Ísland - 20.07.1898, Síða 1
II. ár, B. árslj.
Reykjavík, 20 júlí 1898.
29. tölublaðJ
í-'ú
Fyrir 2 Krónur
geta nýir kaupendur „ÍSLANDs“ feng-
ið allan yíirstandandi árgang blaðsins,
frá nýári 1898 til ársloka. I>6 er það
bundið þrí skilyrði, að þeir baldi rið
kaup á blaðinu næsta ár.
Ekkert blað annað hjer á landi býð-
ur þríiík kjör.
Minnisspjald.
Landatankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 siðdegis. —
Bankastjóri við kl. 117,-1*/,. — Annar gœslustjðri við
kl. 12—1.
Söfnunarsjóöurinn opinn 1 barnaskðlanum kl. 5—6 slð-
degis 1. mánud. i hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lestarsalur opinn daglega frá kl. 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Fomgripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árdegis.
Bœjarsfíórnar-fundir 1. og 3 fmtd. i mán., kl. 5 siðdegis.
Fátcekranefndar-fundir 2. og 4. fmtd. i mán., kl. 5 slðd.
Náttúrugripasafnið (i Glasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 siðdegis.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud. og föstud. kl.
11—1.
Ókeypis tannlækning hjá tannlækni Y. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag i mánuði hverjum.
Ófriðurinn.
Cuba.
Landorusta og- ínannfall.
Þess var síðast getið er landher Banda-
manna var kominn á land utan við St.
Iago og þokaðÍ3t nær borginni. Það voru
15 þúsundir manna. Spánverjar væntu
liðveizlu vestan úr iandi og var Pando
hershöfðingi þeirra þar á Ieið með 10,000
manns, er koma skyldu ti! varna borginni.
En Bandamenn urðu fyrri til og réðu á
borgina áður Pando kæmi þangað raeð
her sinn. Árásin var gerð 1. júlí kl. 8
um morguninu og stóð blóðugur bardagi
allan þann dag til sólarlags. Yíggirðing-
ar Spánverja utan við borgina reyndust
storkar og þeir vörðu þær af mikilli
hreysti. Alt um það hrukku þeir alstað-
ar fyrir, og þegar orustu lauk umkvöldið
voru fremstu sveitir Bandamanna komnar
svo nálægt, að þær áttu ekki eftir fulla
enska mílu til borgarinnar. Bjuggustþær
þar fyrir um kvöldið og um nóttina voru
fluttar til nýjar hersveitir og skyldubyrja
nýtt áhlaup þegar næata morgun. Mann-
fall var mikið orðið af báðum.
í sólarroð næsta morgun, 2. júlí, byrj-
aði orustan á ný. Her Bandamanna sótti
nú að borginni bæði að sunnan ogvestan.
Þennan dag allan stóð orustan án þess að
borgin yrði tekin. Þó vegnaði Banda-
mönnum betur, en margt fjell af báðum.
Annars ber freguunum um þessa viður-
eign ekki vel saman. Það er sagt, að á
föstudaginn og fimtudaginn, 2. og 3. júlí,
hafi Bandainenn látið 1200 manns, erým-
ist voru fallnir eða sárir, en af Spánverj-
um hafl að miusta kosti fallið 1000.
Floti Spánvérja eyðilagður.
Eins og kurmugt or, hafði Cervora ad-
míráll legið með flota Spánverja á höfn-
inni við St. Iago og var borginni hin
mesta vörn að honum. En á sunnudag-
inn 3. júlí, daginn eftir að landorusturnar
höfðu átt sér stað, sem frá hefur verið
skýrt, hélt Cervera flotanum út úr höfn-
inni. Hafði stjórnin í Madrid tvívegis
boðið honum að leggja flotanum út og
halda honum til Havanna, en hann neitað
og sagt það ógjörlegt, þar sem floti Bmda-
manna lægi úti fyrir flóamynninu og miklu
stærri og engin von til að komast undan.
En nú fékk hann skipun til þess í þriðja
sinn og lagðl þá flotanum út um bjartan
dag. Bandamannaflotinn tók á mótiuudir
eins og út úr flóamynninu kom. Cervera
admíráll reyndi að koma skipum sínum
undan, en floti Bandsmanna elti þau í 2
tíma og létu skotin dynja á þeim. Kvikn-
aði þá í mörgum af skipunum, en menn
björguðust í land á bátum, sem Banda-
menn skutu út, Þar gáfust þeir upp fyrir
hersveitum, sem Bandamenn höfðu skipað
þar til að verja Spánverja fyrir árásum
frá uppreistarmönnum á landi. Cervera
admíráll komst í land með bátunum, en
bað þess, að hann yrði fluttur út í her-
skip Bandamanna, sem þar var næst,
„Qloucester“. Foringinn þar tók honum
báðum höndum og hrósaði mjög vörn hans
og Spánverja f þessari sjóorustu.
Sampson admíráll sendi stjórninni í
Washington svohljóðandi hraðskeyti, dags.
3. júií, en næsti dagur er þjóðhátíðardag-
ur Bandamanna:
„í tilefni af frelsishátíðinni 4. júlí flyt-
ur flotinn nndir stjórn minni þjóðinni þessa
gjöf: Fioti Cerveros er algerlega eyði-
lagður. Ekki eitt einasta skip hefur kom-
ist undan. Flotinn reyndi í morgun, kl.
9 og 30 mín., að komast út. Kl. 2 varð
það skipið, er lengst hélt út, „Cristobal
Colon“ að hleypa á grunn og fella fáuann
60 sæmílur fyrir vestan St. Isgo. Skip-
unum „Infanta Maria Teresia“, „Oquendo“
og „Vizcaya“ var hleypt á grunn, kveykt
í þeim og þau sprengd i loft upp 20 míl-
ur frá St. Iago. „Furor“ og „Pluton“
voru eyðilagðir 4 mílur frá flóamynninu.
Yið höfum misst einn mann, sem faliið
hefur, en tveir hafa orðið sárir. Af óvin-
um vorum að líkindum fallnir svo huudr-
uðum ekiftir, því margir létust þegar skip-
in sprungu. Við höfum tekið 1300 fanga,
þar á meðal admirál Cervero“.
Á flota Spánverja voru yfir 2000 manns.
Síðustu fregnir segja 350 hafa farist, 160
sára, en 1600 tekna fanga.
St. Iago.
Frá Vashington er símritað 4. júli, að
Shafter hershöfðingi hafi algerlega um-
kringt St. Iago og heimtað að borgin
gæfist upp, ella mundi hann skjóta á hana,
en hershöfðingi Spánverja hafi neitað.
Síðari fregnir segja, að Miles hershöfðingi
sé sjálfur á leið til St. Iago með 1200
manns til liðs við Shafter, en Shafter
muni helst kjósa að hafa lokið öllu áður
en hann komi tii.
Aðrar fregnir segja Pando hershöfðingja
kominn til St, Iago með her Spánverja og
geti þá umsátin dregist nokkuð enn.
Heima á Spáni
er ekki hugsað til friðar enn, þótt flotinn
vestra sé eyðilagður. Ráðaneytisforsetinn,
Sagasta, svariði blaðamanni, sem spurði
hann, hvort hmn mundi ekki taka friðar-
boðum, ef St. Iago yrði tekin: „Nei, það
gerum við aldvei“. Og haim bætti við:
„Við höfum enn yfir á Cuba 100,000 her-
manna og sjálfboðaliðs, sem alt er reiðu-
búið til að deyja fyrir föðurlandið11. Sa-
gasta hrósaði því, hve vel Spánverjar verðu
enu St. J-go.
Sagt er, að Bandamenn ráðgeri að senda
flotadeild austur yfir haf til að skjóta á
hafnarbæina á Spáni.
Flotadeild spönsk, undir forustu Cama-
ras admiráls, sem átti að halda austur um
Sues-skurðinn og til Filippseyja, er nú sagt
að sé snúin aftur heim til Spánar.
Frá Filippseyjunum.
Herlið Bandamanna, sem sent var aust-
ur til Filippseyjanna kom þangað 30.júní
og hafði á leiðinni komið við í Ladrona-
eyjunum og tekið þær, skilið þar eftir lið,
en tekið landsstjórann og embættismenn
Spánverja með sér. Byrjað var að setja
liðið í land 1. júlí. Líklega verður þá
stutt um vörn Spánverja í Maníla.
Frá Puertorico.
Þar eru sögð leynileg samtök meðal
eyjarbúa til að steypa stjórn Spánverja og
að Bandamenn ráðgeri að senda þangað
30,000 manna.
Bréf til „íslands“.
Frá Orleans.
(Framh.).
Sama daginn skoðaði ég fangelsið í Or-
leans, þar sem þessi óbðtamaður var geymd-
ur meðan á málinu stóð. Það er uýtt hús,
stórt og reisulegt, með háum grjótvegg
hlöðnum alt í kring. Hurðin á honum er
auðvitað sterk og þung, og þegar hún er
opnuð, verður fyrst fyrir hús dyravarðar-
ins og því næst stór forgarður. Beint á
móti blasa þá við aðal-dyrnar, en rétt við
hliðana á þeim inngangur inn í íbúðar-
herbergi dýflissu-varðarins. Hann hefur
að eins þrjú heldur lítil herbergi til íbúð-
ar og eldhús. Til beggja handa við aðal-
dyrnar eru smáir blómgarðar með háum
steingörðum umhverfis; en á hverjum garði
er eins konar gluggi með járngrindum fyr-
ir, svo að dýflissuvörðurinn getur séð inn
í garðinn. Hegningarhúsið í Orleans er
klefafangelsi. Frakkar komast betur og
betur á þá skoðun, að óheppilegt sé að
hafa marga óbótamenn saman, og öll
hegningarhús, sem nú eru þar reist, eru
þannig löguð, að eigi einnngis hver óbóta-
maður hefur klefa fyrir sig, heldur einnig
sinn garð til að hreifa sig í þann tímaun,
sem þeim er ætlaður til útiveru. Með því
verður ekki einasta komist hjá því, að ó-
bótamenn hafi ili áhrif hver á annan, held-
ur er einveran einnig mikilí ábætir á hegn-
inguna fyrir flesta þá menn, sem eigi eru
þroskaðir í huga. Þá er inn í hegningar-
húsið er komið, verður fyrst fyrir hring-
myndað anddyri, en í miðjunni eins og
Iítið skemtihús úr gleri. Þar situr um-
sjónarmaðurinu inni, svo að hann geti haft
umsjón með öliu, sem fram fer. Til hægri
handar við anddyri þetta eru skrifstofur
embættismanna þessarar stofnunar og beint
fram göng, sem kvennaklefarnir liggja að;
en til hinnar handar eru klefar karlmann-
anna. Dýflissuvörðurinn gekk sjálfur með
oss. Hann kallaði á umsjónarkonu kvenn-
anna, og bauð henni að sýna oss fyrst
klefa þeirra. Sagðist hann ætla að sýna
oss unga stúlku enska, sem værí vel þokk-
uðaf öilum umsjónarmönnum og umsjónar-
konum. Stúlka þessi var að eins 20 ára
gömul, með einhvern sakleysisblæ á sér.
Hún hafði komið fáum mánuðum áður sem
vinnukona til Frakklands, og hafði hús-
móðir hennar fundið einhverja muni í kistu
hennar, ákært hana fyrir þjófnað, og húu
verið dæmd til 6 mánaða betrunarhúss-
vinnu. En auðheyrt var á dýflissuverðin-
um, að hann ætlaði hana saklausa; sagð-
ist hann hafa lánað henni frakkneska mál-
myndalýsingu, og hafði henni farið mjög
vel fram í málinu meðan hún var í fang-
elsinu. Húu var að vinna ull, þegar við
komum, og gleymi ég aldrei hinu fagra
brosi hennar, er hún heyrði mig tala ensku
við sig. Ég þarf eigi að geta þess, að
ég átti einnig bágt með að trúa því, að
stúlka þessi væri þjófur; hún Ieit út eins
og engill, þrátt fyrir fangelsisbúninginn.—
Nú sagðist umsjónarmaðurinn ætla að sýna
oss annað eintak af kvennþjóðinni, sem
væri alveg gagnstætt. Vér komum þáinn
í þvottahúsið. Þar stóð ung kona við
þvottastamp. Húu var Ijót og leiðinleg,
og tók þegar að segja oss sögur af mann-
inum sínum, að hann væri diykkfeldur o.
s.frv. Hún talaði mikið um sakleysi sitt,
því að hún var einnig dæmd fyrir þjófn-
að. Því næst skoðuðum við nokkra karl-
mannaklefa. Þeir voru eins búnir út eins
og hinir: járnrúm, sem slegið var saman
á daginn, borð með nokkrum bókum á,
og stóll til að sitja á. Karlmenn þeir, er
vér sáum, voru að búa til bréfpoka. Því
næst gengum vér upp stiga og inn í kap-
ellu hegningarhússins. Hún er einnig ein-
tómir smáklefar; en dyrnar eru þannig
lagaðar, að afbrotamennirnir geti allir séð
prestinn, þótt þeir geti eigi séð hverann-
an. Altarið er, eins og í öílum kirkjum
páfatrúarmanna, alsett blómum og kert-
um; en nppi yfir því er stórt krossmark,
víð hliðar þess likneski Maríu meyjar, og
ég ætla Jósefs. Lítið organ var þar einn-
ig og sagði dýflissuvörðurinn oss, að leik-
| ið væri á það, og afbrotamennirnir syngi