Ísland - 08.10.1898, Page 2
150
ISLAND.
„± ss x* :ixrx>“
kemur út á hverjum íöstudegi.
Kostar í Reykjavík 3 kr., út um land 4 kr.,
erlendia 4 kr. 50 au.
Ritstjðri:
Þorsteinn Gíslason
Laugavegi 2.
Afgreiðsla blaðsins: Þingboltsstr. -4L.
Prentað í Pélagsprentsmiðjunni.
Stökkið
jast það, að tmgur vinnumaður . . . sé
ekkí fær um að dæma Shakepeare“. Og
þeíta segir hann eftir að ég heíi sagt
fullum stöfnm, „að Jón hafi uunið sér til
óhelgi“.
Það er royndar þýðingarlítið, að yrðast
vlð mann, setn fer eins greinilega
á h&ndahlaupi og höfrunga yfir heilar
málsgreinar eins og E. H. gerir þegar
hann er að segja mér til syndanna, hvort
sem hann gerir það af ásettu ráði eða
ekki.
sem hón er komin, að ýmsir einstakling-
sr hsfa tylt eér á tærnar, livest sjónina
svo langt sem auðið var og neytt krapt-
anna, svo sem þeír gátu. í stuttu máli,
vegna þess þeir treystu á mátt sinn og
megin.
Sá maður, sem reynir að telja einstak
iinginn og þjóðina af þyí að treysta á
mátt sinn og fflegin — hann sýnir frarn-
f'ór einstáklingsins banatilræði og réttir
frarn höndina til þess að drepa þjöðmenn-
inguna.
yfir námsskeiðið.
Einar Hjörleifason er eitthvað að tala
um stökkið yjir námssviðið, í ísafold.
Er það til?
Nei, stökkið yfir námssviðið á sór eng-
an stað af þeirri einföldu ástæðu, að náms-
skeiðið er endalaust.
Þessvegna hefir naér aldrei komíð í hug
að lyfta mér á þetta stökk eða hvetja
aðra tii þess að reyna það, né prédika
þá fræði, að „beinasti og stytsti vegurinn
til þess að hafa sig áfram, sé að stökkva
yfir námsskeiðið“ eins og E. H. kemst að
orði.
E. H. þykist ef til vill vera kominn á
enda skeiðsins. Getur hann þá sagt mér
hvað fyrir haudan er?
Það væri gaman. Þá gæti hann líka
eins vel sagt okkur hioum — öiluin þeim
sem „ekki eru sómasamiega sendibréfs-
færir“ og svo spekingunum — hvað er
fyrir haudan takmark rúmsins.
Önnur meinlokan, sem „Iærðu“ siða-
meistararnir eru svo að geipa yfir öðru
hvoru er „háifmentunin11 svokaliaða og
hinir „b.álfmentuðu“ menn.
En er þá nokkur háifmeutua til?
Nei, alls eugin, af þvl að aZmentun er
engin tii. Heimingur getur því að eins
verið til, að heildin sé til.
Annars hefir E. H. ekkert veður gert
út af þessari svoköiiuðu „háifmentun41
þótt ísafold hafi stuadum elegið á lærið
og hnerrað þegar hún hefir verið í búkonu-
öngum sínum yfir henni.
E. H. segír að ég „iáti mér ekki skil-
Ég skal beídar ekkí eyða rnörgum orð-
um til þess að œunnhöggvast við hann
út af „ieysinguuni“ í ísafold, fram yfir
það, sem orðið er.
En ég vil ekki sleppa honum aiveg
með eitt atriðið. Hann má reyna að troða
mér undir svuntu kvennféi&gsins í Yest-
urheimi eius og honum þókaast. Það
gerir mér ekkert til; því ekki mun hún
verða rnér að fótakefli né íjötri. En ég
vii ekki að hann fái óát&linn að keyra
þá kenningu inn í þjóð vora, ian í æsku
lýðinn og þá sora ragir eru og ófram-
færnir, að Faxíseum einum og skriftiærð-
um beri að tala eða að timburmanniuu'ín
fiskimöanum og fjárhirðum eé skotið kefli
í munn.
„Ekki má vita að hverju barni gagn
verður“, segir gamail orðskviður. Hanu
mua sannur reyaast héðan af sem hing-
að til.
Ég þarf ekki að fletta upp sögunni
fyrir E. H. Hann mnn kannast við ritn-
inguna og vera búinn að brjóta í kenni
blöðin á víð og dreif. En vegna binna
getur það verið vel gert.
Sagau segir svo — og hún er óljúg-
fróð og langminnug — að ýmsir bsztu
menn og mestu: skáld, vélafrömuðir, mál-
arar og inyndasœiðir og sjáifur köíundur
trúaibragðanna hafi verið óíærðir menn,
umkomulausir, fátækir, hæddir og hatað-
ir, Jítilsvirtir, misskildir, svivirtir og stund
um drepnir.
Því er b8tur að mannseðiiuu er eigin-
iegt að tylJa sér á tærnar. Þessvegna
gengur nú maðurinn uppréttur. Þess-
vegna er siðmenningin komia það áieiðís
E. H. mun nú svara því, að hann víti
ekki góða viðieitni, heldur framhleypni og
flónaku. Fyrst og fremst vítir hann góða
viðleitni. Og í annan stað er það fárra
með/æri annara en sögunnar sjáifrar, að
draga merkilínuna milii þessara hug-
mynd?..
Erfikonningin svokallaða hefur jafnan
talið aila viðleitni framhieypni og flónsku.
Og ef hún hefði fengið að ráða þá hefði
vísirinn ekJci orðið að beri.
E. H. gerir gabb að því og glens, sem
ég segi, að eaginn geti gert, betur eri
þetta: að reyna að hafa sig áfram. E. H.
má þó vita, að hann sjáifur lægi enn þá
í yöggu sinni ef hann hefði ekki fyigt
fram þessari hvöt í verkinu.
Og hvað er svo sem sérstaklega að
fárast um „islenzka kákið“. Hvað er
kák ? Viðieitni tii aukinna framfara?
Sé þetta rétt skilgreining, þá er engin
þjóð veráldar enn þá vaxin yfir kákið,
þó þær séu auðvitað misjafnlega langt
komnar áleiðis.
Blaðamenskan okk&r er t. d. sjálfsagt
kák þegar hún er borin saman við blaða-
mensku stórþjóðanna. Skyidi ísafold, þótt
vel sé rituð að surnu Ieyti, vera sambæri-
leg við „Times“. Þó viljum vér ekki
eyðiieggja blaðamensku vora.
Litlifiagurinn er ekki œikils virði. Þó
væri verra að œissa hann.
Það er rétt og vei gert, að segja þjóð-
inni til syndanna. En það er illa gert
að gera það jafnan i hæðnistóu og rneð
fyrirlitningu drambseminnar eins og ísaf.
(eða xitstj. heunar) er tamast. Það er þó
drengilegt að gefa naunganum á túlann.
Ea hitt er ódrengilegt, að rétía út úr sér
tunguna og hrækja á hann.
Eg hofi áður farið nokkrum orðum ura
sjálfræðishvötina, hve eiginleg hún er
hverri skepnu. En hitt er engu síður
eiginlegt hverri skepnu, sem nokkuð kveð-
ur að, að gefa Jiljöð af sér.
Áður en barnið grípur geirvörtu móður
ainnar, gefur það hljóð af sér. Því er
það jafn eiginlegt sem að draga andann.
Er það þá kyniegt þótt fullvaxnir menn
gefi af sér hijóð.
Vísindin kenna oss, að börnUnum sé
liolt að gráta, hlæja, hósta, hnerrs og
baða út öngunum. Skyidi það þá vera
óheiinæmt þjóðmenningunm, sem er nauð-
synlogt þroskameðal einstskiingsins. Og
ef hver maður þegði þangað tii hann
væri viss um að hann væri fnlíþroskaður
að viti — þá myndi verða fátt sagt að
gagui í veröldinni; því hverjura masni
fer fram þangað til honum fer að fara
aftur, og þá er ekki byggilegt að her
væðast og g&nga íýrst í bardsga lífsins.
Þá er það of eeint.
Þeim sem hafa blotaað í þessari leys-
ingu ksnn að vera forvitni á að vita,
hversvegna E. H. helti úr bollanum yfir
„vianumannifm frá Arnarvatni“. Það
mun ekkí hafa vexið af vandiætingasemi
vegna Shakspear’s — hins djúpvitrasta
leikritaskálds heimsins, heldur mun or-
sökin hafa verið sú, að Jóa hafði „krí-
tíserað" Einar skáld Hjörleifsson.
„Þetta er það, þarna er það komið“.
Skyidi Jón fá fyrirgefningu syndar
sinnar.
O. F.
Drotningarmorðið.
Svo sern sem áður hefur verið skýrt
frá, var Elisabet drotning í Austurríki
myrt í Genf, af stjórnleysingja einum
Luchoni að nafni. Var hún þar á ferð
með dularnafni og var á gangi með groifa-
frú Sztartay. Mætti þá Luccheni þeim
á bryggjunum, óð að drotningu og stakk
hana í hjartastað með 8 þmi. langri odd-
77
78
79
80
en finnnr pö ei fjallsins rót.
Agnes
(stendur upp og lítur framan I Brand).
En tii er eitt, sem þjáir þig!
Brandwr
Nei, þig!
Agnes
Nei, þig!
Brandwr
Ég hef þá trú
Þú leynir kvíða.
Agnes
Líka þú!
Brandur
Þú titrar sem á tæpum stíg,
æ-, trú þú mér!
Agnes
Ég játa sjálf
ég titra —
Brandur
Hvi?
Agnes
Að liugsa um Álf.
Brandur
Um Álf?
Agnes
Þú líka.
Brandur
Ó nei — já,
en okkur deyr hann varla frá.
Guð er svo góður. Sveinninn sá
skal sínum pabba dafna hjá.
Hvar er hann nú?
Agnes
Hann sefur.
Brandur
(lltur inn um dyrnar).
Sefur.
og sorg og mæðu enga hefur.
En höndin snotur, feit og fín!
Agnes
En fölur.
Brandur
Já, það batnar bráðum.
Agnes
Nú blundar dável elskan mín.
Brandur
Guð signi þig og sof í náðum.
(lokar dyrunumj,
Með þér og honnm hlaut ég frið
og holga ró mitt skyldu-avið.
Hver mótgangsstund og mreða sett
á meðal ykkar varð mér létt;
hjá þér mig hvergi hreystin sveik,
ég hrestist við hans barnaleik:
mitt kall mér sýndist reynslu-raun,
en reyndist beztu sigurlaun.
Mér fylgir lán á lífsins ferð.
Agnes
Þess iáns er, Brandur, Bál þín verð.
Hvað hefur þú ei haft og átt
af harðri þraut og striða mátt,
já, gráta blóði þungt og þétt. —
Brandur
En þð? Ég bar það vel og Iétt.
Með þér kom ást. og ylur hér
og árdagssól í hjarta mér;
það sumarljós ég sá ei fyr,
og sízt við foreldranna dyr;
ef einhver neisti í mér sást,
hann aftur slökkva sjaldan hrást.
Það var sem alt það mjúkt og milt
sem með mér falið bar ég stilt
sig hefði geymt sem helgiglóð
um hann og þíg, mín ástin góð!
Agnes
Ei okkur ein, nei alla þá,
sem okkur leita styrktar hjá;
hver mótiœtt sái, hver breiskur bróðir,
hvert barn sem grét, hver angruð móðir,
má hressa og styrkja hjartað sitt
við hjartans ríka borðið þitt.
Brandur
Mitt hjarta opnar hann og þú,
þið hafið lagt þeim gæzku-brú.
Hver hlýtur fyrst að faðma einn,
því fyr hann má ei rúraa alla;
án ykkar hefði’ ég orðið steinn
og andans hungur staðist varla.
Agnes
Og þó er ást þín ofur-hörð,
þín atlot nísta mann við jörð.
Brandur
Hörð þér?
Agnes
Nei, ekki mig ég meina;
hvað mér þú bauðst, var hægt að reyna.
En þó varð mörgum þelið kalt
við þína kröfu: Gefðu alt!
Brandur
Ég veit ei hvað í heimi hér
menn halda kærleik, — sama er mér.
Af herrans kærleik heyri’ ég óm,
og hann er ekki líknin tóm;
hann býður dauða, storm og stríð,
i staðinn fyrir atlot þýð.
Hvað gerði hann í garðsins stríði,
er Guðs son hét á föður sinn,
að taka kvala kaleikinn?
Var honum kipt frá herrans munni ?
Nei, heyrðu harn, hann drakk að giunni.
Agnes
Ó, séð við þetta mat og mál,
þá má ei frelsast nokkur sál.
Brandur
Hver dæmast skal, er dulið hér,
en Drottins eldi akrifað er:
Ver trúr með hjarta, hug og mætti,
þitt hnoss ei fæst með undandrætti!
Ei stoðar hrelling, tár og tregi,
nei, tæmdu hornið kvölum fylt;
þér fyrirgefst að orlcar eigi,
en aldrei hitt, að þú ei vilt.