Ísland - 05.07.1898, Page 1

II. ár, 3. ársfj.
Reykjavík, 8 júlí 1898.
27. tölublað.
Fyrir 2 Krónur
geta nýir kaupendur „ÍSLAÍíDs1* feng-
ið allan yfirstandandi árgang blaðsins,
frá nýári 1898 til ávsloka. Þó er það
bundið })tí skilyrði, að þeir haldi rið
kaup á blaðinu næsta ár.
Ekkert blað anuað hjer á landi býð-
ur Jwílík kjör.
iamftsiBiíiii "HILLEYAAB"
i Morogi,
sem er ein af hinum beztu þar í landi, tekur að
sér að vinna ýmia konar fataefni úr íslenzkri ull
og leysir það vel af hendi og mjög ódýrt. Þeir,
sem nota vilja verksmiðju þessa, geta snúið sér til
mín, sem veiti mðttöku ull til verksmiðjunnar og
hef sýnishorn af vefnaðarvörum hennar, er menn
geta valið eftir. Að öðru leyti get ég, sem sjálf-
ur hef reynt verksmiðju þessa, gefið ýmsar ná-
kvæmar upplýsingar um bana.
Reykjavík, 20. júni 1898.
Ólafur Runólf'ssou.
Hr. L. Lövenskjold Fossum, —
Fossum pr. Skien lætur kaupm'dunum og kaup-
fjelögum í tje alls konar timjbur;
einnig tekur nefnt fjelag að sjer að reisa hús,
t. d. kirkjur o.s.frv. Semja má við umhoðs-
mann þess:
Pjetur M. Bjarnason, ísafirði.
Minnisspjald.
Landsbankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 slðdegis. —
Bankastjðri við kl. II1/,—l1/,. — Annar gæslustjóri við
kl. 12—1.
Söfnunarsjöðurinn opinn i barnaskólanum kl. 5—6 slð-
degis 1. mánud. í hverjum mánuði.
Landsöökasafnið: Lestarsalur opinn daglega frá ki. 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Fomgripasafnið opið mvkd. og id. kl. 11—12 árdegis.
Bœgarstjórnar-fundir 1. og 3 fmtd. i mán., kl. 5 siðdegis.
Fátækranefndar-iwaiiT 2, og 4. fmtd. í mán., kl. 5 siðd.
Náttwrugripasafnið (i Glasgow) opið hvern sunnndag kl.
2—3 siðdegis.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud. og föstud. kl.
11—1.
Ókeypis tannlækning hjá tannlækni V. Bernköft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag i mánuði hverjum.
Öfriðurinn.
Frá Maníla.
Það má nú telja víst, að bráðum sé lok-
ið vörn Spánverja á Filippseyjunum. Þó
hafa þeir ekki gefist upp enn. Banda-
manna herliðið þar heldur kyrru fyrir ut-
an við borgina, en óeyrðirnar standa með
uppreistarmönnum og Spánverjum. Hjálp-
arlið frá Bandaríkjunum er nú á leið aust-
ur þaisgað, en var enn ekki komið, er sið-
ast fréttist.
Uppreistarmenn lýstu yfir því, 12. f.m.,
að yfirráðum Spánverja á Filippseyjura
væri lokið og eyjarnar frjálsar. Þá var
haldin stór hátíð þar í bænum, en ekki
voru Ameríkumenn þar viðstaddir. Það
er ætlun uppreistarmanna að stofna í eyj-
uuum lýðveldi, undir vernd Bandaríkjanna
og hefur foringi uppreietarmanna, Aqui-
naldo, tilkynt bað sendiherra Bmdamanna
og jafnframt, að harm ætli að skipa þar
bráðabirgðastjórn þangað til ófriðurinn sé
til lykta leiddur.
4,000 manna úr spánska hernum sitja
í fangelsum uppreistarmanna. Mikið af
her Spánverja þar eru iunfæddir Filipps-
eyjarbúar og eru þeir Spáuverjum ekki
tryggir og hafa þegar mest hefur á riðið
gengið undan merkjum og yfir í lið upp-
reistarmanna. í einni herdeild Spánverja
gerðu heimennirnir uppreist og skutu á
Íoriiígjana og feldu 5.
Monet hershöfðingi Spáuverja er fall-
inn; hann átti að koma til liðs við Manila
annarstaðar frá úr eyjunum með 3000
manna og stóð orusta milli hans og upp-
reistarmanna i 3 daga. Þar varð tölu-
vert mannfall og M. féll þar.
Spánverjar hafa lengi ráðgert að senda
herskip austur, en ekki eru þau komin á
stað enn. Þjóðverjar hafa sent á stað til
Filippseyja 5 herskip, hver sem ætlun þeirra
er. Þykir ólíklegt, að þeir blandi sér inn
í mál manna þar meðan á ófriðnum stendur.
Frá Cuba.
Nú er landher Bandamanna, sem iengi
hefur verið búiat við til Cubu, kominn
þangað undir forustu Shafters hershöfð-
iugja og hefur gengið þar á land nálægt
St. Iago. Kom haan þangað 21. f.m.
Ein orusta hafði staðið þar á landi, er
síðast fréttist, 27. f.m., skamt frá borginni.
Lsuk henni svo, að Spánverjar flýðu og
féllu af þeim 40, en Bmdamenn mistu 10
manns og voru margir sárir. Nú heidur
heriið Bandamanna nær St. Iago og má
búast við stærri tíðindum þaðan, áður en
langt um Iíður.
Á Puerto Rico er nú uppreist og hafa
Bandamenn sent þangað herskip og ætia
að taka þá ey.
Sagt er, að Bandamenn mundu nú viija
bjóða þá friðarkoati, að Cuba verði frjáls
undir vernd Bandaríkjanna, en þau fái
Puerto Rfco til eignar í hernaðarskaða-
bætur og heimild til að hafa flotastöð við
Filippseyjar.
Frá Spáni eru sögð þau tiðindi, að drottn-
ingin bjóðist til að leggja niður völdin.
Svar til Björns Ólsen.
Þó að ég kæri mig ekki um að gera
lítið atriði að löngu máii, verð ég samt
að svara nokkuru til orða Björns Ólsens
í 19. blaði íslauds til min, einkum af þ\í,
að ég þykist sjá að hann ætlast til svara.
Að vísu hefir hanm tekið aftur það, sem
hann hefir sagt áður, og er enginn minni
maður fyrir það, þó að hann taki sönsum,
en hann hefir um leið gerst svo djarfur
til dugnaðar síns, að standa samt við það,
sem hann hefir sagt. Hefir hann komið
með nýja skýringu á 20. kap. í sögu Staða-
Árna, er sýni að Svarthöfði Dufgusson hafi
þó lifað að minsta kosti enn 1264 eða ef
til vill lengur. Mín orð eru þau i Árs-
tíðaskrám, að Svarthöfði hafi særst mjög
um þvett andlit á Þverárfundi 19. júní
1255, og sé hans ekki getið eftir það, og
hafi hann því „eý til vill“ látist af þeim
áverka. En óafbökuð orð Sturlungu eru
svo: „Þar [á Litlu-Þverá] var kominn
Svarthöfði Dufgusson undír iænahúsvegg-
inn, ok varð særðr meiðslasárum, högg-
vinn um þvert andlit; bað hann griða
heldr ákafliga“. Ég þarf ekki að vera
neitt óánægður við sjáifan mig fyrir það,
að ég hafi fnllyrt út af þessum orðum
neina staðieysu. Það, sem óvist var, en
gat eins vel verið og ekki, hefi ég að
eins sagt að hafi „ef til vill“ verið, og
mun tæplega hægt að orða það varlegar.
Eu því til sönnunar, að Svarthöfði hafi
ekki beðið bana af þessum sárum, færir
B. Ó. það fram, að þess muni ekki „dæmi
í sögum vorum að nokkur maður“ hafi
dáið úr „meiðslasárum“ og að „sár íand-
litið sé ekki vön að vera mjög hættuleg“,
og vitnrr lunn til Starkaðar gamla og
fleiri. Ekki nema það þó að deyja af
„meiðslasáruir.!“ Þó að þetta kunni nú
að sæta bókföstum endeinum og þó að
karlmenskumönnum kunni að þykja meiðsla-
sár skeinur þær einar, að mönnum sé
vorkun&rlaust að deyja ekki af þeim, þá
ætla ég þó að þau endemin sé okki minni,
að nokkrar fastar reglur sé fyrir því, af
hvaða áverkum menn geti ekki beðið bana.
Og hvert er svo viðerni meiðslasára? Vit-
aniega eru það ekki holundarsár, sem oft-
ast munu hafa þótt banvæn að sjálfsögðu,
en það eru mergundarsár, beinbrot og
mör, hverskonar lemstur og beinalát, fót-
arafhögg, handarafliögg og því um iikir
áverkar, sem fleatum mun geta orðið
flökurt af, geta orðið „óvígir og ósjálf-
bjarga“ fyrir og jafnvel fyrirkafnarlítið
dáið af. Svo var og um „meiðslasárin“
Starkaðar, sem B. M. Ó. vitnar til að
sagnamenn kalla, að farið hafi verið að
saxast á limina hans áður en lauk, og
mundu sumir þeir áverkar, er hann fékk
um dagana, ærnir hverjum manni til bana
að óskapalausu. Það sýnist tæplega borga
sig að öfga það svo mjög, að meiðslasár
sé ekki einklít til bana. Svarthöfði var
á Þverárfúndi særður „meiðslasánm^, og
eitt af þeim var um „þvert andlit“. En
hv&ð voru þau mörg og hvað djúp eða
hvað giunn? En hitt vita menn að hann
náði ekki inn í bænahúsið á Þverá, og
verður það ekki skilið nema á tvo vegu.
Annaðhvort hefir ekki verið rúm í bæna-
húsinu, því að ýmsir flóttamenn voru
komnir inn þangað, eða þá að hann hefir
þrotið rnátt til þess að komast inn og ekki
komist lengra en undir vegginn. Það vita
menn og að hann bað griða, „heldur á
kaflega11. Hvers vegna er þetta orðað
svona undarlega? Er það gert til þess
að sýna hvað Svarthöfði hafl verið hrædd-
ur við að deyja eða þá hitt, hvað að honum
h»fi verið sorfið af sárum og blóðrás ? Eða
hvaða firrur eru það þó að lemstraður
maður, eða jafnvel þótt honum sé tvísýat,
nema sár hans geti verið banvæn, biðji
sér griða, ef hann vill einhverra hluta
vegna ekki deyja. Er það nokkuð á móti
mannlegum tilfinniugum? Ea hvað sem
þessu líður, þá skai ég ekki framar nú
en áður halda því fram til neinnar vissu,
að Svarthöfði hafi látizt af áverkunum
eftir Þverárfund 1255. Á hitt er þar á
móti að líta, hvernig B. Ó. fer að því að
sanna það, að Svarthöfði hafi lifað lengur.
Sönnun hans er þessi: Brandi ábóta og
síðar biskupi, föðurbróður Odds Þórarins-
sonar, sárnaði dráp Odds og að hann var
kasaður í urð sem molrakki eða þjófur.
Þessvega má teija það víst, srgir B. Ó.,
— en það stendur hvergi —, að þ ið hafi
verið eitt hið fyrsta verk hans, þegar haira
settist að stóli, að leita vitna um mál
Odds og fá hann leystan úr banui. Því
„hyggw “ B. Ó., að það sé fyrir honum,
sem Svarthöfði og Ólafur Oddson sóru
eiðana um prestfundaibaiðslu Odds, og
þar með telur hann staðinn i sögu Staða-
Árna „fullkomna sönmra fyrir þvi, að
Svaríhöfði hafl lifað 1264“, því aðBrand-
ur var að eins eitt ár biskup og dó ein-
mitt þetta ár. Þessi sönnun er að því
leyti merkileg, að hún sannar með því, sem
fyrst 'þurfti að sanna, en það er, að það
hafi verið Brandur biskup, sem eiðana
tók — því það stendur hvergi —; og ann-
að það, að húa er jafnhandhæg til þess
að sanna með hið gagnstæða. — Það er
vitaniega alveg rétt, sem B. Ó. segir, að
Brandi ábóta og biskupi var hiu mesta
raun að drápi Odds og banni, en leugra
get ég ekki óhikað átt samleið með B. Ó. á
þessari vegferð. Staðinn í sögu Staða-Árna,
sem um er að ræða og prentaður er í 18.
blaði íslands, er nátdúrlegast og mest blátt
áfram að skilja evo, að það hafi verið
Heiurekur biskap, sem eiðana tók, og frá
þeim skilningi, sem næst fellur, ættu mena
aldrei að víkja, nema í uauðsyn. í sög-
unni stendur „firir biskupi“, og til þess
að hægt væri að segja það um Brand
biskup, þyrfti beiulínis að bæta inn í sög-
una („firir Brandi biskupi41). Eu með
sönuunarmáta B. Ó. má sanna það svona,
að það hafi varið Heiurekur biskup, sem
tók eiðana: Dráp Odds (14. jan. 1255)
og bann það, er á konum lá, var öllum
frændum hans og vinum hinn mesti harm-
ur og hugraun, og ekki hvað sízt Brandi
ábóta föðurbróður hans, sem þá var mæt-
astur klerkur og mest virður á íslandi
eftir biskupana. Hefir hann þegar eftir
fall hans fyrir hvern mun viljað fá honum
kirkjuieg, og þegar honum hefir komið til
eyrna, &ð þeir Svarthöfði og Ólafur hefði
heyrt Odd við dauða sinn beiðast. prest-
fundar1, „hygg ég“ hann hafi brugðið
1 Það má ekki blanda því saman að „beiðast
preBtsfundar11 og „ná prestBfundi11, eins og B. Ó.
gerir. Það eru atriðisorð í þessu máli.