Ísland - 20.07.1898, Blaðsíða 2

114
I8LAND.
„±SLí3lKTD“
kemur út á hverjum þriðjudegi.
Koatar í Roykjavík 3 kr., út um iand 4 kr.,
eilendiB 4 kr. 50 au.
Ritstjöri:
Þorsteinn Gíslason
Laugavcg'i 2.
Afgreiðsla blaðains: Þingholtsstr. -át.
Prentað i Pjolagsprentsmiðjunni.
mæta vel, svo að ánægja væri að híusta
á það.
Þá er vér komum niður aftur, skoðuð-
um mér lítlð eitt hiun stóra garð, er ligg-
ur umhverfis alt húsið, og þar setn dýfl-
issuvörðurinn hefur gróðursett blóm, tré
og vínvið; og ég fór jafnvel burtu úr fang-
elsinu í Orleans með stóran blómvönd í
hendiuni. Kurteisi Frakka er eigi ástæðu-
laust orðin orðiögð um aliau heiminn, og
jafnvel þessi rnaður, sem mörgum árura
samau hefur lifað innan um úrkast mann-
félagsins, bsr sig að, sem hann væri hirð-
maður frá dögum Loðvígs koaungs XIV.,
og sagðist vona, að hin unga íslenzka
stúlka vildi minnast þess, að blóm gætu
einnig þrifist innan múra fangeísisins, og
beiddi mig að taka eftir því, að hann
hefði gróðursett blómin fyrir framanklefa
kvennanna, svo að þær hefðu eitthvað
fagurt til að horfa á gegn urn grindurnar
á görðum eínum.
Þóra Friðriksson.
„I leysingu4í.
Eftir Guðmund Friðjónsson.
m.
Ég veit að E. H. er háður. En h&nn
er ekki svo háður, að hann þurfi að slá
því föstu, að ég hafi ekki hugmynd um
eftirmæli Bjarna Thorarensen eða Eddu-
kvæðin, sem orkt eru undir lausum hátt-
um. Þessu veldur aðeins löngua h&a3 til
þess, að spyrða mig npp og gera úr mér
þorsk á móti ísu. Hann aegir að ég hafi
fyrirdæmt alit, sem ekki er orkt uudir
föstum háttum. Hv^r og hvenær? herra
minn!
Ég hefi aðeins sagt, að „háttnr og hljóm-
ur verði að fylgast að“ tii þess að full-
nægja kröfum listarinnar, m. a. þegar orkt
er, og aumi kerling iravipurinn fari þá að
koma á braglistina okkar ef þetta verði
lagt fyrir óðal þ. e. a. s. lagt alveg niður.
Með þassu er ekki allt fyrirdæmt, sem
ekki er orkt undir föstum háttum. . .
Það iitur oft svo út, sem „lærðu“ mean-
irnir þykist hafa rétt til þe3s, að rang-
færa fyrir okkur „ólærðiF mönnuuum, það
eem við segjum, og kalla það alt vitleyeu
og vanþekkingu, sem ekki er samkvæmt
þeirra skoðun.
Er þetta yfirmark mentunariaEar ?
Ritstjórn ísrfoldar þarf þó ekki að
hreykja sér uppfyrir ailar hæðirþegar ura
óskeikulleikana er að ræð-i, og ekki heldur
þarf húu að leggj >, mig í einelti fyrir það
sem ég hefi iagt til þeirrar deilu, sem háð
hefur verið um stjórnarskrármálið s. 1.
missiri. Því þegar framkoma hennar er
athugað í því máli, verður það augijóst
hverjum m&nui, að hún mælir eindregið
með því í dag, sem hún taldi fánýtt í gær
og svo aftur hið gagnstæða.
Og af hverju kernur þetta?
Það getur komið af tveunu: annaðhvort
því, að ritstjóinin talar móti betri vitund
í eitt skiptið, eða þá að hún hefu talað
mannalega um þau mál og atriði, sem hún
ber ekki fullt skyn á, og er hvort um sig
fuiliilt af sjáifkjörnum leiðtogum þjóðar-
innar.
Hvaða ástæða er svo til þess að út-
hrópa aiþýðumaun fyrir það, að hann
flaskar á sama skerinu og leiðtogar þjóð-
arinnar?
IV.
Þá verð ég að lokum að minnast á ú!fa-
þytinn, sem gerður er að Möruvöllaskói-
anurn út af því, að hann fóstri „framhleypn-
ina“ og „fítonsanda flónskunnar“.
Ég þykist nú hafa fært rök að því, að
framhleypni, flónska og fleiri ókindur þríf-
ist undir fleiri merkjum en real-titiinnm
frá Möðruvöllum. Ég þykist hafa drepið
á, að þær séu líka til hjá dilkum og
uudanvillingum há3kólans.
Það getur orðið vafamál, hvort ég hafi
gert Möðruvallaskóla ósæmd með þeirri
grein, sem Einar uefiiir, og gæti ég hrnnd-
ið þeirri aðdróttan E. H. með vottorði
manns, sem er honum engu síður bær til
að dæma hlntdrægnisiaust í þessu máli.
Eu þó svo hefði verið — hvað sannaði
það? Dettur t. d. nokkrum heilvita
manni i hug að segja, að þessi og þessi
þjófurinn hljóti að vera frá iatínuskólan-
um, þótt einhver nemandí hans hafi, ef til
vill, verið grunaður um þjófnað eða stað-
inn að honum?
Ég get ekki séð eða viðurkennt, að
Möðruvellingar hafi gert mikinn opinberan
hávaða hér í landi, þegar einir 3 — þrír
menn-af lík!. nál. 200 útskrifaðra nem-
enda skóians eru undaa skiidir. Jóhann-
es Þorkelsson, ég og Jón þessi Stefánsson
eru þeir einu, sem lítilsháttar liafa raskað
þeirri grafarró, sem hlnar ærugjöinu svefn-
purkur vilja með engu móti að sé rofin.
Þetta er aiít og sumt!
Á móti þessum þremur má nefna aðra
þrjá Möðruvellinga, sem eru víst að góðu
kunnir og spektinni einni saman: Ög-
mundur Sigurðsson, Bjarni Jóasson og Páll
Jónsson, ennfremur Hjálmar Sigurðason og
Hannes Blöndal. Sumir þessir menn hafa
verið innundir brekáni ísafoldar og eru
það góð meðmæli og ólýginn, þegjandi
vottnr um auðsveipni og lítiiiæti.
Það er því ástæðulaust að bregða Möðru-
veliingum yfirleitt um framhleypni. Þeir
eru flestir eítirlætisiausir menn, menn, sem
vinna aila vinnu, sem fyrir kemur og
hreykja sér ekki lífandi vitund upp fyrir
gangstíg aimennings.
En hinsvegar eru þeir engirkongsleppar
eða drottnirigar-peð með negldar „fætur úr
marmara köldum“. Þeir mæaa engum
vonaraugum til sætra náðarbrauða og hafa
því enga knýjandi matar-ástæðu tií þess
að þegja um þau mái, sem þeim er ant
um að hreifa, eða rita um mál, sem þeir
vildu helst þegja um.
Þetta er önnur aðal-orsökin til þess, að
Möðruvelling hafa hóað stundum nokkuð
hátt í sætin. Hin orsökin er sú að skól-
inn er helst nolaður af uorðlendingum.
En þeir eru aldir upp við harðari veðráttu
ea aðrir landsmenn og hafa því ef til
vili sterkari rödd. —
Jæa, nú fer ég að hætta. Ég nenni
ekki að rita greinina upp aftur, því ég
ætla, að E. H. komist nú að meiningunni
eias og hún er hér framsett, þótt hún gæti
hinsvegar verið skipulegri. En einu skal
ég þó bæta við: Hann getur þess m. a.
þar sem hann úthrópar alþýðuna, að hænd-
urnir séu heldiir en ekki málandasamir á
þinginu. Þetta getur satt verið og rétt.
En kann getur þess að engu, að einn
æðsti embættismaðurinn í efri deild lýsir
því stundum yfir, að hann beri ekkert
skyn á máiin, en heldur svo ræður „uppá“
1—2 arkir um þetta, sem hanu ber ekkert
skyn á! — Yíða er pottur brotinn.
Ótal pottbrotin eru slík
og eitt er þarna í Reykjavík.
Dúfurnar.
Eftir lwrxn Turgenjew.
Ég stóð uppi á hæð, sem v&r ekki mjög
brött. Fram undan mér breiddist rúgur,
sem var rétt að þroskast, eins og haf,
glitað gull- og silfurlituðum geislum.
En það gekk ekki 1 bylgjum, þetta haf,
ekkert bærðist í molluhitanum...... Þ&ð
var að draga upp sterkasta þrumu-veður.
Sólin sbein enn rétt í kring um mig
með heitum, daufum ljóma. En liinum
megin við rúgakurinn, ekki mjög langt í
burtu, grúfðist biá-svart ský yfir hálfan
sjóndeildarhringinn.
Og alt var þögult ... alt eugdist sam-
an í angist fyrir óheilla-bjarmanum af síð-
ustu sólargeislunum. Hvergi sást né keyrð-
ist fugl, — jafnvel grátitlingarnir hafa
falið sig. Að eins b \k við eitt stórt burkna-
blað heyrist eitthvert þrusk.
Og það er svo mikill ilmur af malurt-
inní úti við skógarröndiaa.....
Ég stóð og horfði á stóra, svarta skýið.
..... Og það kom í mig hræðsia og óþolin-
mæði. „Fljótt! fijótt!“ hugsaði ég. „Ljóm-
aðu, gullni geisli. Dryndu, beljandi þruma!
Rofnaðu' óheilia-ský! Að eins að þessi
kveljandi æsíng fái enda!“
En skýið bærist ekki. Alt af hvílir
það jafn-þjakandi yfir þögulli jörðinni..
Það þrútnar og þyngist.......
Alt í einu stígur npp. úr þessum til-
breytingarlausa blásorta hvítur smáblett-
ur — eins og hvít pjatla eða stór snjó-
flyksa — og avífur hægt áfram. Það var
hvít dúfa, sem kom fljúgandi frá þorpinu.
Hún flaug og fiaug....... alt af beint á-
fram......og jivarf bak við skóginn.
Aftur iíður lítil stund, — alt af sama
ógurlega þögnin......Og svo........koma
tvœr snjóflyksur svífandi þaðan að handan
....tvær hvítar dúfur, sem fljúga hægt
heim á leið.
Og svo skeilur stormuiiun loks á —
og alt kemst í algleyming.
Ég kemst heirn með naumindum. Yindur-
inn vælir og hvín eins og vitlaus skepna;
skýin sópast með jörðinni, rauðleit, lág,
eins og tötrar, alt þyrlaat um, lemst hing-
að og þangað. Það streymir niðnr helli-
demba, eins og í þráðbeinum súlum, og
skellur og smellur. Það er viliuljós af
eldingunum; þrumurnar belja og braka
með hríðum eins og skot úr mörgum fall-
byssum ...... Og það er brenuisteins-
iykt.....
Eu uppi undir þakskegginu, sem slútir
fram yfir skúrinn, á listanum rétt uudir
glngganum, sitja tvær hvítar dúfur, —
sú, sem flaug á stað og sótti makann sinn,
og hin, sem húa bjargaði heim.......
Þarna kúra þær graf-kyrrar — fast
hvor upp að annari.
En hvað þær eru ánægðar!
Og mér finnst ég vera svo ánægður sjálf-
ur, meðan ég horfi á þær.
Og þó er ég svo eir.mana — altaf al-
einn.
Brynjúlfur Kuld þýddí.
Kristur.
Eftir Iwan Turgenjew.
Mig dreymdi, að ég væri unglingur og
væri staddur i lítiili kirkju i einhverju
þorpi. í kirkjumii voru gamlar dýrðlinga-
myndir og fyrir framan þær loguðu mjó
v&xkerti eins og litlir rauðir neistar.
Utan um hvern af þessum litlu logum
var Ijósbaugur með regnbogalitum. — í
kirkjunni var skuggaiegt og dapurt — en
þar var fjöidi fólks, alt bjartbært bæuda-
fólk. Höfuðin á því rugguðust af og til
fram og aftur, beygðust niður og hófust
upp aftur — líkt og þroskuð koru-öx,
sem beygjast hægt í sumarblænum.
Þá kom inn m&ður og uam staðar rétt
hjá mér.
Ég leit ekki á haun — eu ég fann
undir eins með sjáifum mér, að þessi
maður.........var Kiistur.
Ég varð bæði hræddur og forvitinn.
Ég tók í mig kjark — og leit á þennan
mann, sem hjá mér stöð.
í andliti var hann eins og fólk er flest
— andlitið líktist öllum mannlegum and-
litum. Augua horfðu litíð eitt upp á við,
auguaráðið var biíðlegt og eftirtektasamt.
Munnnrinn var aftur, eu varirnar þrýst-
ust þó ekki fast saman; það var eius og
efri vörin hvíldi á neðri vörunni. Skegg-
ið klofið og ekki mikið. Henduruar fórn-
aðar saman og bærðust ekki. Búningur-
íun alveg blátt áfram.
„Getnr það verið að þátta sé Kristur?“,
hugsaði ég. „Þessi maður, sem er aiveg
eins og fólk er flest!........Það er ó-
hugsandi“.
Ég leit undm. En óðari en ég leit
af honure, þessum rosnni, fanet mér aftur,
að það væri Kristur, som stóð hjá mér.
Aftur tók ég í mig kjark og leit á
hann og aftur sá ég þetta andlit, sem
líktist öllum mannlegum audlitum, þessa
hversdagslegu og þó óþektu andlitsdrætti
Og ég vatð alt í eiau alveg utan við
mig — og svo áttaði ég mig. Og þá
skildi ég þ&ð, að einraitt þannig — líkt
öllum mannlegnm audlitum — einmitt
þannig var Krists andlit.
Brynjúlfur Kúld þýddi.
Frá fjallatiiidum
til íiskimiða.
Bókasafn alþýðu er nú komið út, II. ár-
gangur. Það eru tvær bækur: Úranía,
eftir C. Fiammarioa, þýðing oftir Björn
Bjarnarson stud. mag. og „Bllstakkar
Karls 12“, brot úr „Sögum herlæknisias“
eftir Z. Topelías, íþýðingueftirséraMatth.
Jochumsson og með formála eftir hann.
Áður hefur séra Matthías þýtt nokkuð af
sögum herlæknisins og er sú þýðing í „Öld-
inni“, sem einu sinni var fylgirit „Heims-
kringlu11. Bækurnar eru prýðilega úr
garði gjörðar.
Á fimtudaginn varð Jón Oddsson í
Mýrarholti hér í bænum bráðkvaddur.
Hanu var að aka vagni veatur eftir Vest-
urgötunni og hné alt í einu örendur.
Um mánaðamótia síðastliðin fleygði mað-
ur sér út af flskiskipi ísfirsku, sem iá í
Höfu á Hornströudum. Hana hét Álfur
Magnússon, ættaður sunnan úr Garði, 27
ára gamall. Hann var nokkur ár í latínu-
skólanum, en hætti við nám í 4. bekk,
1880, og hefur síðan verið við sjómensku