Ísland - 14.09.1898, Blaðsíða 3

ISLAND.
139
göngu á Spáni, eða biðjast friðar. Spanska
stjórnin byrjaði í óða önn að víggirða
höfuðborgir sínar og aukasetulið á eyj-
unura kringum Spán, en áður en á þeim
viðurbúnaði þurfti að halda, tókust samn-
ingar fyrir milligöngu Frönsku stjórnar-
innar, um að hætta vopnaviðskiftum. Pann
12. ágúst voru svo uudirstöðuatriði friðar-
ins samþykt í Washington, og undirskrif-
uð af Mc-Kinley og sondiherra Frakka,
Washington Camben. Saraningurinn er á
þá leið, að Spánverjar iáti af höndum
Ciiba, Portorico, Lodronaeyjar og Filipps-
eyjar, eða með öðrum orðum leyfarnar af
hinu mikla nýlenduríki er einusinni gerði
Spán að voidugasta ríki heimsins.
Hvað um þessar eyjar verður, er ekki
ervitt að segja, því að það hefur frá upp-
hafl ófriðarius augijóst verið, að Banda-
menn börðust ekki tii þess að losa eyjar
þessar undan óstjórn Spánar, heldur miklu
fremur til hins, að ieggja þær undir sig.
Eyjarnar verða því hér eftir ameríkansk-
ar nýlendur. En því er spáð, að Banda-
mönnum muni veitast ervitt að koma í
lag stjórn og góðri reglu í þessum nýju
eignum sínum; fyrst og frerast hafa eyja-
menn bæði á Kúba og Filippseyjum bar-
izt fyrir freisi sínu, en ekki til þess að
komast undir yfirráð Bandamanna og í
öðru lagi er koraið svo mikið los á at-
vinnuvegi og yfir höfuð skipun borgara-
legs félags á þessum eyjum, að það þarf
bæði langan tíma og mikla fyrirhöfn til
þess að færa það aftur í lag. Að öllum
líkindum þurfa Bandamenn að beita vopn-
um áður en þair geta farið að stjórna
hinum nýju samþegnum sínura.
Englendingar og Rússar.
Eins og kunnugt er, stendnr nú yfir
skifting hins kínverska ríkis meðal stór-
veldanua. Frakkar og Þjóðverjar hafa
hver tekið sína sneið, Rússar og Englend-
ingar líka. Af öllum þessum eru Rússar
frekastir eins og vant er að vera; fyrir
utan íslausu höfnina, sem þeir altaf hafa
sókst eftir að ná í á Kyrrahafsströndinni,
25
Brandur
Nei, einBkis nýs ég ætlast til,
hið eilífa ég þrái’ og vil,
og það er hvorki kreddu-kirkja
né kenningar, sem ég vil styrkja;
því hvort um sig sér upphaf á
og eitt sinn þvi svo fara má,
það hljóti á skapa-skeri’ að lenda,
alt Bkapað hlýtur loks að enda;
það máist fyrir möl og ryð
og má ei lengur haldast við,
en fær sér annað form og snið.
En eitt er það, sem aldrei deyr,'
sá andi, sem er eilífð frá,
sem endurreis þá fallin lá,
og drottinn hlés á lífsins leir;
sem sló með máttkri manndóms trú
á milli holds og andans brú.
Þeim anda’ er snndrað, sukkað, dreift,
og sjálfum guði’ úr völdum stoypt.
En npp úr þessum andans rotum.
úr öllum þessum sálna-brotum,
skal gera heild mín höndin sterk,
unz herran sér sitt furðuverk,
sinn niðja, Adam, annað sinn,
sem ungan, nýjan, frumgetinn.
Einar
(tekur fram i)
Og hér mun bezt að hættum við.
Far heill!
h?.fa þsir náð tökum á Mantsjúríinu, miklu
og frófsömu landi í norðanverðu Kína;
Englendingar hafa sezt i Yangtsedalinn
og hafnarborgina Wei-hai-Wei. En hvor-
ugum var þetta nóg; hvorir um sig vildu
ná fastatökum á sjálíri Kínastjórn og
hafa hana í heudi sjer. Það er þessi
keppni um yfirráðin í Kína, sem er und-
irrótin til og kemur ljóslega fram í því
máli, sem nú er á dagskrá og valdið hef-
ur miklum ágreiningi.
Stjórnin í Kína ætlaði að gera járn-
braut, en vantaði íé til þess, og sneri
sér því til enskra banka í Shanghai og
Hong kong um lán til þess. Þegar sendi-
herra Rússa í Peking heyrði það, þá mót-
mælti hann því harðlega, hann lýsti því
blátt áfram, að Kínverjar mættu ekki
nota enska peninga til járnbrautabygg-
inga, og þegar Kína þyrfti peninga við
ætti það að snúa sér til Rússlands.
Nú tóku ensku blöðin að færast í auk-
ána og hóldu því fram, að þessi yfirlýsing
hins rússneska sendiherra væri sama sem
hrottaleg tilraun til þess að troða rétti
og hagsmunum Englendinga, því Kína
hefði aldrei undirgengist að Iáta vera að
leita fjárstyrks hjá enskum mönnum, og
gæti það heldur ekki án þess að rjúfa
samninga, og Salisbury lét sendiherra
Englendinga í Peking lýsa því yfir, að
Kína mætti reiða sig á örugga aðstoð
Engleudinga til þess að halda uppi rétti
þeirra til jafns við Rússa.
Blöðin ensku hafa ámælt ráðaneyti Salis-
burys mjög mikið fyrir það, hversu það
héldi fram málstað Englands gagnvart
RÚ3sum. Það lítur út fyrir að stjórnin
hafi látið sér segjast, því að síðast þegar
fréttíst hafði hún sent flotadeild austur til
Kína og lét þar með fylgja, að ef Kína
léti ekki að sínum vilja, mundi breska
stjórnin taka það sem casus belli. —
Hvernig þessu máli reiðir af, er engin
áreiðanleg fregn komin um enn þá. Lík-
legast er, að Rússnr slaki til, og Eng-
lendingar hafi sitt fram. Og eftir því,
sem stendur í ensku blaði frá 27. f. m.,
áttu þá þegar að vera komnir samningar
á milli þeirra, fyrir mitligöngu dönsku
hirðarinnar.
26
Brandur
í vestur farið þið
en ég í norður, næsta jafnt
við nið’r í fjörðinn eigum samt.
Far vel!
Einar
Far vel!
Brandnr
Þitt líf er list
af ijósi, reyk og sora hrist!
Einar
Flýt þér að hnoða’ upp heiminn þinn,
ég held í gamla drottinn minn.
Brandur
Þú lánar hækju og hökuskegg,
ég hjúpinn gef og kistulegg!
(hverfur ofan af brúnunum).
Agnes
(Stendur um stund eins og i leiðslu, litur síDan í
liring um sig).
Gekk gólin undir?
Einar
Undir ský,
og aftur sézt nú björt og hlý.
Agnes
Hann blæs svo kalt.
Einar
Já kaldur blær
frá klettagnýpu þarna slær.
Agnes
Hve fjallið þar í suðri’ er svart,
Frá fjallatindum
til íiskimiða.
Úr Rangárvallasýslu: „Héðau er fátt
um fína drætti að segja, utan nú er gras-
vöxtur með bezta móti og nýting allgóð,
það sem af slætti er. Eu þá er annað,
sem spillir framtíðarvonum manna með
heyskapinn; það er vinnufólks- og kaupa-
fólksekla. Þeir bændur, er áður höfðu 5
—6 manns vinnandi um sláttin, þykjast
nú góðir, ef þeir geta látið standa á teig
3—4 og það af einhverjum skríl. Því
margt af þessum vinnandi lýð, er telur
sig af betra taginu, fer í lausamensku að
sjónum og flytst svo á gufuskipum lands-
hornanna á milli, til þess að krækja í krás-
ina, hvar sem þeir álíta hana feitasta, í
þann og þann svipinn. En sveitabændur
verða að setja saman bústofninn, þó gras
sé nóg. þegar vinnukraftana þrýtur. Horf-
urnar eru alt annað en svo, að þeir geti
boðið fólki hátt kaup til að hæna það að,
þegar allar afurðir landbúnaðarins eru
fallnar í verði, og peningaekla hin mesta.
Eu nú er ekki að ræða um aðra peninga-
lind en þá, er Jón Vídalín og Zöllner
færa inu í landið með hrossakaupum sín-
um, og þó sú verzlun sé í nokkuð stórum
stíl, þá rounu það ekki margar krónur,
sem koma niður á hvern búanda í land-
inu, alls ekki fullnægjandi til að borga
öil opinber gjöld er á bændum hvila, sem
þing og stjórn er samtaka í að auka.
Það er annars furða, að þessir „beztu
menn þjóðarinnar“, sem þeir telja sig,
þingmennirnir okkar, og sem eru það ef-
laust sumir, skulu ekki geta látið sér
detta í hug að íslenzku bændurnir muni
úr þessu eyra því illa, að á þá séu lagð-
ir nýir .tollar og skattar þing eftir þing
og svo þar við bætt ýmsum Iagaskipun-
um er þeir hafa hleypt af stokkunum síð-
ustu árin, svo sem lögum um leysing
vistarbandsins og horfellislögunum.
Það hefðu verið virðingarverðir heiðurs-
menn þjóðar vorrar, sem hefðu tekið sig
saman um að halda Þingvallafund í sum-
ar, til þess að ræða um hver ráð myndu
heppilegust til að finna markaði fyrir af-
urðir lands og sjávar, betri en þá, sem nú
27
það sýndist áðan hýrt og bjart.
Einar
Þú sást það ei fyrir söng og leik,
en svo kom hann, og þú varst smeik.
En fari hann þá björtu brant,
við byrjum leikinn hvar hann þraut.
Agnes
Nei, ekki nú, ég er svo þroytt.
Einar
Og alt eins ég hef dansað nóg;
hér ofan er ei gengið greitt
sem götuna’ yflr heiðarskóg.
En þegar brekkan búin er
við byrjum danzinn, hver sem sér,
já, tífalt meiri, æst og ört
en annars kostar hefðum gjört.
Nei, Agnes, horfðu’ á bandið blá,
sem blessuð sólin stafar á;
nú hrukkað, nú sem glitri gler,
nú glætt sem silfur, nú sem raf;
hið mikla veldisvíða haf
í vestri blikar móti þér!
En sérðu þarna svartan reyk
um sólskinsfjallið draga kveyk,
og sérðu dökkva depilinn,
sem dregst þar fyrir hamarinn?
Þú eimskips-drekann okkar sérð,
sem inn hér stefnir beina ferð,
i kvöld hann leggur landi frá,
þá leikum við hans þiljum á. —
Þar kemur þokan þykk og grá.
er völ á. Og Þingvallafundarboð með
slíku augnamiði hefði eflaust fengið bezta
byr og hvert kjördæmi á landinu tekið
þátt í honum með því að senda þangað
fulltrúa sína.
En enga þarf að furða á því þótt bænd-
ur ekki vildu sinna Þingv&llafundarboð-
inu út af þessu margþvælda, reitta og
rúna stjórnarskrárþrasi, sem nú er loks-
ins komið svo í hundana að valla er við-
lítandi. Því ný stjórnarskrá er alls ekki
það hnoss er vér þörfnumst lielzt, heldur
hitt, að hafa skynsama löggjafa á þing-
iuu, sem viuni í bróðerni að nýtum laga-
smíðum, því það er óhrekjanlegt að und-
ir þeirri stjórnarskrá er vér nú höfum,
getur landi voru orðíð mikilla framfara
auðið, einungis að þingmenn vorir séu vel
valdir og samhentír, og að þessum lopt-
kastalamönnum og illhryssingum er skipa
nú sum sæti þingmanna væru hrundið úr
sæti“. M. G.
Botnverping&r hafa iitið hafst við hér
íflóanum síðari hluta sumarsins. Aftur á
móti hafa þeir haldið sig miklu meir eu
áður íyrir austur- og norðurlandi.
Ekki alls fyrir löngu tók „Heimdallur“
botnverping á Héraðsflóanum og sektaði
um 1008 kr., en gerði veiðarfæri og afia
upptækt, um 30 þús. pd. af ísu og kola.
Einnig hefur „Heimdallur“ nýlega tek-
ið botnverping við Yestmannaeyjar, sekt-
að og tekið afla og veiðarfæri.
Með „Reykjavíkiuni11 komu á föstudags-
kvöldið var um 200 manns, flest kaupa-
fólk af Yesturlandi og úr Borgarfirðinura,
Þessi prestaköll eru nú laus: Svalbarð
í Þistilsfirði og Hof í Vopnafirði. Eu sagt
er &ð bráðum losni: Þóroddstaðir í Kiun,
Lundabrekka og Goðdalir. Séra Lúðvík
á Þóroddstað er sagt að segi af sér em-
bætti, en séra Jón á Lundabrekku verði
aðstoðarprestur hjá séra Árnijóti á Sauða-
nesi.
Sagt er, að Friðrik Hallgrímsson crnd.
theol. verði settur tíl að þjóna Hofspresta-
kalli í Yopnafirði.
28
En þarna, Agnes, sérðu þá
hvar himinn girðir hamra-sali ?
Agnes
Já, vel, en seg mér sástu —
Einar
Já —?
Agnes
Hve svipurinn óx með hverju hans tali?
(fer niður stíginn og Einar á eftir).
Vegur eftir fjallshlíðinni, flug fyrir neðan, en snjó-
tindur fyrir ofan.
Brandur
(kemur, nemur staðar og horflr niður fyrir),
Yel ég kannast enn við alt,
oddann, naustið, túnið halt,
börð og fen og engja-yrkju,
og þá gömlu, lágu kirkju;
ána, bakkann, birkirunna.
Bygðin mín i æsku kunna!
Þó flnst mér hér orðið alt
eitthvað smærra, grátt og kalt;
lengra fram af hangir hengjan,
hefir ennþá bænum frá
lengra dregið loftið bjarta,
lokað meira dalnum svarta,
hún vill betur byrgja’ og þrengja’ hann,
bæja sól og skyggja á.
(sezt niður og horfir enn)
Fjörður varstú ei fegri þá,
fanna-kistu-smugan grá?