og
síðar verið höfuðból mentaana þar austur-
frá. Fyrrum var Buddatrúin þar ríkjandi,
en síðar náðu Arabar þar fótfestu og
kendu þar Múhameðstrú; hún er þar enn
víða úíbreidd, eu Filippuseyjarnar eru þó
kristnaður. Þá hefur kínversk mentun
haft töluverð áhrif á Filippuseyjunum og
hafði haft þ&ð löngu áður en þær komust
í heudur Spánverjum. Sigldu Kíuverjar
þangað bæði til kaupskapar og mannrána
og er í eyjunum mikið af kynblendingum
frá Kínverjum.
Malayar eru yflr höfuð hneigðir til her-
skapar; þeir eru hraustir og dugandi her-
menn. Sumir þjóðflokkar þeirra teljast
eua með villiþjóðum. Á Borney era t. d.
mannætur.
Eu þeir af þjóðflokkura Malaya, sern
tekið hafa við raentun, eru nú orðið frið-
samir. Þeir eru ekki eins úthaldsgóðir og
hvíti og guli kynflokkurinn og bera litlar
áhyggjur fyrir morgundeginum. Sumstað-
ar reka þeir töluverða verzlun og ýmsar
iðnaðargreiuir. láta þeim vel, t.d. málm-
smíðar.
Ekki halda menn að Malayar séu frum-
byggjar Austurhafseyjanna. Þar er ann-
ar kynflokkur, þótt nú sé orðinn fámenn-
ur, sem er miklu smærri vexti, dekkri á
á hörund og líkist dvergum. Þeir halda
menn að séu frumbyggjar eyjanna. Nú
eru þeir ekki fleiri eu 30—35 þúsund.
Þeir búa nú í fjalladölum og lifa á flski-
veiðum og dýraveiðum og verða sjaldan
fyrir ferðamönuum.
Filippuseyjarnar eru fjölíóttar og eld-
brunnar. Á Luzon eru3 eldfjöll. Fjöllin
eru há, alt að 3000 metra. Úr eldfjöllun-
um þar rennur sjaldan hraun, en kring-
um þau og fast upp að þeim liggja frjóv-
samir og þéttbygðir dalir.Það er því skiljan-
legt, að eldgos eru óvíða jafn hættuleg og
og þar. Eyjarnar eru mjög vogskornar
og inni í landinu eru víða stöðuvötn milli
fjallann". Árstíðir eru tvær, regDtíð og
þurkatíð. Þurkatíðin byrjar í lok októ-
bermánaðar og helzt fram í maí. Regn-
tíðin stendur hæst í júlí. Fellibyljir eru
þar tíðir og valda oft stórskemdum.
Jurtagróður er þar margvíslegur. Þar
eru þéttir frumskógar og einkum ein-
kennilegir fyrir það, hve mikið er þar af
risavöxnum pálmatrjám, þar vex Sago-
pálminn, eitt hið nytsamasta tré. Þá er
nip&pálminn ekki síður nytsamur; með
honum eru húsin þakin. Bambus vexþar
og mjög og or notaður til ýmsra hluta.
Betelhnotin af pisangpálmanum er helzta
sælgæti Malaya. Úr orengapálmanum fæst
svartur sykur, en úr sykurþykkninu er
búið til hið svokallaða pálmavín. Þar er
og ræktaður sykurreyr, hrísgrjón, indigó,
mais, bórnull o.fl. Tóbak er þaðan ágætt,
og þykja Manillavindlar ganga næst Ha-
vannavindlum að gæðum. Þaðan er og
flutt kaffi, kakaó, ibenholt, perlur, skjald-
bökuskeljar o.fl.
Helzta vinnudýrið er þar Böfíeluxinn og
er hann brúkaður við akuryrku. Þar er
smátt og harðfeugt hestakyn, en hestarn-
ir eru að eins brúkaðir til reiðar. Af fé
er þar fátt, en geitur margar. Svínarækt
er þar mikil og alifuglarækt. Af skað-
vænum dýrum er þar ekki annað en kró-
kódílar og höggormar. Þar eru mjög
margar fuglategundir og fiskiveiðar mikl-
ar með ströndunum.
í höfuðborgiuni Maniila eru 200,000 í-
búa. Hún stendur vestan á Luzon. Hún
er umgirt múrveggjum og vatnsgröf-
um. Göturnar eru breiðar og lagðar með
granit og húsin flest einloftuð. Þar er
fjöldi kirkna og klaustra. Þar er og há-
skóli. Borgarmenn reka töluverða verzl-
un, en ekki geta nema smáskip legið á
höfninni; stærri skip liggja við Cavite fyr-
ir suðvestan borgina. Þar stóð orustan
milli Bandamanna og Spánverja.
Fernando Magelhaens frá Portúgal kom
fyrstur Európumanna til Filippuseyja
1521. Hann var einn hinn duglegaBti sæ-
fari á landafuudatímanum. Ýmsir höfðu
á undan honum leitað „Kryddeyjanna“ og
siglt í vestur frá Ameríku, svo sem Ame-
riko, sem Ameríka er kend við. En það
misheppnaðist, svo að Magelhaens varð
fyrstur til að finna þær. Hann var fædd-
ur 1480 og af góðum ættum kominn.
Hann var í óaáð í föðurlandi sinu þegar
honum datt í hug, að sigla suður fyrir
Ameríku og þaðan til „Kryddeyjanna“, og
fékk þar því enga áheyrn. Þá leitaði
hann til Spánarstjórnar og hún kostaði
för hans. 20. seft. 1519 lagði hann af
stað á 5 skipum og hélt til Brasilíu og
þaðan suður með austurströnd Ameríku.
Skipverjar margir hræddust ferðalagið
og gerðu uppreist á skipunum, eu M. lét
hálshöggvaforsprakkana nokkra og hólt svo
áfram. í Patagoaíu dvaldi hana vetrar-
langt, hélt svo af stað aftur með vorinu
og 21. okt. 1520 sigldi hann inn sundið
við suðurodda Ameríku, sem síðau er kall-
að eftir honum. Hann hélt svo norður
með Vesturströnd Ameríku, síðan vestur
yfir Kyrrahafið og til Filippuseyja. Lima-
sagua heitir ey, sem liann þá dvaldi á um
tima og tók höfðiugi hinna innfæddu þeim
mjög vei. Þó óvingaðist með þeim skömmu
síðar og M. féll fyrir eyjarskeggjum nokkr-
um mánuðum eftir að haun kom til eyjanna,
27. apríl 1521.
En Filippuseyjarnar hafa síðan legið
undir Spánverja og þeir ekki hugsað um
annað eu að auðgast á eyjunum eins og
öðrum nýlendum sínnm, en nú eru allar
líkur til að þeir missi þær eius og Cubu
til Bandamanna.
Eyjabúar hafa lengi verið óánægðir með
stjórn Spánverja, enda hefur kúgun þeirra
þar keyrt fram úr öllu hófi. Eftir að upp-
reistin hafðí hafist á Cuba og Filippus-
eyjabúar sáu, hve hraustlega samþegnar
þeirra þar vesturfrá vörðust Spánverjum,
þá vaknaði einnig frelsisþráin hjá þeim.
Uppreist sú, sem staðið hefur þar nú undan-
farandi, hófst í júlí 1896. Margir heldri
mauua synir þar úr eyjunum voru seudir
heirn til Spánar til að mentast, ýmist and-
lega eða verkiega, og kyntust þar þjóð-
skipulagshugmyndum Norðurálfumanna og
sáu auðvitað, hversu fjarlægt alt fyrir-
komulagið í föðurlandi þeirra var þeim
hugmyndum. Þegar þeir komu heim breiddu
þeir svo út óánægju meðal ianda sinua
með stjórn Spánverja. Maður er nefndur
Rizal; hann var af innleadri ætt í eyjunum, en
alinu upp af spönskum kierkum í Maníla.
Hann hafði mentast við háskóla í Európu
og var mjög vel að sér; auk þess var
hann skáld. Hann hafði, eftir að hann
kom heim, í skáldsögu lýst framferði
klerkastéttarinnar á eyjunum, en í henni
eru að eins Spánverjar, því innfæddir menn
fá þar eingin embætti, þótt þeir hafl num-
ið skólalærdóm, sem tii þess útheimtist.
En klerkastéttin þar er mjög voldug og
illræmd. Húu er mjög fjölmenn og hefur
svælt undir sig stóreignir, lifir í svalli og
saurlífi og kúgar almúgann á allar lundir.
Uppreistin var í upphafi að eins háð gegn
klerkastéttinni, eu ekki fyr en á leið gegn
yfirráðum Spánar. Kierkar kendu Rizal
um upptökin, bókiu var forboðin, eignir
höfundarius gerðar upptækar og hann og
ættmenn hans reknir í eins konar útlegð