Ísland - 30.09.1898, Síða 1

II. ár, 3. ársfj.
Reykjavík, 30
sept. 1893.
38. tölublað.
Minnisspjald.
Landsbankinn opiun dagl. kl. 11 árdegis til 2 slðdegis. —
Bankastjóri vió kl. II1/,—l1/,. — Annar gœslustjóri við
kl. 12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn í barnaskólanura kl. 5—6 slð-
degis 1. mánud. i hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lestarsalur opinn daglega frá kl. 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og ld. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árdegis.
Bœjarsfjórnasr-fxníðÍT 1. og 3 ímtd. i mán., kl. 5 siðdegis.
Fátœkranefndar-funðir 2, og 4. fmtd. í mán., kl. 5 slðd.
Náttúrugripasafnið (1 Gtiasgow) opið hvern sunnudag kl.
2—3 siðdegis.
Ókeypis lækning á spltalanum á priðjud. og föstud. kl.
11—1.
Ókeypis tannlækning hjá tannlælmi V. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag í mánuði hverjum.
Skýrsla
um bráðapestar-bólusetningarnar
á Islandi og Færeyjum.
Þegar ég hnfði í tvö ár gert efnafræð-
islegar ransóknir vjðvíkjandi bráðapestinQÍ,
sendi ég sumarið 1897 bóluefni handa
5000 kindum ti! íslands og Færeyja og
nokkru minna til Noregs og Mekienburg-
Schwerin. Móttakendurni? haía nú sent
mér skýrsiur nm árangurinn og er hann
í stuttu máli þeasi:
Reynt & I)œjum. Reynt á kind- um. Dauðar af bólu- setn- ing. Síðar dauðar af bráða- pest.
Efferso, Thorshavn . 14 384
Patursson, Kirkjubæ 5?) 402 3 1
Einarsson, Evík . . 26 989 1 111)
Thorlacius, Berufirði 8 691 42) 143)
Jónsson, Vopnafirði . 11 661 3 24)
Jensson, Staðarhraun 1 145 — l5)
Nielsen, Bergen . . . — 45 1
Peters, Sciiwerin . . 1 290 — 1«)
Alls . . . — 3607 12 307)
57
opnast, verður feikna-geymur,
eins og jörðin, hnöttur, heimur;
orð ég heyri’ er þetta þýða:
öó skalt landið byggja, prýða!
Hugsun öll, þó ei sé fundin, —
öll þau verk sem tímans bíða, —
vakna, iða, anda, striða,
eins og komin væri Btundin;
og mig grunar, ei þótt eygi,
uppi hann á ljóssins vegi;
um hann sorg og elska skín,
ofan lítnr hann til mín,
mildur eins og morgnnljóminn,
minnir þó á gröf og dóminn.
Líka þrumar tii mín tunga:
Sjá, þér ber að skapa — skapa,
Bkapast, lyptast eður 'hrapa; —
gjör þitt verk, kið þreytu-þunga!
Brandur
Innra, innra! Orðið rétta!
Inn á við er gatan rétta.
Hjartað, það er hauðrið hlýja
helgað fyrir sköpun nýja;
þar skal viljans hræfugl hræða,
helgan mann í öuði fæða.
Svo má veröld aína leið
sigla fram í rauðan deyð; —
nema gegn mér ætli’ að æða,
ónýtt gjöra verkið mitt,
þá skal flagð í hjarta hitt!
Svæðið vitt sem sólin skín,
4) Sex af þeim drápust sömu viknna og bólusett
var; ein kindin hefur að líkindum drepist &f öðr-
um orsökum.
2) Það er ekki sagt i skýrslnnni, hvort þessar4
kindur hafi drepist af bðluBetningunni eða ekki.
3) Allar dauðar þrem dögum eftir bólusetninguna.
4) Ein kindin drapst rétt eftir bólnsetninguna.
5) Drapat daginn eftir bólusetninguna.
°) Drapet 4 dögum eftir bólusetninguna.
7) 23 drápuet á fyrstn vikunni eftir bólusetning-
una.
Það eést af þessu, að engin hætta fylg-
ir bóiusetningunni, þar srm að eins hotur
dáið ein skepna af 100 af hinu bóluseíta
fé. Og að likindum hefði mátt komast
hjá því, &ð nokkur skepna hefði misfarist,
þar sem því mun um að kenna, að píp
unni, sem bólusett er með, er stungið of
iangt inn. Á eftir hafa 30 kindur dáið
af bólusetningunni, en af þeim hafa 23
dáið á fyrstu vikunni eftir bólusetninguna,
áður en bóluefnið hefur náð að verka. Sé
þetta dregið frá, þá h&fa 7 kindur dáið
af 3,600 eða 2 af þúsundi. Því miður
vantar mig skýrsíur yfir, hve margt fé
var óbóiusettt á þeim bæjum, sem bólu-
setningin fór fram á, og hve margt af því
hafl drepist úr bráðafári. Þess vegna er
ekki hægt að byggja neitt ákveðið á töl
unum hér að ofan. Þó eýna þær ómót-
mælanlega, að bólusetningia hefur gert
gagu. Skýrslurnar geta þess, að víða hafl
drepist margt af óbólusettu fé, en af hinu
bólueelta svo gott sem ekkert, og af skýrsiu
Magnúsar dýralæknis Einaresonar sést, að
af 963 ungum kindura, sem hann bólusetti,
dóu síðar 11 (ciu þó ef til vill ekki af
bráðisótt og 6 áðar vika væri liðin ftá
bólusetuinguuni) oða að drepist hafa 1,15 °/0,
en af 696 ungum kindum á sömu bæjum,
scm ekki voru bólusett ir, drápust eftir að
bóiusett var 45, eða 6,46 °/0. Það má og
58
Bjáifs ég krefst að njóta mín!
Þann ég kýs, og engau annan
einkarétt, — og bver má banna’ hann?
(stendur litla stund og hugsar)
Njóta sín? Eu sektin hin,
sem oss leifir ætt og kyn? —
(nemur staðar og horfir út)
Hver mun bú, sem hingað klifar
hrum og vesöl neðan bakkanu,
skjögrandi með hokinn hnakkann,
hóstar oft og staldrar við;
ætlar þá og þá að hrasa,
þreifar niðnr í djúpa vasa
mögrum fingrum, tutlar, tifar,
eins og hrædd um fé og frið.
Dingla’ um beinin leppar langir.
líkt og fuglahræðum á,
höndin kreppt og hnýtt sem tangir
hún er líkust örn, Bem hangir
skammrifin á Bkemmuslá.
(angurvær)
Bernsku minnur kólgu kalda
kveykja aftur þesaar slóðir,
þær um kerliug klaka tjalda —
kaldara slær þó hjartans alda. —
Eilífi Guð! Mín eigin móðir!
Móöir Brands
(lremur upp baklrann, setur hönd fyrir augu
og sltygnast um)
Hér segja þeir hann sé. — Hinn armi
eigi þá sól, mín sjón er frá.
Hvað, Bon minn?
t*ka það fraro, að Jón læknir Jðnsf.on
skýrir frá, að veikin hafi verið mjögr skæð
þar í svðit síðastliðinn vetnr og að bólu-
setningin hafi vafalaust haft mjög góð á-
hrif.
í ár hefur verið pantað bóluefni handa
c. 110,000 fjár. En af því að tilbúning-
urian er torveidur hefu~ ekki verið hægt
að búa til erm sem komið er bóluefni
nema bauda 75,000 kindum.
Bóluefldð er lifandi bráðapestarbakteríu-
sporar, sem veiktir hafa verið, og er búið
svo til: Bakteríurnar eru ræktaðar sér-
staklega og sáð í kjötseyði eða bióðvatn.
Úr glasinu, sem það er látið í, er svo
loftinu rýmt buvt og gl.sið látið standa
8 daga í 37° hita (C.). Þá er bólueíuið
rannsaksð í smásjá og séu sporar þá farn-
ir að myndast, er þeim safnað á botninD,
þoir síaðir írá og þurkaðir í 37 0 hita.
Síðan eru þeir bakaðar í 5 —10 mínútur
við gufu og hitaðir um 100 0 til að veikja
þá og síðan á ný þurkaðir.
Þar eð ekki er hægt að dæma með
fuílri vissu um nytsemi bólusetninganna
eftir efnafræðislegum rannsóknum ein-
göngu, heldur því að eius, að bóluefnið só
reyat á fé, þar sera 'ýkin geugur, þá
er aauð3ynlegt, að bólusetningin fari fram
mcð svo mikilli aðgætai, sem unt er, og
að engir fáist við hasa aðrir en dýralækn-
ar og iæknar, eða gætnir og áreiðarJegir
menn, sem iært hafa hjá þeim.
Það bóluefni, sem ég nú sendi burt, er
r&nnsakað á efnafræðis tilrauuastofnuninBÍ
í Kaupmannahöfn. Eti þar sem svo mikið
er í hrifi, álít ég rétt, eias og í fyrra, að
áminna þá, sem bóiuefuið nota, að hafa
alla varfærni við í byrjuninni og bólu-
setja sð eins fáar kiudur fyrst til reynsiu
59
Brandur
J4.
Móðirin
Sú birta’ er bág,
hún þvingar mína þreyttu brá,
ég þekki’ ei prest frá kotnngs garmi.
Brandur
Þar hoima aldrei sá ég sól
frá snmri þar til vorfugl gól.
Móðirin
Nei, þar er gott, því þar er svalt,
og þurra frostið herðir alt;
menn tuskast hér við tröll og hel,
og trúa samt þeir fari vel.
Brandur
Lif heil, ég hlýt að hraða mér.
Móðirin
Þú hafðir snemma asa’ á þér,
í æsku Btrax þú straukst mér frá.
Brandur
Þú studdir að þvi sjálf hvað bezt.
Móðirin
En það stóð öðruvísi á,
það átti’ úr þér að gera prest.
(virðir hann fyrir sér)
Jú, hár og stór. En heyrðu mér,
og hygg að hvað ég segi þér:
Par vel með lífið!
Brandur
Var það alt, —
til að sjá, hvernig þeim reiðir af, og þá
fyrst fleiri, er reyut er, að þær hafa þol-
að bóluefnið.
Kaupmannahöfn, 20. ágúst 1898.
C. 0. Jensen.
Lííið í mjólkinni.
Hver einstakur mjólkurdropi er eins-
konar lítill heiraur út af fyrir síg, og því
miður oft iðandi af alskonar lífi. í mjólk
hafa fundist eigi færri en 700 jurtateg-
undir. Þessar jurtir timgast ótrúlega
fljótt. Fiestir ná fullnm vexti á 20 mín.
og á 10 mínútum framleiðir hver einstök
jurt svo mörg afkvæmi að ekki verður
tölu á komið. Æxlunin verður annað
hvort við skiftingu eða með frjókornum,
sem síðar meír þroskast, og eru þær jurt-
i? seigiífastar.
Snmar af þeiin jurturn, sem hafast við
í mjólkinni er hættnlegar, aðrar ekki.
Suœar eru nytsamar. Menn hafa ran
sakað þetta jurtaiif vfsindalega og fundið
ráð til að útrýma skaðlegu jurtunum, en
rækta hiir r nytsömu í mjólkinui. í mjólk,
sem gera skal úr smjör, er viss sveppteg-
und ræktuð, er gefur því ákveðiim keim.
Sömuieiðis eru vissar svepptegundir rækt-
aðar í mjóík, sem nota skal til ostagerð-
ar. Ein er gera skal Schweizerost, öunur
ef gera skrl Rocq^fortost o. s. frv..
Jurtirnar eru mjög smáar ; hinar lengstu
8/ioo úr Þmk: hinar n instu, sem fundist,
hafa, eigi stærri en V20 000 úr Þmfi
í heilbrigðíi skepnu er mjóikin alveg
bakteríulaus í júfíinu. En undir eins á
meðan verið er að mjólka berast smájurt-
ir eða bakíeríur í mjólkina og þær
60
Móðirin
Ég veit ei neitt, sem þýðir meira.
Brandur
Ég meinti reyndar ráð þitt snjalt,
var ráð það alt?
Móðirin
Nú, þiggðn fleira
af lífsreglum, ef lízt, hjá mér,
en iifið, mundu, gaf ég þér.
(reið)
Og heldur fræg var ferðin þín!
Ég felmtruð hljóp um alla mða;
þú ættir helzt því eina’ að lóga,
sem á að treinast vegna mín!
Þitt kyn er dautt, þú ert sá eini,
minn einkaeon, mitt hold og hlóð,
sá mæni-ás og bjálkinn beini,
Bem ber það hús, som líf mitt hlóð.
Ver sterkur, lifðu langar tíðir
og Hfsins gættu inest, þvi þ&ð
cr arfans skylda; efa’ ei að
mitt verður þitt, að segja um siðir.
Brandur
Hvað, vegna þessa muntu masa
og mæta hér með fulla vasa?
Móðirin
Hvað, ertu frá þér!
(hopar aftur)
Ekki nær!
því annars —
(reiðir prikið)
sérðu stafinn þenna!